Xét nghiệm máu tại nhà được nhiều khách hàng tưởng là tiện lợi nhưng nếu thực hiện không đúng quy trình, việc này có thể cho kết quả sai lệch, không phản ánh đúng tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.

Thích là chiều!

“Bạn muốn đến các bệnh viện lớn ở Sài Gòn để làm xét nghiệm nhưng ngại đường xa, chờ đợi lâu… Chúng tôi, những nhân viên y tế chuyên xét nghiệm y khoa hiện đang công tác tại những bệnh viện lớn ở TP.HCM sẽ đến tận nhà lấy máu và trả kết quả tận nơi”... Trên đây là một trong số rất nhiều mẩu quảng cáo về dịch vụ xét nghiệm tại nhà đăng tải thường xuyên trên các trang rao vặt.

Qua số điện thoại để lại, chúng tôi tìm cách hẹn gặp TB - một người cung cấp dịch vụ này. TB tự giới thiệu là kỹ thuật viên xét nghiệm của Bệnh viện Tim Tâm Đức, tốt nghiệp trung học y dược, chuyên ngành xét nghiệm. Anh cho biết có thể thực hiện tất cả các loại xét nghiệm từ tiểu đường, mỡ trong máu, viêm gan siêu vi A, B, C đến... HIV (!). Thấy chúng tôi còn nghi ngờ, TB trấn an rằng đã có năm năm kinh nghiệm và đã lấy máu cho hơn 10.000 người rồi, chưa ai phàn nàn gì cả.

Ngay chiều hôm đó, TB đến nhà tôi để lấy máu. Nhìn cục bông vàng vàng anh định xát vào tay, tôi hỏi cái gì vậy, anh bảo thuốc sát trùng. “Mấy cái kim tiêm, bông băng, lọ đựng mẫu máu này có bảo đảm không?” - bạn tôi lo ngại. Anh khẳng định: “Bảo đảm chứ, tôi mua trong bệnh viện mà ở ngoài tiệm thuốc Tây người ta cũng bán thiếu gì”. Rút máu xong, TB cho vào một cái lọ lấy ra từ chiếc hộp đựng hơn 20 lọ khác, rồi nhét vào đâu đó trên chiếc cặp xách đen, không có thùng bảo quản gì cả. Như để tôi yên bụng, TB buông giọng chắc nịch: “Chị cứ yên tâm, đây chỉ là xét nghiệm viêm gan B. Tôi còn lấy mẫu xét nghiệm HIV nữa mà”.

Không riêng gì TB, hầu như nhân viên xét nghiệm dạo tại nhà đều “ôm” luôn xét nghiệm HIV. Qua giới thiệu, tôi gọi cho K. - nhân viên xét nghiệm của một bệnh viện tư nhân lớn nhờ xét nghiệm HIV cho mình và một vài người bạn làm cùng nghề. Không một chút ngần ngại, K. gật đầu: “Có chớ. Chị kêu mấy bạn chị tập trung lại một chỗ, em chạy qua ngay”. “Chúng tôi muốn có kết quả xét nghiệm của Viện Pasteur được không?” - tôi hỏi. K. quả quyết: “Chỗ nào cũng được hết. Bạn em ở trong các cơ sở xét nghiệm nhiều lắm”.

Khó kiểm soát chất lượng

Để làm một xét nghiệm viêm gan B, chúng tôi tốn 120.000 đồng, bao gồm 50.000 đồng tiền xét nghiệm và 70.000 đồng công di chuyển. Giá này có thể cao hơn hoặc thấp hơn tùy vào loại xét nghiệm và quãng đường từ nhà đến trung tâm yêu cầu xét nghiệm (dưới 10 km giá 8.000 đồng/km, 10-20 km giá 7.000 đồng/km, trên 20 km giá 6.000 đồng/km). TB nói một ngày anh chạy chừng ba “sô” như vậy là kiếm được gần 200.000 đồng, hơn cả tám tiếng làm tại bệnh viện.

Dù phải trả thêm một khoản tiền nhưng nhiều người vẫn chọn dịch vụ này vì những tiện ích của nó. Chị Vy (quận Tân Bình) từng sử dụng dịch vụ xét nghiệm tại nhà của TB nói: “Nhà tôi ai cũng bận rộn mà các cụ lại già cả, đi lại không tiện nên nhờ B. đến lấy máu giùm”. Còn chị N. trong một lần sơ xuất đã “quan hệ” không dùng biện pháp tránh thai an toàn. Vì ngại đi đến bệnh viện, chị đã nhờ dịch vụ xét nghiệm tại nhà.

