-
Xây dựng và giám sát thực hiện pháp luật về phòng, chống HIV/AIDS đã có
những chuyển biến, trong đó có sự đóng góp quan trọng của Ủy ban, thưa
Phó chủ nhiệm?
PCN Nguyễn Văn Tiên:
UB Về các vấn đề xã hội được phân công thẩm tra Luật Phòng, chống
HIV/AIDS từ năm 2006. Sau khi luật được QH ban hành, quốc tế đánh giá
rất cao luật này là rất mới, rất tiến bộ, rất nhân văn và khoa học.
Trong quá trình triển khai luật, đã tham khảo ý kiến của rất nhiều
chuyên gia, các nhà khoa học, rất nhiều người nhiễm HIV và cũng như các
kinh nghiệm quốc tế. Nhưng khi đưa ra thảo luận, nhiều ĐBQH cho rằng
phải xếp con em những người nhiễm HIV ra học riêng một lớp. Qua quá
trình thảo luận, giải trình các ĐBQH cũng hiểu được một trong những nội
dung quan trọng quy định của luật là không được kỳ thị, phân biệt đối xử
đối với người nhiễm HIV, do đó chúng ta đã giữ được quan điểm đó. Đây
là quy định thể hiện rất cụ thể trong luật. Tiếp theo, trong quá trình
xây dựng luật, rất nhiều ý kiến cho rằng, việc cung cấp bơm kim tiêm
sạch, cấp thuốc methadone là tiếp tay, thúc đẩy cho người nhiễm
HIV/AIDS. Ủy ban đã phải giải trình, đưa ra nhiều bằng chứng khoa học
đây là những biện pháp làm giảm tác hại, giúp cho người nhiễm được hòa
nhập với cộng đồng, giúp cho họ không truyền bệnh cho người khác, không
những không làm tăng mà làm giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV. Cuối cùng, luật
cũng đã được thông qua, phải khẳng định đây là luật đã được quốc tế đánh
giá cao vì là xu thế chung trên thế giới. Thực tế cho thấy, những vấn
đề nhạy cảm trong Luật Phòng, chống HIV/AIDS hiện nay là những vấn đề
bình thường. Cách đây 6,7 năm khi nói đến vấn đề methadone, bơm kim tiêm
sạch cho người nhiễm là những vấn đề phạm húy, nói trên báo chí rằng sợ
bị chỉ chích, trù úm nhưng đến nay những vấn đề này là thông thường.
Đến nay, tôi được biết rất nhiều tỉnh đang đề nghị Trung ương cho phép
triển khai rộng rãi, thậm chí nhiều tỉnh muốn triển khai bằng tiền của
họ để tự tổ chức bộ máy nhà nước. Điều đó, chứng tỏ luật đã mang lại lợi
ích cho cộng đồng, điều đó thực sự nhân văn.
-
Phó chủ nhiệm đánh giá kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia
phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian qua tại một số địa phương?
PCN Nguyễn Văn Tiên:
Sau khi luật được ban hành, Ủy ban đã tổ chức rất nhiều đoàn giám sát
luật này. Theo đánh giá chung, luật đã thực sự có hiệu lực và hiệu quả
tại cộng đồng. Kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phòng,
chống các bệnh xã hội, bệnh dịch nguy hiểm và HIV/AIDS trong thời gian
qua về cơ bản đã đạt được các mục tiêu đề ra.
Cho
đến hiện nay, 90% kinh phí dành cho công tác phòng, chống HIV/AIDS
thông qua từ nguồn hỗ trợ các dự án, tổ chức quốc tế và hầu như tất cả
các bệnh nhân được hỗ trợ điều trị HIV đặc trị thông qua các dự án cung
cấp thuốc miễn phí. Mặc dù Luật BHYT quy định, Quỹ BHYT chi trả tiền
thuốc cho người nhiễm HIV nhưng chúng ta chưa dùng quỹ đó. Từ việc
phòng, chống lây truyền từ mẹ sang con thực thi có hiệu quả, đến việc
những trẻ được sinh ra từ các bà mẹ nhiễm HIV cũng được cung cấp sữa
miễn phí, tiền xét nghiệm điều trị HIV đều từ nguồn hỗ trợ quốc tế cho
nên chúng ta đã ngăn ngừa tỷ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con tương đối
nhiều. Có thể khẳng định, công tác phòng, chống HIV/AIDS được triển khai
rộng khắp tại các địa phương, chúng ta đã hình thành mạng lưới phòng,
chống HIV tại các địa phương, với sự tham gia tích cực của chính bản
thân những người nhiễm HIV.
-
Hiện nay Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình và các nhà
tài trợ quốc tế cho lĩnh vực phòng, chống HIV đang rút dần và giảm dần
tài trợ, vậy UB Về các vấn đề xã hội sẽ có những giải pháp gì để bảo đảm
duy trì tính bền vững của chương trình phòng, chống AIDS?
