Phòng tránh lây nhiễm HIV trong các dịch vụ y tế, xã hội
BS. Thu Thủy
Số người nhiễm HIV/AIDS tại Việt Nam nói riêng và trên thế giới nói chung tăng rất nhanh vào những năm cuối thế kỷ XX. Tuy nhiên những số liệu đó chỉ là con số phát hiện được, số người nhiễm chưa được phát hiện trong cộng đồng chắc chắn còn cao hơn rất nhiều lần. Vì vậy nguy cơ lây nhiễm HIV trong các dịch vụ xã hội, đặc biệt là các dịch vụ y tế cũng tăng lên cùng với xu hướng chung của dịch.
Lây nhiễm HIV qua thăm khám
Trong quá trình thăm khám, bệnh nhân thường phải chịu rất nhiều thao tác thăm khám. Nhiều trường hợp phải lấy máu xét nghiệm, lấy dịch não tủy, dịch nơi tổn thương qua các dụng cụ khác nhau như kim lấy máu, bơm, kim tiêm, dụng cụ khám răng... Trong điều kiện hiện nay, do thiếu dụng cụ thăm khám hoặc do khâu tiệt khuẩn chưa đảm bảo nên bệnh nhân có thể phải dùng chung. Vì vậy cùng với nhân viên y tế, người bệnh cũng có nguy cơ lây nhiễm do phải dùng chung dụng cụ thăm khám với người nhiễm HIV.
Lây nhiễm HIV trong điều trị và chăm sóc
Người chăm sóc trực tiếp bệnh nhân có thể bị lây nhiễm HIV do tiếp xúc phần da bị tổn thương với máu, bệnh phẩm, thể dịch và chất thải của bệnh nhân. Người chăm sóc bệnh nhân và cán bộ y tế có thể bị lây nhiễm do kim, mảnh vỡ của ống nghiệm đựng máu hoặc bệnh phẩm và các vật sắc nhọn khác nhau như dao, kéo, kim châm cứu... đâm xuyên qua da.
Bệnh nhân không nhiễm HIV có thể bị nhiễm HIV do họ dùng chung dụng cụ tiêm truyền, dụng cụ thăm khám với bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS.
Bệnh nhân còn có thể bị lây nhiễm HIV do truyền máu, cấy ghép cơ quan, tổ chức và cho tinh dịch. Nguy cơ lây nhiễm từ các dịch vụ sản khoa cũng khá cao vì tại các cơ sở này, cán bộ y tế thường phải tiếp xúc với máu của sản phụ.
Biện pháp cụ thể dự phòng lây nhiễm HIV tại các dịch vụ y tế
Phải coi tất cả các trường hợp đến khám chữa bệnh đều có khả năng là nguồn lây nhiễm HIV. Từ đó thực hiện nghiêm ngặt mọi biện pháp an toàn dự phòng lây nhiễm.
Sử dụng găng tay vô trùng khi tiếp xúc với các mô, tổ chức, dịch thể và dụng cụ dính máu. Vứt bỏ găng tay sau mỗi lần sử dụng, nếu cần sử dụng lại phải rửa sạch và hấp tiệt trùng. Không dùng một găng tay để làm thủ thuật đồng thời với từ hai người trở lên. Không dụi mắt, mũi hoặc xoa vào da khi mang găng tay để làm các thủ thuật. Sau khi làm thủ thuật phải tháo bỏ găng tay và rửa sạch tay bằng xà phòng.
Mặc áo choàng, mang khẩu trang, kính bảo vệ mắt cũng như vật dụng che chắn phần da hở khi tiếp xúc với bệnh phẩm cũng như tiến hành thăm khám và làm các thủ thuật khi điều trị.
