Nằm cách trung tâm thành phố Thanh Hóa chừng 250km ngược lên phía Tây, bản Poọng lọt thỏm trong thung lũng, nhìn từ xa nhỏ như lòng bàn tay với 78 hộ dân, hơn 400 nhân khẩu. Người dân nơi đây chủ yếu là dân tộc Thái, sống bằng nghề phát nương làm rẫy.

Theo các già làng trong bản, trước đây ở bản lúc nào cũng đông vui, nhưng mấy năm trở lại đây, bản ngày càng vắng người, nhất là thanh niên. Ông Ban Sôm, 60 tuổi, người dân trong bản, cho biết: “Hơn 3 năm trở lại đây các thanh niên trai tráng trong bản thi nhau hút thuốc phiện, một người hút, hai người hút, rồi ai cũng học đòi. Nhiều cháu mới lớn lên đi theo các anh rồi mang con nghiện về nhà. Không dừng lại ở đó, hút, chích… kim tiêm vứt tràn lan trong bản”.

Những đứa trẻ trong bản Lát lớn lên đang nguy cơ sống trong mầm bệnh

Sở dĩ cơn bão HIV/AIDS ngày một lan rộng trong bản nhỏ là vì sau mỗi một mùa nương rẫy, không có việc làm, thanh niên trai tráng trong bản kéo nhau sang Lào tìm việc. Sau khi trở về, nhiều thanh niên đã mang trong mình một "con nghiện" ma túy. Từ những người nghiện ma túy đầu tiên, dần đần cơn bão ma túy “quét” qua bản nhỏ làm hàng chục người nghiện theo.

Một hôm có một thanh niên trong bản bỗng dưng lăn ra chết sau một cú sốc thuốc. Đưa vào viện mới biết người này bị chết do HIV/AIDS, lúc này người dân trong bản mới biết dịch đã tràn về trên khắp bản Poọng. Rồi sau đó cứ thấy thanh niên bản lần lượt chết vì căn bệnh quái quỷ này.

Hơn ba năm qua, thanh niên trai tráng trong bản trở nên vắng bóng. Cái chết từ chất ma túy và căn bệnh HIV/AIDS như một màu đen bao trùm lên bản Poọng. Nhiều gia đình phải chịu cảnh con bỏ cha mẹ, anh bỏ em, vợ bỏ chồng… và đau lòng hơn nữa là những trai bản ở tuổi đôi mươi vừa được làm bố đã phải qua đời vì bệnh tật, để lại những đứa con thơ và người vợ trẻ.

Bản Lát nằm sâu trong sườn núi

Ông Ban Sông, nhà có hai đứa con bị chết do HIV/AIDS, tâm sự: “Con trai tôi lấy vợ gần chục năm nay và sinh được hai cháu. Hơn một năm về trước cả hai vợ chồng đều chết vì "con ết", để lại cho tôi hai đứa cháu. Đứa lớn năm nay lên 7 tuổi còn đứa nhỏ mới chưa đầy 4 tuổi. Không những thế người dân trong bản, các bạn cùng lứa tuổi đều xa lánh các cháu. Rồi không biết cuộc sống của những đứa trẻ lớn lên sẽ ra sao”.

Thời gian gần đây cơn bão HIV/AIDS đã lan nhanh sang các bản bên cạnh, mà theo trưởng bản Lát Vi Văn Khit, khoảng hơn một năm trở lại đây bản Lát cũng đã có nhiều người nghiện và bị chết do HIV/AIDS. Bản Lát cách bản Poọng khoảng 7km với 241 hộ và 952 nhân khẩu. Người dân ở đây cũng chủ yếu là người Thái, sinh sống bằng nghề phát nương làm rẫy.

Từ năm 2009 đến nay cả bản cũng có hàng chục người bị nghiện và bốn người chết do HIV/AIDS. Trong số những người bị mắc HIV/AIDS chủ yếu là nam giới tuổi từ 20 đến 30, một số ít phụ nữ bị mắc bệnh này là do người chồng mang lại.

Ông Khít băn khoăn: “Số người đang trong giai đoạn hút, trích thì nhiều vô kể. Rồi vài năm nữa không biết bản Poọng, bản Lát có còn thanh niên trai tráng để lên nương rẫy nữa không”.