PCN Nguyễn Văn Tiên:
Đúng vậy, theo xu hướng chung khi Việt Nam đã trở thành nước có thu
nhập trung bình thì các dự án quốc tế hỗ trợ sẽ bị cắt giảm. Trên thực
tế, đã có một số dự án phòng, chống HIV/AIDS bị cắt giảm tại địa phương,
ví dụ thị xã Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, dự kiến năm 2011 thiếu khoảng
20%, trong vài ba năm nữa sẽ thiếu khoảng 40-50%. Đây sẽ là một thách
thức lớn đối với nước ta. Tuy nhiên, trước những thách thức đó, chúng ta
phải tìm ra các giải pháp làm thế nào để duy trì, không để bùng phát
dịch. Theo tôi, trước mắt tiếp tục huy động các nguồn lực mặc dù các
nguồn lực đã suy giảm, nhưng vẫn có một số tổ chức tiếp tục hỗ trợ, do
đó cần phải tiếp tục vận động hỗ trợ tại các địa bàn khó khăn ví dụ các
tỉnh vùng miền núi phía Bắc như: Cao Bằng, Bắc Kạn, Sơn La, Yên Bái,
Thái Nguyên… vì đây là những địa phương có tỷ lệ lây nhiễm HIV/AIDS rất
cao, cũng là những nơi kinh tế khó khăn. Tiếp theo, hỗ trợ trong công
tác điều trị lây truyền từ mẹ sang con hay những đối tượng yếu thế, dễ
bị tổn thương. Nhưng điều quan trọng nhất, Nhà nước phải tăng nguồn lực
cho công tác này. Thực tế năm 2011, QH đã quyết định Chương trình phòng,
chống HIV/AIDS thành chương trình mục tiêu quốc gia riêng, kinh phí đã
tăng gấp rưỡi so với năm trước. Cuối năm nay, QH tiếp tục quyết định
kinh phí các chương trình mục tiêu quốc gia trong giai đoạn tới, chúng
tôi nghĩ rằng, chắc chắn QH sẽ xem xét, ủng hộ. Đây là trách nhiệm của
QH và Chính phủ.
Ngoài ra, cần phải
xã hội hóa trong việc phòng, chống HIV/AIDS, cụ thể như Quỹ BHYT về vấn
đề chi trả thuốc. Khi quốc tế viện trợ thuốc cho nước ta thường rất đắt
tiền nhưng khi chúng ta đã sản xuất được một số thuốc trong nước thì sử
dụng tiền Quỹ BHYT chi trả thuốc này, tôi nghĩ là đây là nguồn tiền rất
lớn sẽ bù đắp cho sự thiếu hụt này. Một vấn đề nữa cần chú trọng là giải
pháp tuyên truyền, vận động vì luật quy định rõ, tuyên truyền trên các
kênh thông tin, đại chúng miễn phí. Do đó đề nghị phải giám sát các kênh
thông tin thực hiện, hỗ trợ miễn phí cho các dự án phòng, chống
HIV/AIDS. Về điều trị methadone, hiện nay nước ta đã sản xuất được thì
chi phí giá thành thật ra rất rẻ, các địa phương hoàn toàn có thể triển
khai được, tính trung bình một ngày khoảng 5.000 đồng trở lại. Do đó,
chúng ta có thể hoàn toàn sử dụng các bệnh viện huyện, trạm y tế xã, các
phòng khám đa khoa khu vực để dùng là nơi cung cấp methadone. Với tất
cả vấn đề nêu trên, tôi nghĩ rằng nếu chỉ đạo làm tốt, có thể từng bước
bù đắp lại các nguồn mà quốc tế hạn chế cắt giảm để duy trì chương trình
này.
- Ngoài đầu tư từ nguồn
ngân sách Trung ương, hầu hết các địa phương nếu có chỉ bố trí được
nguồn ngân sách không đáng kể cho chương trình phòng chống HIV theo Luật
Phòng, chống HIV/AIDS. Với vai trò là cơ quan giám sát, theo Phó chủ
nhiệm QH cần làm gì để bảo đảm cho việc thực thi vấn đề này một cách
hiệu quả?
PCN Nguyễn Văn Tiên:
Thực ra việc phòng, chống HIV/AIDS tại các địa phương họ quan tâm bằng
nhiều cách. Ví dụ như việc chỉ đạo phối hợp liên ngành, nếu tính ra tiền
cũng rất nhiều, nếu làm dự án riêng lẻ theo ngành dọc thì tốn nhiều
tiền, vì vậy nên có sự chỉ đạo của tỉnh ủy, UBND tỉnh phối hợp với các
ngành cùng tuyên truyền, triển khai thông qua các hội nghị. Thực tế cho
thấy, một số địa phương đã bỏ kinh phí cho các hoạt động này. Ví dụ như
tại tỉnh Tiền Giang, ngoài ngân sách của Trung ương, tỉnh cũng chi vài
ba trăm triệu đồng cho công tác này. Hiện nay, các chương trình đang
triển khai theo ngành dọc, nguồn hỗ trợ quốc tế rất lớn cho nên nhu cầu
thúc bách các địa phương chi cho phòng, chống HIV/AIDS tại các địa
phương chưa cao lắm. Nhưng khi nguồn lực quốc tế đã suy giảm, khi QH và
Chính phủ yêu cầu các địa phương quan tâm hơn nữa, tôi nghĩ rằng các địa
phương sẽ quan tâm, ủng hộ, có các biện pháp sáng tạo để các tỉnh triển
khai trong công tác phòng, chống HIV/AIDS được hiệu quả. Điển hình là
tỉnh Điện Biên, hiện nay đang xin Chính phủ tổ chức điều trị methadone
cho người nghiện ma túy vì số lượng người nghiện ma túy tại tỉnh tương
đối nhiều. Họ sẽ tổ chức việc cai nghiện bằng cách dùng hệ thống cán bộ y
tế của tỉnh, hỗ trợ lương cho cán bộ, hỗ trợ cho việc sửa sang các cơ
sở y tế làm phòng cấp phát thuốc, từ việc giám sát, hướng dẫn đến việc
triển khai thực hiện.
- Xin cám ơn Phó chủ nhiệm!
