- Hiện nay, trên thế giới đã có
nhiều phương pháp để xác định HIV có trong cơ thể người. Phương pháp phổ
biến nhất ở Việt Nam hiện nay là xét nghiệm máu tìm kháng thể HIV (–) là chất do cơ thể sản sinh ra để chống lại virut HIV.

- Ngoài các cơ sở chuyên xét nghiệm HIV,
các bệnh viện cấp quận, huyện, các trung tâm y tế dự phòng và các bệnh viện tỉnh, thành phố đều có thể thực hiện loại xét nghiệm này.

- Sau khi xét nghiệm, người xét nghiệm có
thể nhận được kết quả âm tình (-) hoặc dương tính (+). Nếu kết quả âm
tính sẽ có 2 khả năng: Người đó không bị nhiễm HIV hoặc mới bị nhiễm HIV ở giai đoạn cửa sổ.

Ảnh minh họa

- Giai đoạn cửa sổ được tính từ khi bị
phơi nhiễm (do hành vi nguy cơ hoặc tai nạn) cho đến khi xét nghiệm thấy
kháng thể HIV trong máu. Thông thường sau khi HIV xâm nhập vào cơ thể,
cơ thể cần một thời gian nhất định để bắt đầu sản xuất ra lượng kháng
thể, và phải có một thời gian dài hơn để sản xuất ra lượng kháng thể đủ lớn mà các xét nghiệm thông thường có thể nhận dạng được.

- Các xét nghiệm hiện có ở Việt Nam có thể
phát hiện được kháng thể HIV sau khoảng 3 tháng. Tuy nhiên, giai đoạn
này còn phụ thuộc vào đáp ứng miễn dịch đối với HIV của cơ thể từng người, có thể nhiều hơn hoặc ít hơn 3 tháng.

Xét nghiệm HIV có lợi ích gì?

- Một người sớm biết tình trạng nhiễm HIV
của mình sẽ chủ động có kế hoạch phù hợp cho bản thân và những người
mình quan tâm. Từ đó có thể điều chỉnh lối sống để phòng ngừa các bệnh
nhiễm trùng cơ hội, tìm hiểu và trang bị cho mình cách xử lý các triệu
chứng thường gặp để tránh không bị ốm nặng, cũng như có chế độ ăn, uống
phù hợp để tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Người đó có thể chuẩn bị
các điều kiện về tâm lý, vật chất và tài chính để chủ động điều trị cho
mình trong các giai đoạn tiến triển của căn bệnh. Họ chủ động áp dụng
các biện pháp hiệu quả để phòng tránh việc lây nhiễm HIV cho những người
thân và cho xã hội. Một người phụ nữ nên xét nghiệm HIV để chủ động
trong việc quyết định mang thai. Nếu người phụ nữ nhiễm HIV mà vẫn muốn
có con thì phải chủ động điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.

Xét nghiệm HIV sớm để tránh lây nhiễm HIV cho người thân và xã hội. Ảnh minh họa

Những ai nên xét nghiệm HIV?

- Những người dùng chung bơm kim tiêm hoặc
vật sắc, nhọn có dính máu của người nhiễm HIV đâm vào cơ thể mình,
những người quan hệ tình dục không dùng bao cao su hoặc dùng bao cao su
rách, thủng với người bị nhiễm HIV hoặc không biết chắc chắn về tình
trạng nhiễm HIV của người đó, những người bị máu hoặc dịch sinh dục của
người bị nhiễm HIV dính vào vết thương hở hoặc bắn vào mắt, những người
nhận máu mà không chắc chắn về tình trạng HIV của người cho máu, phụ nữ mang thai và con của các bà mẹ bị nhiễm HIV nên chủ động xét nghiệm HIV.

Đường lây truyền của HIV:

- HIV có nhiều trong máu, tinh dịch, dịch
âm đạo và sữa của người nhiễm HIV. HIV có thể truyền từ máu, tinh dịch,
dịch âm đạo hoặc sữa của người mang virut sang người không bị nhiễm nếu
được truyền vào máu hoặc tiếp xúc với vết thương hở hay với niêm mạc
(mắt, lớp lót bên trong âm đạo, niệu đạo, trực tràng, miệng) của người
ấy. Tuy nhiên, số lượng virut HIV phải đủ lượng thì mới lây nhiễm cho người khác được.

- Thời kỳ lây nhiễm HIV mạnh nhất cho
người khác chính là giai đoạn cửa sổ. Nghiên cứu của các nhà khoa học
trên thế giới cho thấy giai đoạn cửa sổ là giai đoạn lượng virut ở trong
máu của người có HIV là cao nhất. Sau giai đoạn cửa sổ, lượng virut
giảm dần và ở mức độ tương đối thấp, tương đương với giai đoạn nhiễm HIV
không có triệu chứng và tăng dần ở giai đoạn lâm sàng cận AIDS và chuyển sang AIDS.

Ai là người có quyền xét nghiệm HIV dương tính?

- Theo quy định của Luật Phòng, chống
HIV/AIDS, chỉ có  các cơ sở đã được Bộ Y tế công nhận đủ điều kiện mới
có quyền khẳng định các trường hợp dương tính và chịu trách nhiệm trước
pháp luật về kết quả đó. Sở dĩ có quy định này là do phần lớn các xét
nghiệm ban đầu đều sử dụng phương pháp test nhanh, kỹ thuật này rất đơn
giản, chủ yếu là sàng lọc bệnh nhân. Test nhanh thường được sản xuất 
trên nguyên tắc “thà bắt nhầm còn hơn bỏ sót”, vì vậy có một số khả năng là dương tính giả.

- Để đảm bảo tính chính xác của xét nghiệm
HIV, Bộ Y tế đã quy định, kết quả xét nghiệm HIV dương tính chỉ được
khẳng định sau khi đã được xét nghiệm bằng 3 phương pháp khác nhau,
trong đó có các phương pháp mang tính kỹ thuật cao như Elisa và Western
Blot. Vì vậy, sau khi xét nghiệm bằng test nhanh cho kết qủa dương tính,
các mẫu máu đó phải được chuyển đến các cơ sở xét nghiệm được Bộ Y tế
giao nhiệm vụ (Viện Vệ sinh dịch tế Trung ương, Viện Pasteur thành phố
Hồ Chí Minh, Viện Pasteur Nha Trang, bệnh viện Việt – Tiệp, Hải Phòng,
hoặc các tỉnh thường chỉ có một phòng xét nghiệm được phép khẳng định
HIV dương tính đặt tại Trung tâm y tế dự phòng hoặc Trung tâm phòng, chống AIDS của tỉnh) để kiểm định lại kết quả.