Tuy nhiên, theo ông Đặng Văn Quỳ - Trưởng phòng Quản lý dịch vụ y tế Sở Y tế TP.HCM, nếu không bảo đảm kỹ thuật lấy máu, trang thiết bị bảo quản, quá trình vận chuyển, thời gian từ lúc lấy máu đến khi làm xét nghiệm... thì việc lấy máu tại nhà sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến kết quả xét nghiệm. “Tùy theo yêu cầu của từng loại xét nghiệm, dụng cụ y khoa phải có hoặc không có chất chống đông, chống lắc và xốc; máu sau khi lấy phải được bảo quản ở nhiệt độ 2-4oC trong thời gian chờ thực hiện xét nghiệm hoặc tách huyết thanh; thời gian từ khi lấy đến khi thực hiện xét nghiệm càng lâu càng ảnh hưởng đến kết quả, nhất là các xét nghiệm sinh hóa” - ông Quỳ cho biết.

Ông Quỳ cũng khẳng định: Việc xét nghiệm HIV tại nhà là sai phạm nghiêm trọng. “Theo quy định chuyên môn về xử lý lây nhiễm HIV/AIDS, chỉ có nhân viên y tế được giao trách nhiệm và đã qua huấn luyện về kỹ thuật xét nghiệm lấy máu mới được lấy máu xét nghiệm HIV. Hơn nữa, mẫu xét nghiệm HIV sau khi thu thập phải được đưa ngay đến phòng xét nghiệm và phải được bảo quản lạnh, đảm bảo an toàn tránh lây nhiễm” - ông Quỳ lưu ý.

Dược sĩ Nguyễn Thanh Tòng - Phó Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán y khoa Medic cho biết: “Theo quy định, những người bị nghi nhiễm HIV/AIDS phải được tư vấn trước và sau khi xét nghiệm máu. Một số trường hợp cho kết quả dương tính nhưng mới chỉ ở giai đoạn cửa sổ, chưa chuyển sang AIDS. Nếu sau khi trả kết quả, không được phân tích kết quả, tư vấn tâm lý, có thể họ sẽ tìm đến cái chết”. Hiện nay, tại TP.HCM chỉ có bốn cơ sở xét nghiệm được Bộ Y tế cho phép khẳng định các trường hợp HIV dương tính là: Viện Pasteur, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, Trung tâm Y tế dự phòng TP.

etnghiem.jpg" width="250" style="margin-left: 2px; margin-right: 2px; margin-top: 2px; margin-bottom: 2px; border-width: 1px;border-style: solid;" />

Một nhân viên xét nghiệm dạo đang lấy máu tại nhà. Ảnh: YÊN THẢO

Không hề được cấp phép

“Xét nghiệm tại nhà là một nhu cầu có thực, mọi dịch vụ tại nhà đều tốt vì nó đem lại sự tiện lợi nhất cho người dân” - ông Đặng Văn Quỳ khẳng định. “Tuy nhiên, những cá nhân kinh doanh dịch vụ xét nghiệm máu tại nhà tự do là vi phạm. Thứ nhất, quy trình xét nghiệm, quá trình vận chuyển không an toàn, không bảo đảm kết quả chính xác cho khách hàng. Thứ hai, họ làm việc độc lập, không có người chịu trách nhiệm. Nếu xảy ra sự cố người dân không biết khiếu nại ai. Vì thế, chỉ có những bệnh viện, phòng khám có chức năng xét nghiệm và bảo đảm đầy đủ trang thiết bị mới được thực hiện dịch vụ xét nghiệm tại nhà”.

Tuy nhiên, ông Quỳ cho biết các bệnh viện hoặc trung tâm xét nghiệm vẫn có thể nhận những mẫu thử ở ngoài mang vào. Nhưng biện pháp kiểm soát mẫu thử để đảm bảo kết quả tốt chưa cụ thể, rõ ràng. Đây là một kẽ hở cho nhân viên xét nghiệm dạo hoạt động.

Về trách nhiệm, bà Phạm Bích Xuân - Phó Giám đốc đối ngoại Bệnh viện Tim Tâm Đức cho biết: “Nhân viên có quyền làm thêm ngoài giờ nhưng không được lợi dụng danh nghĩa của bệnh viện để làm việc tư. Nếu có sự cố gì xảy ra, chúng tôi không chịu trách nhiệm. Đó là chưa kể khi bệnh nhân yêu cầu xét nghiệm tại bệnh viện chúng tôi, nhân viên ấy đã dùng trang thiết bị, hóa chất của bệnh viện để làm việc riêng mà hóa chất dùng trong xét nghiệm lại rất đắt”.

Ông Đặng Văn Quỳ nói: “Hiện nay chúng tôi không cấp giấy phép cho cá nhân làm dịch vụ xét nghiệm tại nhà. Nếu muốn làm thêm ngoài giờ, cá nhân đó phải đăng ký giấy phép mở phòng xét nghiệm tư nhân hoặc làm hợp đồng với một phòng xét nghiệm nào có dịch vụ này để có người chịu trách nhiệm”.