CD4 và ARV là gì?
BS Trần Thị Lý, Phòng Khám, Tiêm ngừa và xét nghiệm, Viện Pasteur TP.HCM cho biết: CD4 là chữ viết tắt của cụm từ “cluster of differentiation 4”. CD4 là một trong những thụ thể có trên bề mặt tế bào lympho T, bên cạnh đó còn có tế bào lymphoT-CD8. Tế bào lympho T là một loại tế bào bạch cầu tham gia vào hệ thống miễn dịch của con người.
Ở bệnh nhân nhiễm HIV, số lượng tế bào lymphoT – CD4 sẽ bị giảm do virut HIV chủ yếu tấn công vào tế bào này, làm giảm khả năng miễn dịch của bệnh nhân. Để theo dõi diễn tiến của bệnh, người bệnh sẽ được chỉ định xét nghiệm định kỳ số lượng tế bào lymphoT-CD4.
Khi số lượng tế bào CD4 càng giảm, sức đề kháng của bệnh nhân giảm theo; bệnh nhân càng dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng gây tiêu chảy kéo dài, ho kéo dài, nhiễm trùng da…
HIV thuộc nhóm retro-virut. Vì vậy, thuốc ARV là viết tắt của cụm từ anti-retrovirut, nghĩa là thuốc kháng retro-virut.
Qui định mới mang lại nhiều lợi ích cho người nhiễm HIV
Trước đây, hướng dẫn chẩn đoán và điều trị HIV của Bộ Y tế quy định, bệnh nhân sẽ được dùng thuốc ARV dựa vào giai đoạn lâm sàng, số lượng tế bào CD4 hoặc số lượng tế bào bạch cầu. Tuy nhiên, nếu lượng CD4<200 thì bất kể bệnh nhân đang ở giai đoạn lâm sàng nào đều được chỉ định điều trị ARV.
Sau đó, tiêu chuẩn này được thay đổi, theo đó, bệnh nhân được điều trị ARV nếu CD4 <250, bất kể bệnh đang ở giai đoạn lâm sàng nào. Gần đây, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, bệnh nhân nên được điều trị ở giai đoạn sớm hơn, cụ thể là khi CD4<350. Tuy nhiên, một số bệnh nhân có thể phải chỉ định điều trị ARV ở giai đoạn sớm hơn nếu có triệu chứng lâm sàng nặng.
Khi chương trình điều trị ARV mới được triển khai ở Việt Nam, do nguồn thuốc còn thiếu, các cơ sở có đủ tiêu chuẩn về cơ sở vật chất và nhân lực để triển khai điều trị ARV còn ít và số bệnh nhân nhiễm HIV có nhu cầu được điều trị rất đông nên chúng ta cần ưu tiên cho những trường hợp nặng trước.
Mặt khác, khi bệnh nhân đã bắt đầu điều trị thuốc ARV là phải uống thuốc ARV suốt đời; dẫn đến khả năng bệnh nhân bị kháng thuốc cao nếu không uống thuốc đều đặn, đúng giờ. Bệnh nhân cũng sẽ bị tác dụng phụ của thuốc nếu phải điều trị lâu dài. Vì vậy, trước đây không có khuyến cáo điều trị ARV sớm cho bệnh nhân HIV.
Hiện nay, sau một thời gian triển khai chương trình điều trị HIV, số lượng các cơ sở đủ khả năng điều trị ARV ngày càng tăng, nhiều bác sĩ có kinh nghiệm hơn, nguồn thuốc được cung cấp đủ và ổn định nên chúng ta có thể điều trị cho nhiều bệnh nhân hơn. Chúng ta có nhiều thuốc mới hiệu quả và ít tác dụng phụ hơn. Do vậy chỉ định điều trị HIV sẽ thay đổi để có nhiều bệnh nhân được tiếp cận với dịch vụ điều trị hơn.
