Để xóa đi cái biệt danh tủi buồn này, cấp ủy, chính quyền và lực lượng Công an nơi đây đã có nhiều biện pháp, cách làm hiệu quả, giúp đỡ những bệnh nhân HIV vượt qua sự mặc cảm, xa cách, đứng lên làm lại cuộc đời. Họ đã tìm thấy ánh sáng từ chính bóng tối của số phận…

Nơi "cơn bão ết" đi qua

Chiều sậm, hoàng hôn rọi những tia nắng yếu ớt cuối cùng xuống cánh đồng đang cày ải, anh Hoàng Sơn Đông, Trưởng Công an xã Cát Thịnh dẫn tôi vào thôn Vực Tuần. Chỉ cách thị tứ Ba Khe và quốc lộ 32 sôi động, ồn ào chưa đầy 1 cây số, nhưng Vực Tuần vắng vẻ và hiu hắt. Cất giọng buồn bã, anh Đông giãi bày: "Xã Cát Thịnh chúng tôi toàn nổi tiếng với những kỷ lục buồn. Năm 2005, cơn lũ quét tràn qua, cướp đi sinh mạng của mấy chục người. Sau lũ quét lại đến cơn bão AIDS; nó không dữ dội, bất thần, nhưng cứ vài ba hôm lại lấy đi một người, mà toàn thanh niên trẻ, khỏe…".

Vực Tuần có bờ xôi ruộng mật, đồng đất phì nhiêu, những năm trước đây, các hộ người Tày, người Kinh, người Mường ở Vực Tuần có cuộc sống khá sung túc. Ngoài việc canh tác ruộng nương, hầu hết các gia đình đều tham gia quản lý, chăm sóc và khai thác gỗ cho Nông trường Ngòi Lao. Đầu những năm 90 của thế kỷ trước, cơn sốt khai thác vàng ở Cát Thịnh đã kéo cả ngàn người từ tứ xứ đổ về. Thanh niên trai tráng ở thôn Vực Tuần rủ nhau gia nhập đội quân khai thác vàng.

Vàng đâu chẳng ra, sau này chỉ thấy vàng mắt. Hầu hết số người này đều dính vào ma túy, thân tàn ma dại. Chưa hết, nửa cuối những năm 90, đám trai làng lại gia nhập đội quân lâm tặc, kéo nhau đi tàn sát những cánh rừng pơ mu thuộc địa bàn giáp ranh giữa huyện Văn Chấn với huyện Phù Yên, Bắc Yên của tỉnh Sơn La. Để quên đi nỗi cực nhọc và buồn thảm trong rừng già, những người này lại dấn sâu vào con đường nghiện ngập ma túy. Không biết ai là người đầu tiên mang con "ết" về thôn, nhưng từ năm 1999, ở Vực Tuần bắt đầu lác đác có người suy kiệt, ốm tong teo rồi chết.

Trưởng Công an xã Hoàng Sơn Đông thăm hỏi, động viên bệnh nhân HIV Lương Văn Thu.

Năm 2002, người đầu tiên "chính danh" có kết quả dương tính với HIV ở Vực Tuần là Hoàng Văn V. Cơn bão AIDS chỉ mới thực sự bắt đầu tàn phá Cát Thịnh nói chung và Vực Tuần nói riêng chính xác vào cuối năm 2005, đầu năm 2006, hầu như tuần nào ở Vực Tuần cũng phải tiễn đưa một người về với suối vàng. Thậm chí, có ngày chết đến 2, 3 người. Có gia đình, chẳng một người đàn ông nào còn sống, như 3 anh em ruột: Nguyễn Văn T., Nguyễn Văn C. và Nguyễn Văn M. Những gia đình có 2 người chết vì HIV/AIDS, theo Trưởng Công an xã Hoàng Sơn Đông thống kê thì phải gần chục.