Không dùng lại các vật sắc nhọn như kim tiêm, kim lấy máu, kim truyền, dao, kéo, kim chích... Nếu cần dùng lại phải tẩy hấp vô trùng đúng quy định, nếu không dùng nữa phải cho vào hộp mà các vật này không có khả năng xuyên qua. Hạn chế đến mức thấp nhất việc truyền máu trong điều trị, sàng lọc máu và các sản phẩm của máu trước khi truyền, tổ chức tốt phong trào hiến máu nhân đạo. Phải tiến hành xét nghiệm, sàng lọc đối với người cho trước khi tiến hành lấy tổ chức và cấy ghép cho bệnh nhân.
Tại phòng xét nghiệm: Phải luôn giữ cho phòng sạch sẽ, hạn chế tối đa việc đi lại trong phòng khi tiến hành làm xét nghiệm. Tiến hành tẩy uế dụng cụ và sàn nhà sau mỗi ngày làm việc bằng hóa chất tiệt trùng.
Khi xảy ra tai nạn như đổ bệnh phẩm, vỏ ống nghiệm chứa bệnh phẩm... cần phải dùng hóa chất tiệt trùng và dụng cụ lau sạch sàn.
Nếu bị các vật sắc nhọn xuyên qua da phải rửa sạch nơi tổn thương bằng xà phòng và có thể sử dụng biện pháp điều trị dự phòng theo đúng phác đồ quy định.
Nguy cơ lây nhiễm HIV tại các dịch vụ xã hội
Trong các dịch vụ làm đẹp như tẩy nốt ruồi, xăm mắt, xăm môi, bấm lỗ tai và phẫu thuật thẩm mỹ đều có nguy cơ lây nhiễm HIV vì người làm các nghề nói trên thường không sử dụng găng tay hay bất kỳ phương tiện dự phòng nào khi làm các thao tác. Họ thường xuyên phải tiếp xúc trực tiếp với máu của khách hàng. HIV có thể truyền từ máu của khách hàng sang người hành nghề qua các vết xây xước trên da tay của họ và ngược lại. Bên cạnh đó, dụng cụ sử dụng cho việc làm đẹp hầu như không được tiệt trùng đúng quy cách và thông thường được sử dụng cho nhiều khách hàng nên nguy cơ lây nhiễm của khách hàng là rất cao.
Một số dịch vụ khác như cắt tóc, cạo râu, sửa móng tay, móng chân... đều có nguy cơ chảy máu và gây lây nhiễm HIV. Tất cả các dịch vụ này đều có nguy cơ lây nhiễm HIV tương tự như dịch vụ thẩm mỹ nói trên.
Biện pháp phòng chống nhiễm HIV tại các dịch vụ xã hội
Ðể tiến hành dự phòng có hiệu quả tại các dịch vụ xã hội, việc quan trọng nhất là công tác giáo dục truyền thông phòng chống HIV cho những người làm dịch vụ và những người có nhu cầu sử dụng dịch vụ. Tư vấn cho người làm dịch vụ về nguy cơ lây nhiễm, cơ chế lây nhiễm và biện pháp phòng lây nhiễm HIV tại các dịch vụ này, từ đó vận động họ thay đổi hành vi trong khi cung cấp dịch vụ cho khách hàng nhằm dự phòng lây nhiễm HIV cho bản thân họ và khách hàng của họ.
Các biện pháp phòng lây nhiễm HIV tại các dịch vụ xã hội cũng là các biện pháp phòng lây nhiễm HIV qua đường máu, cụ thể là:
Sử dụng các phương tiện phòng hộ như găng tay cao su, áo choàng, kính bảo vệ mắt cũng như các vật dụng che chắn khác để che chắn phần da hở khi thực hiện các thao tác. Sau khi làm xong phải tháo bỏ găng tay và rửa tay bằng xà phòng. Không dùng chung dụng cụ không được đảm bảo vô trùng, đặc biệt là không sử dụng chung dụng cụ cho khách hàng như lưỡi dao cạo, kim châm...
nhưng mà vậy thấy cũng ớn ớn chứ