Những lợi ích từ phác đồ mới
BS Hồng Ân, công tác tại một phòng khám điều trị ngoại trú (OPC) cho biết, quyết định mới của Bộ Y tế đưa ra đã mang lại nhiều lợi ích cho người bị nhiễm HIV như:
- Phác đồ điều trị mới đảm bảo cho bệnh nhân tránh được những tác dụng phụ của thuốc điều trị ARV so với phác đồ trước đây.
- Mở rộng đối tượng được tiếp cận điều trị sớm. Nếu như trước kia, chỉ những bệnh nhân có CD4 dưới 250 mới được điều trị thì nay ở bệnh nhân có CD4 dưới 350 đã được đưa vào chương trình điều trị.
- Hạn chế và phòng tránh được những bệnh nhiễm trùng cơ hội cho người bệnh.
Giá thuốc theo phác đồ mới cao hơn giá thuốc phác đồ cũ đồng thời mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân. BS Hồng Ân phân tích: những bệnh nhân nhiễm HIV phần lớn đều đồng nhiễm lao, viêm gan C, B…Theo phác đồ cũ, bệnh nhân vừa uống ARV vừa uống thuốc trị bệnh lao.
Trong thuốc điều trị lao có nhiều tác dụng phụ gây độc cho gan. Bên cạnh đó, bản thân người bệnh có hệ miễn dịch kém nên có thể dẫn đến những hệ quả ngoài mong muốn. Ngược lại, phác đồ mới ít tác dụng phụ và không gây hại cho gan
Người bệnh nên đến tư vấn ở các phòng khám OPC
Hiện nay, tất cả các tỉnh/thành phố trên cả nước đều triển khai chương trình điều trị ARV. Phần lớn các tỉnh triển khai điều trị ARV ở khoa nhiễm của bệnh viện đa khoa tỉnh. Một số tỉnh triển khai ở bệnh viện da liễu hoặc trung tâm phòng chống HIV/AIDS của tỉnh.
Để có thể tiếp cận với dịch vụ điều trị ARV, người bệnh có thể liên hệ với phòng khám điều trị ngoại trú (OPC) thuộc khoa Tham vấn hỗ trợ cộng đồng của Trung tâm Y tế dự phòng quận, huyện.
Bệnh nhân cảm thấy có nguy cơ (như đạp kim tiêm, dùng chung dụng cụ tiêm chích…) có thể đến tham vấn tại các phòng khám này.
Nhân viên của phòng khám sẽ tư vấn cho người bệnh trước, trong và sau khi xét nghiệm… như về nguồn lây, hướng bệnh nhân thay đổi những hành vi có nguy cơ, các dịch vụ được hưởng nếu kết quả dương tính…).
Phòng khám OPC sẽ tư vấn miễn phí về chương trình điều trị ARV, phương pháp phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con.
Tại các phòng khám này, thông tin của bệnh nhân sẽ được bảo mật bằng số và chỉ được cung cấp cho người khác khi có sự đồng ý của người bệnh.
Khi phát hiện kết quả dương tính, bệnh nhân nên đến tư vấn và tham gia điều trị tại các phòng khám OPC. Vì tại đây, bệnh nhân sẽ được miễn phí toàn bộ các dịch vụ, sử dụng thuốc đúng phác đồ, hạn chế được tình trạng kháng thuốc (tình trạng thường xảy ra với các bệnh nhân điều trị ở các phòng mạch tư không có chuyên môn).
Cần tránh tình trạng kháng thuốc vì nếu kháng thuốc, bệnh nhân sẽ phải chuyển phác đồ điều trị, thời gian điều trị ổn định cũng kéo dài và khó khăn hơn.
Trong quá trình điều trị thuốc ARV, bệnh nhân vẫn có thể ăn uống bình thường. Thuốc ARV có thể tương tác với một số thuốc khác như thuốc điều trị lao… hoặc có thuốc ARV không được sử dụng ở phụ nữ mang thai. Do đó, khi bệnh nhân mắc bệnh khác đồng thời với HIV hay mang thai cần thông báo với bác sĩ để có lựa chọn thuốc phù hợp.
Theo Nguyên Hạ - Phụ nữ TPHCM
