Người nhiễm HIV không tuân thủ điều trị sẽ dẫn đến hậu quả kháng thuốc, thất bại điều trị và tử vong...
Các yếu tố tác động đến điều trị
Do bản chất của bệnh là chưa thể chữa khỏi hẳn gây nên tâm lý bi quan, chán nản cho người bệnh, nhất là đối với những bệnh nhân có lòng tự trọng yếu, kém niềm tin và lạc quan dễ dẫn đến tình trạng buông xuôi, bỏ điều trị hoặc dùng thuốc thất thường dẫn đến thất bại điều trị.
 |
| Tư vấn dùng thuốc cho người nhiễm HIV |
Phải dùng quá nhiều thuốc: Ngoài dùng các thuốc kháng virus, người nhiễm HIV và bệnh nhân AIDS có thể phải dùng các thuốc điều trị nhiễm trùng cơ hội... nên phải dùng nhiều loại thuốc, thậm chí kéo dài (như thuốc điều trị lao). Hơn nữa, thời gian dùng thuốc điều trị kháng HIV lại kéo dài suốt đời là những rào cản lớn tác động đến sự tuân thủ của người bệnh.
Các tác dụng phụ không mong muốn của thuốc là một trong những yếu tố góp phần vào rào cản này. Ví dụ, cotrimoxazol là thuốc sử dụng điều trị dự phòng nhiễm trùng cơ hội có thể gây sốt, phát ban, dị ứng. Các thuốc điều trị lao có thể gây viêm gan, dị ứng, phát ban và sẩn ngứa, viêm dây thần kinh ngoại biên hoặc viêm dây thần kinh thị giác.
Đặc biệt, những bệnh nhân được điều trị bằng các thuốc kháng retrovirus thì có thể gặp rất nhiều tác dụng phụ khác nhau như: sốt, phát ban, nôn, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa, đau đầu, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ, viêm gan, viêm tụy, viêm dây thần kinh ngoại biên, thiếu máu, sỏi thận, đái máu, loạn dưỡng mỡ..., trường hợp quá mẫn nặng có thể xuất hiện hội chứng Steven Johnson. Các tác dụng phụ không mong muốn này ảnh hưởng rất lớn đến sự tuân thủ của người bệnh, làm người bệnh sợ dùng thuốc, không tin tưởng vào sức khỏe của mình dẫn đến bỏ thuốc hoặc dùng thuốc không đều đặn.
Thiếu hỗ trợ (gia đình, bè bạn, cán bộ y tế): sự hỗ trợ của cán bộ y tế, người thân trong gia đình và bạn bè của người bệnh là yếu tố quan trọng đảm bảo việc tuân thủ của người bệnh. Việc chia sẻ, an ủi và động viên cũng như nhắc nhở hoặc giúp đỡ người bệnh uống đủ số lượng thuốc, đủ liều và đúng giờ sẽ làm cho sự tuân thủ của bệnh nhân được tốt vì nhiều khi bệnh nhân không thể tự giác nhớ được cách sử dụng đúng các thuốc theo chỉ định của thầy thuốc.
Những hạn chế về chế độ ăn liên quan đến sử dụng thuốc: do mỗi thuốc có cách sử dụng khác nhau liên quan đến chế độ ăn như: có thuốc phải uống khi no, có thuốc phải uống xa bữa ăn, có thuốc phải kiêng dùng bia - rượu... điều này cũng sẽ gây ra những khó khăn nhất định làm bệnh nhân nhiều khi sử dụng thuốc không đúng chỉ dẫn do bệnh nhân không nhớ hoặc phải ngừng các thói quen như sử dụng bia rượu (ở những người bệnh nghiện những đồ uống này).
Lợi ích của việc tuân thủ
Do HIV có tỷ lệ nhân lên và đột biến rất cao, nếu không tuân thủ (nghĩa là thuốc không được dùng đều đặn, đủ liều và đúng giờ) sẽ dẫn đến việc nồng độ thuốc trong máu thấp, xuất hiện các đột biến của HIV kháng thuốc. Khi có hiện tượng kháng một loại thuốc trong nhóm xảy ra thì thông thường sẽ dẫn đến việc kháng tất cả thuốc của nhóm đó. Vì thế, việc không tuân thủ một phác đồ điều trị có thể dẫn đến hiện tượng HIV kháng lại với nhiều loại thuốc kháng virut.
Việc theo dõi diễn biến bệnh và thực hiện đúng các chỉ định điều trị của thầy thuốc sẽ giúp bệnh nhân kéo dài sự sống, cải thiện sức khỏe và hòa nhập cộng đồng. Cụ thể, không hoặc ít bị mắc các nhiễm trùng cơ hội (giúp cải thiện được sức khỏe cả về thể chất và tinh thần); làm giảm nồng độ HIV trong máu, ngăn ngừa kháng thuốc, tránh thất bại điều trị và làm chậm việc tiến triển của bệnh.
Vì vậy, đối với bệnh nhân nhiễm HIV, cần tuyệt đối tuân thủ điều trị. Người bệnh cần đi khám và theo dõi sức khỏe đều đặn tại cơ sở y tế. Đối với cán bộ y tế, phải cung cấp đầy đủ thông tin về điều trị ARV, các thuốc điều trị nhiễm trùng cơ hội cho bệnh nhân về phác đồ điều trị, loại thuốc, số viên thuốc, cách uống, cách bảo quản, tác dụng phụ của thuốc... để người bệnh hiểu và chủ động phát hiện các nguy cơ có thể xảy ra do thuốc mà không hoang mang. Người bệnh cần xây dựng thời gian biểu dùng thuốc hợp lý và đúng cách.
BS Nguyễn Bích Ngọc
Theo SKĐS
