Phần lớn những người nghiện chích ma túy đang ở độ tuổi hoạt động quan hệ tình dục mạnh mẽ, nhiều người trong số họ tham gia vào hoạt động mua bán dâm. Sự kết hợp này làm cho nguy cơ lây nhiễm HIV ra cộng đồng tăng cao. Ở Thanh Hóa, hầu hết người nghiện chích ma túy còn rất trẻ (độ tuổi trung bình là 25) và vẫn có hiện tượng sử dụng chung bơm kim tiêm trong nhóm người này.

Để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy, đồng thời có căn cứ lập kế hoạch can thiệp phù hợp với điều kiện thực tiễn tại địa bàn Thanh Hóa, được sự hỗ trợ của Dự án phòng, chống HIV/AIDS của Ngân hàng Thế giới, một nghiên cứu thực trạng nhiễm HIV/AIDS trong nhóm tiêm chích ma túy tại đã triển khai tại 4 huyện Quan Hóa, Đông Sơn, Quảng Xương và Tĩnh Gia. Nghiên cứu này nhằm đánh giá mức độ nhận thức, thái độ và các hành vi nguy cơ của người người nghiện chích ma túy, đồng thời xác định tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS.

Thực trạng cho thấy, trung bình thời gian sử dụng ma túy của người nghiện chích ma túy là 5 năm, lâu nhất là 21 năm và đa số sử dụng hê rô in. Rất ít người trong số họ đã từng đi cai nghiện, và nếu có thì phải cai tới 4 lần nhưng vẫn chưa thành công. Công tác cai nghiện còn gặp nhiều khó khăn và người nghiện chích ma túy cũng phải đối mặt với rất nhiều nguy cơ lây nhiễm HIV nếu như không luôn luôn thực hành các hành vi an toàn. Có 87% số người tiêm chích ma túy không bao giờ dùng lại bơm kim tiêm của người khác đã hoặc vừa chích xong; 10,7% vẫn còn dùng lại. Việc này một phần là do người nghiện chích ma túy đã tự tay đưa cho người khác bơm kim tiêm của mình đã dùng.

Đa số người tiêm chích đều đã từng có quan hệ tình dục, độ tuổi trung bình quan hệ lần đầu tiên là 20. Trường hợp quan hệ tình dục sớm nhất là khi mới 12 tuổi và muộn nhất là 32 tuổi. Trong đó có 73,1% đã từng sử dụng bao cao su, nhưng vẫn còn tới 16,1% chưa bao giờ sử dụng bao cao su.

Đáng lưu ý là có gần một nửa số người nghiện chích ma túy có từ 2 bạn tình trở lên. Cá biệt có những trường hợp có từ 10 đến 18 bạn tình trong năm, trong đó có người chưa từng sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục. Số người nghiện chích ma túy không dùng bao cao su khi quan hệ tình dục với vợ hoặc với người yêu lại còn cao hơn gấp nhiều lần, do họ thấy không cần thiết và không thích. Với gái bán dâm, họ cũng có ý thức dùng bao cao su khi quan hệ tình dục nhưng nghiên cứu chỉ ra rằng vẫn còn 0,1% số người không hề dùng. Mặc dù ai cũng tự nhận thấy rằng mình có nguy cơ bị nhiễm HIV vì tiêm chích ma túy mà không dùng bơm kim tiêm riêng, hoặc là có nhiều bạn tình mà không sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục.

Hầu hết người nghiện chích ma túy đều đã từng nghe nói về HIV/AIDS, tuy nhiên cũng có người cho rằng HIV/AIDS là không thể phòng tránh được và cũng không nên tiếp xúc, không nên ăn chung với người nhiễm. Có một số còn ngây ngô tin rằng HIV có thể lây qua muỗi đốt.

Chỉ có 30% người nghiện chích ma túy đã từng làm xét nghiệm HIV và được giới thiệu đến các dịch vụ tư vấn chăm sóc, điều trị miễn phí. Tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm người tiêm chích ma túy là 29%. Tỷ lệ này đặc biệt cao ở huyện Quan Hóa (56,5%), tiếp đến là Quảng Xương (22%). Tỷ lệ nhiễm HIV ở hai huyện Tĩnh Gia và Đông Sơn tương ứng là 13,6% và 14,2%. Có sự khác biệt tỷ lệ nhiễm HIV giữa Quan Hóa và các huyện khác. Được biết, Quan Hóa là một tam giác trong việc trung chuyển ma túy từ Lào về. Với 120km đường biên giới tiếp giáp với Lào, đồng bào dân tộc Thái-Việt Nam và Thái-Lào qua lại với nhau như láng giềng thân thiết, hai bên có ngôn ngữ giống nhau. Đồng bào dân tộc thiểu số mặc dù không còn trồng cây thuốc phiện nhưng việc mua một tép hê rô in là quá dễ dàng và rẻ, người nghiện chỉ tốn từ 15.000 – 20.000 đồng. Mặc dù kinh tế của đồng bào còn quá nhiều khó khăn, không có nguồn thu nhập nhưng chỉ cần bán đi hai cây luồng là có thuốc dùng cho cả ngày, hoặc đi chặt gỗ lậu thì có thể “phê” cả tháng.

Người nghiện chích ma túy có trình độ học vấn dưới lớp 5 có nguy cơ nhiễm HIV cao gấp 1,7 lần so với người nghiện chích ma túy có trình độ học vấn cao hơn. Người có thời gian tiêm chích từ 4 năm trở lên có tỷ lệ nhiễm HIV cao gấp 2,5 lần những người đã tiêm chích dưới 4 năm. Tỷ lệ mắc HIV trong nhóm người nghiện chích ma túy đã từng cai nghiện cao gấp 1,8 lần tỷ lệ mắc HIV ở nhóm chưa từng cai nghiện. Tỷ lệ mắc HIV trong nhóm tự đánh giá bản thân có nguy cơ nhiễm HIV cũng cao hơn 2,8 lần so với nhóm tự đánh giá bản thân không có nguy cơ nhiễm HIV.

Tương tự, số người nghiện chích ma túy có trình độ học vấn dưới lớp 5 không sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục với gái bán dâm cao gấp 3,2 lần so với nhóm có trình độ học vấn từ lớp 5 trở lên. Những người nghiện chích ma túy không nhận được thông tin phòng, chống HIV/AIDS qua tờ rơi, tờ bướm không sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục cao gấp 2,8 lần những người nhận được các tài liệu trên.

Trước những nguy cơ lây nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy, Thanh Hóa đã và đang tích cực có những can thiệp dự phòng bằng nhiều hoạt động cụ thể, đó là thành lập các câu lạc bộ giáo dục đồng đẳng, mở rộng địa bàn phân phát bơm kim tiêm, bao cao su, mở các phòng tư vấn xét nghiệm tự nguyện…