Việc làm là cơ hội để người cai nghiện vươn lên trong cuộc sống.

Thực tế cho thấy đã bao người mắc nghiện đi cai nghiện trở về lại tái nghiện. Có người tái nghiện sau 1 năm, có người chỉ sau vài tháng thậm chí là ngay sau khi bước chân ra khỏi trung tâm. Thực tế này không chỉ làm đau đầu các cơ quan chức năng liên quan mà là toàn xã hội. Đối với quy trình cai nghiện, giai đoạn sau cai nghiện bao gồm việc quản lý, giáo dục, tư vấn cho người cai nghiện tái hòa nhập với cộng đồng là giai đoạn cuối cùng rất quan trọng, quyết định sự thành công của công tác cai nghiện MT. Mô hình CLB của những người sau cai gọi tắt là CLB B93 đã ra đời trong nỗi trăn trở ấy.

Cộng đồng trị liệu

CLB B93 là tổ chức của những người sau cai nghiện do UBND xã, phường thành lập và quản lý với sự chỉ đạo hỗ trợ của các ban ngành khác như Lao động thương binh & xã hội, Chi cục phòng, chống tệ nạn xã hội... Những người tham gia vào CLB cần sự giúp đỡ không những để học lại các kỹ năng cần thiết trong việc chống lại những cám dỗ quay trở lại con đường cũ mà còn để thiết lập các mối quan hệ với cộng đồng và tìm kiếm các cơ hội về việc làm.

Phương pháp “Cộng đồng trị liệu” được áp dụng làm xương sống cho các hoạt động của CLB, Ban chủ nhiệm CLB là những thành viên được lựa chọn từ các ban ngành đoàn thể tại địa phương. Chính họ là những người lên kế hoạch và điều hành hoạt động của CLB. Thoạt đầu, không chỉ có các đối tượng mà chính gia đình họ cũng không mặn mà với hoạt động của CLB. Có gia đình còn huỵnh toẹt: “úi giời ! Tách mấy ông nghiện ấy ra còn chẳng xong nữa là tập trung lại để mà loạn à !”. Có gia đình đồng ý cho con em tham gia nhưng với tâm lý thây kệ, phó mặc cho xã hội. Thế là không chỉ Ban chủ nhiệm CLB mà cả tổ trưởng, tổ phó tổ dân phố, cảnh sát khu vực cũng đến tận nhà các đối tượng để vận động, tuyên truyền cho họ và gia đình hiểu được lợi ích của việc sinh hoạt CLB. Việc vận động tuyên truyền này đã tác động tới suy nghĩ của gia đình các đối tượng khiến họ hiểu ra rằng, việc cai nghiện không chỉ là chuyện của riêng cá nhân người nghiện mà còn là việc của cộng đồng, đặc biệt là những người thân xung quanh giúp đỡ thì việc cai nghiện mới thành công. Nhiều gia đình đã nhiệt tình cùng với CLB quản lý con em, thông báo cho Ban chủ nhiệm kịp thời biết những vướng mắc hay tâm lý bất thường của con em để tư vấn giúp đỡ. Hoạt động tư vấn gia đình được coi là một trong những nội dung quan trọng của CLB. Hàng tháng, ban chủ nhiệm và chính quyền địa phương đều tổ chức họp mặt gia đình hội viên, kịp thời tư vấn, tháo gỡ những khó khăn, cùng xây dựng chương trình kế hoạch phối hợp chặt chẽ trong việc giám sát, quản lý hội viên, không để hội viên tiếp xúc với đối tượng xấu...

Các CLB B93 sinh hoạt đều đặn tuần một buổi, có nơi tuần 2 buổi như ở Yên Hòa (Cầu Giấy), Phú Thượng (Tây Hồ). Qua các buổi sinh hoạt, hội viên được phân tích để thấy rõ tác hại nghiêm trọng của tệ nghiện MT, được hướng dẫn các biện pháp và bí quyết phòng tránh tái nghiện, các gương cai nghiện thành công, học các quy định của pháp luật về phòng chống ma túy, diễn biến tình hình tệ nạn ma túy trên địa bàn... Để làm được những việc trên, đòi hỏi thành viên Ban chủ nhiệm phải là những người tâm huyết, năng nổ và nhiệt tình với công tác. Ông Nguyễn Viết Vân - Chủ nhiệm CLB B93 phường Kim Mã, Ba Đình là một cựu chiến binh mang trên mình nhiều thương tật và nhiễm chất độc da cam. Tuy nhiên, ông vẫn tham gia vào công tác phòng chống tệ nạn xã hội với suy nghĩ: Ma túy là một loại giặc cực kỳ nguy hiểm nếu không ngăn chặn kịp thời nó sẽ phá vỡ những thành quả mà Đảng và nhân dân ta đã phải đổ bao mồ hôi xương máu mới giành lại và xây dựng được. Tôi tham gia hoạt động này vì lương tâm của một người lính...”.