Điều đáng sợ nhất - như Chủ tịch UBND xã Cát Thịnh Trần Văn Phụng cho biết: "Thời điểm bi đát ấy, người dân thực sự hoang mang, lo sợ. Tối đến chẳng ai dám ra ngoài, người ta tránh tiếp xúc với người dân thôn Vực Tuần vì sợ lây nhiễm HIV”.

Bước ra từ bóng tối

Có thể muộn, nhưng muộn còn hơn không, chưa bao giờ vấn đề phòng chống "con ết" lại trở thành chủ đề nóng bỏng, được bàn thảo sôi nổi tại tất cả các cuộc họp của cấp ủy, chính quyền và các ban, ngành địa phương. Đảng ủy xã xây dựng cả một nghị quyết chuyên đề, thành lập Ban chỉ đạo phòng chống HIV/AIDS của xã; phân công cán bộ chủ chốt xuống địa bàn, mỗi ban ngành, mỗi cán bộ giúp đỡ một bệnh nhân HIV. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức và hiểu biết cho người dân được đẩy mạnh, với nhiều phương tiện, nhiều hình thức.

Cùng với sự trợ giúp kịp thời của địa phương và một số dự án của Ngân hàng Thế giới, Dự án Phòng chống lạm dụng ma túy và HIV/AIDS trong đồng bào dân tộc thiểu số Tây Bắc, các bệnh nhân HIV/AIDS ở Vực Tuần được khám, chữa bệnh, được cấp phát thuốc miễn phí; được vay vốn ưu đãi để sản xuất, ổn định cuộc sống. Các CLB "Bạn với bạn" của các nhóm đồng đẳng ra đời, là địa chỉ cho những người có HIV gặp gỡ, chia sẻ. Ông Hà Văn Thịnh, Trưởng thôn Vực Tuần nói: "Điều vui mừng nhất là người dân đã dần thay đổi nhận thức, không kì thị, phân biệt đối xử, tạo điều kiện cho bệnh nhân HIV/AIDS hoà nhập cộng đồng…".

Chúng tôi tìm đến nhà anh Vũ Thế Ngọc ở cuối thôn. Anh Ngọc sinh năm 1962, từng có một quá khứ bất hảo, nghiện ma túy, rồi nhiễm HIV. Khi biết mình mắc bệnh, anh đã từng bất cần ngày càng ngập ngụa vào ma túy; suy kiệt, ốm nặng nằm chờ chết. Nhưng chính trong thời điểm bi đát đó, cấp ủy, chính quyền, cán bộ Công an đã thường xuyên có mặt, động viên, thăm hỏi, giúp đỡ anh đứng dậy, làm lại cuộc đời.

Không ai khác, chính Trưởng Công an Hoàng Sơn Đông và Thiếu tá Vũ Quang Vi, Công an xã huyện Văn Chấn là người đã trực tiếp đưa anh về TP Yên Bái xét nghiệm, Ngọc được cấp thuốc điều trị miễn phí ARV. Giờ thì Vũ Thế Ngọc đã khoẻ mạnh trở lại. Anh đang là chủ nhiệm năng nổ, xốc vác trong công tác tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS của nhóm đồng đẳng gồm 18 thành viên ở thôn Vực Tuần…

Ngay từ năm 1999, trước thảm cảnh ma túy hoành hành ở Vực Tuần, ở cương vị Bí thư chi bộ thôn, Trưởng Công an xã Hoàng Sơn Đông đã đi tuyên truyền, vận động, kêu gọi các gia đình quyên góp ủng hộ, để lập ra một lớp cai nghiện của thôn. Nhiều người đã đoạn tuyệt được ma túy từ "lớp cai nghiện dân lập" này

Các bệnh nhân HIV ở Vực Tuần hiện nay đều dám công khai danh tính, được sự hỗ trợ, giúp đỡ của chính quyền và người dân địa phương. Nhiều người đã tự giác cai nghiện được ma túy, hồi phục sức khỏe, chí thú làm ăn, như anh Lương Văn Thu, Hoàng Văn Châu, Hà Văn Biên, Hà Thế Vững…

Bước ra từ bóng tối, Vực Tuần đang mỗi ngày một sáng hơn…