Bạn đồng hành tin cậy

Hoạt động quản lý, tư vấn thông qua CLB B93 đã có tác động tích cực làm cho các hội viên dần chuyển hóa nhận thức và hành vi, từ chỗ lảng tránh, chống đối đến nay nhiều anh em đã tự giác tham gia sinh hoạt, tham gia công tác xã hội, đoàn thể tại địa phương, góp phần cải thiện sức khỏe, kinh tế, giảm thiểu những hành vi trái pháp luật. CLB đã thu hút hội viên tham gia vào các hoạt động tập thể như giao lưu học tập giữa các CLB, hoạt động thể thao giao lưu bóng đá, tham gia chơi cầu lông, bóng bàn rèn luyện sức khỏe, đi dã ngoại, du lịch... ở nhiều địa phương, các hội viên của CLB B93 đã tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội như đã quét vôi, trang trí băng rôn, kẻ khẩu hiệu, căng phông... chuẩn bị cho các ngày lễ lớn của đất nước hay Ngày thế giới phòng chống HIV/AIDS. Các hoạt động này đã nâng cao chất lượng sinh hoạt của các CLB và từng bước nâng cao uy tín của CLB, tranh thủ được sự ủng hộ của các ban ngành địa phương và nhân dân với công tác quản lý sau cai. Chính bản thân anh em hội viên  cũng cảm thấy mình có ích và dần dần xóa bỏ mặc cảm và sự ngăn cách của người sau cai với cộng đồng. Không dừng ở đấy, một số CLB đã tổ chức dạy nghề, tạo việc làm cho hội viên. Như anh Đồng Văn Sách ở CLB xã Trung Giã, Sóc Sơn đã được giúp vốn  để mở một hiệu cắt tóc, sau đó ít lâu lại được cho vay một con bò cái, đến nay con bò của anh đã đẻ được 1 con và sắp cho ra tiếp một bê nữa. Nhờ có việc làm ổn định, anh Sách đã không còn bị MT cám dỗ. Anh Sách tâm sự: Khi mình nghiện thì có ai coi mình ra gì đâu, tiền cũng không có, con thì bỏ vất vưởng không nuôi được chứ đừng nói là dậy dỗ. Bây giờ được giúp đỡ như thế này, sướng rồi ai còn muốn quay lại con đường khổ làm gì nữa. CLB thị trấn Yên viên thì giúp hội viên nuôi bò, chăn thả vịt ngan, nuôi lợn. Nơi khác lại giúp hội viên học nghề, thực hành sửa chữa xe máy như ở xã Thụy Phương. CLB Phú Thượng tổ chức cho hội viên rửa xe máy, nhờ tuyên truyền tốt nên nhân dân đã tham gia ủng hộ, giúp hội viên tăng thêm nghị lực. CLB phường Hàng Bông ngoài tạo việc làm phổ thông cho học viên còn giới thiệu 1 hội viên vào làm công nhân tại chi nhánh điện Ba Đình. CLB phường Lý Thái Tổ giới thiệu 3 hội viên vào làm việc tại Công ty Du lịch và dịch vụ Hoàn Kiếm, Công ty thiết bị đo điện và sau một thời gian phấn đấu đến nay họ đã được xếp vào làm chính thức, công việc đã được ổn định lâu dài... Nhiều hội viên tâm sự, đến sinh hoạt CLB họ bớt đi cảm giác mệt mỏi, cô đơn, chán nản. Do được quan tâm giải quyết kịp thời các vướng mắc về tâm lý, sức khỏe và trong các mối quan hệ gia đình, bạn bè họ trở nên lạc quan, tự tin hơn trong cuộc sống. Nhờ tham gia sinh hoạt CLB hội viên đã nâng cao hơn nhận thức về tác hại của MT mà quyết tâm đoạn tuyệt với nó.

Nhân rộng là cần thiết - Chất lượng là quan trọng

Theo số liệu khảo sát năm 1998, của Chi cục phòng chống tệ nạn xã hội Hà Nội, tỷ lệ tái nghiện sau 1 năm ở những người cai nghiện tại quận huyện là 78,8%, cai nghiện tại gia đình là 78,3%, cai nghiện tại trung tâm là 89,5%. Sau một năm mô hình CLB B93 ra đời, kết quả thu được là 85/131 hội viên có liên tục các xét nghiệm âm tính với ma túy. Có người đã tỷ mẩn làm một phép tính: nếu 85 người này giả sử không được quản lý, tư vấn giáo dục dẫn đến tái nghiện 100% thì chỉ “bỏ rẻ” ra với mỗi người một ngày “đốt” vào ma túy 50.000 đ thôi, một năm họ (cũng có nghĩa là xã hội) “đốt” mất ngót nghét tỷ rưỡi. Đem so sánh con số này với con số đầu tư tổ chức và duy trì CLB B93  trong năm đó thì quả là khổng lồ: năm 2001, kinh phí thành phố cấp cho hoạt động của 15 CLB này chỉ là 45 triệu. Đấy là chưa kể những con số phát sinh khác mà xã hội phải chi ra để khắc phục hậu quả từ việc nghiện ngập của họ. Còn nếu xét về khía cạnh con người và môi trường xã hội thì việc duy trì tỷ lệ tái nghiện thấp là rất lớn lao. Theo báo cáo của Chi cục phòng chống tệ nạn xã hội Hà Nội, năm 2003 tỷ lệ tái nghiện chung ở hội viên CLB B93 Là 30,7%, tính riêng vào thời điểm tháng 8-2004 tỷ lệ này là 14,7%.

Đến nay, sau gần 5 năm thực hiện, mô hình CLB B93 đã phát triển cả về số lượng và chất lượng. Mô hình này thể hiện rõ phương châm xã hội hóa công tác quản lý người nghiện sau cai tại cộng đồng  dưới sự lãnh đạo của chính quyền và sự tham gia của các tổ chức đoàn thể và của lực lượng tình nguyện viên phòng chống tệ nạn xã hội. Hoạt động của mô hình này cũng cho thấy rằng ở đâu có sự quan tâm của chính quyền và sự nhiệt tình của các ban ngành, đoàn thể thì CLB B93 mới hoạt động tốt, phát huy được hiệu quả.