Nghi án El Fath (kỳ cuối)
Chính trị hóa nghi án
|
| Gia đình các nạn nhân bị nhiễm HIV - Ảnh: AFP |
TT - Trong tổng số 426 em bé bị nhiễm
HIV trong nghi án El Fath, cho đến nay đã có 52 em qua đời. Có quá nhiều tranh cãi xung quanh vụ án, đã xuất hiện nhiều bằng chứng cho thấy sự việc không như những gì tòa án Libya buộc tội các nữ y tá và bác sĩ nước ngoài này.
>> Kỳ 1: Vụ án nhiều uẩn khúc
Một số giả thuyết cho rằng việc Libya cứng rắn trong vụ này là nhằm gây sức ép để buộc Bulgaria phải xóa khoản nợ 300 triệu USD đối với nước này. Khi bị ép cung, nữ y tá Kritiyana Vulcheva khai rằng mình đã được một người Anh trao cho các virus trên và cô cùng các đồng sự khác đã gây ra tội ác (sau đó Vulcheva đã phản cung tại tòa và tố cáo tình trạng mình bị tra tấn, ngược đãi và quấy rối tình dục để phải ký vào bản khai bằng tiếng Ả Rập được đưa sẵn). Đó chính là lý do khiến nhà lãnh đạo Libya, đại tá Muammar Qaddafi, cho rằng những người này làm việc theo lệnh của Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA) và Cơ quan Tình báo Israel (Mossad). Sau này, phía Libya đã rút lại lời cáo buộc này của đại tá Qaddafi. Một số cơ quan nghiên cứu khác cho rằng đại tá Qaddafi cứng rắn để lấy thêm sự ủng hộ của người dân đối với chế độ của mình.
Hiện Libya đang yêu cầu Bulgaria trả 10 triệu euro cho mỗi gia đình các nạn nhân, coi đó là cách đền bù để án tử hình được bãi bỏ. Tuy nhiên, Chính phủ Bulgaria đã bác bỏ yêu cầu này vì xem hành động trả tiền là sự thừa nhận các bác sĩ đã thực hiện hành vi phạm tội. Một đề xuất về trao đổi khác là Libya sẽ thả sáu người này, còn các nước sẽ thả Megrahi - kẻ hiện bị giam cầm vì có liên quan trong vụ đánh bom chiếc máy bay của Hãng hàng không Mỹ Pan Am 103 nổ trên bầu trời Lockerbie (Scotland) năm 1988. Đồng thời, Libya sẽ được nhận 2,7 tỉ USD (bằng đúng số tiền Libya phải trả cho 270 nạn nhân thiệt mạng trong vụ Lockerbie) để chăm sóc các nạn nhân nhiễm virus HIV.
Điều tra của các chuyên gia y tế
Cho đến nay, rất nhiều phòng thí nghiệm và các tạp chí y khoa uy tín đều lên tiếng bảo vệ các bác sĩ Bulgaria và Palestine trong vụ việc này và yêu cầu một phiên tòa công bằng hơn đối với họ. Sau khi các bác sĩ bị tuyên án tử hình tháng 12-2006, có 114 nhà khoa học từng đoạt giải Nobel cùng ký vào một bức thư gửi tới nhà lãnh đạo Libya kêu gọi một phiên tòa công bằng. Hiệp hội Dược thế giới (World Medical Associations) và Hội đồng y tá quốc tế (International Council of Nurses) đều cho rằng phán quyết này đi ngược lại các bằng chứng khoa học.
Giáo sư người Pháp Luc Montagnier, người đã phát hiện virus HIV vào năm 1983 và hiện là chủ tịch quĩ nghiên cứu và phòng chống AIDS thế giới, cùng với giáo sư Vittorio Colizzi - một nhà nghiên cứu tại trường đại học ở Roma (Ý) - được mời điều tra vụ việc này vào năm 2003. Bản báo cáo của hai ông sau đó đều kết luận rằng thảm họa lây nhiễm ở El Fath là do tình trạng vệ sinh kém ở bệnh viện và khả năng nhiều nhất là do việc sử dụng lại các ống tiêm và các kim truyền tĩnh mạch. Quan trọng hơn, họ phát hiện những đứa trẻ này bị nhiễm trước khi những y sĩ này đến Libya.
Bản báo cáo của giáo sư Luc Montagnier và giáo sư Vittorio Colizzi cho thấy trường hợp bị nhiễm HIV đầu tiên đã có mặt tại Bệnh viện El Fath ở Benghazi từ tháng 4-1997 (nhóm y bác sĩ bị buộc tội đến Libya tháng 3-1998). Ngoài ra, căn cứ theo nhật trình của Bệnh viện El Fath thì trong năm 1997 cũng có ít nhất bảy trường hợp trẻ em đã bị phát hiện nhiễm virus HIV và ít nhất có 14 trẻ từng vào viện trong năm 1998 (trước khi các bác sĩ Bulgaria đến) cũng bị phát hiện nhiễm HIV.
Đặc biệt trường hợp bệnh nhân số 356 đã ra vào viện tổng cộng 28 lần từ năm 1994-1997 ở cả khu A và khu B của bệnh viện. Và hai ông cho rằng đây có thể là nguồn gây ra đợt lây nhiễm này. Phát biểu trên kênh truyền hình của Bulgaria, ông Luc Montagnier cho biết “điều này không chỉ xảy ra ở Bệnh viện El Fath mà còn ở rất nhiều bệnh viện nhi khác, vì trẻ em dễ bị nhiễm bệnh hơn dù chỉ bởi một lượng máu rất nhỏ”.
Tuy vậy, tòa án Libya đã không đếm xỉa đến kết luận này với lập luận rằng điều tra của các bác sĩ Libya cho ra kết quả khác và đánh giá kết luận của các giáo sư quốc tế là thiếu chính xác (các bác sĩ của Libya cho rằng tình trạng lây nhiễm cao như vậy trong một khu vực chuyên về chống lây nhiễm chỉ có thể là do hành động cố ý của các y tá Bulgaria). Tòa án bác kết quả của họ và nói nhật trình của bệnh viện không ghi lại việc tái sử dụng các ống tiêm hay kim truyền tĩnh mạch.
Luc Perrin - một bác sĩ về virus lâm sàng tại bệnh viện của đại học Geneva (Thụy Sĩ), người đã chữa trị rất nhiều trẻ em nhiễm HIV trong vụ này - chỉ ra báo cáo của bác sĩ Libya là không đầy đủ. Sau khi phân tích mẫu nhiễm của gần 200 đứa trẻ trong vụ này, ông cũng kết luận rằng “các em bé đã bị nhiễm HIV từ trước tháng 9-1997, và trường hợp bị nhiễm đầu tiên có thể diễn ra từ năm 1996”. Ông Perrin phát hiện một nửa số em bị nhiễm HIV đồng thời bị nhiễm virus viêm gan B và C. Tình trạng lây nhiễm cao như vậy là cơ sở để ông cho rằng các em bị lây nhiễm khi truyền máu và dùng chung các thiết bị y tế khác.
Trong khi đó, báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 1999 cho rằng: “Tình trạng lây nhiễm HIV tại Bệnh viện El Fath là do từ nhiều nguồn lây nhiễm khác nhau”. Chuyên gia của WHO lưu ý việc thiếu các trang thiết bị như tủ lưu giữ tiêm, máy khử trùng, lò đốt rác, găng bảo vệ..., đặc biệt là việc sử dụng kim truyền tĩnh mạch hay sử dụng ống tiêm chung mà không có biện pháp khử trùng thích hợp có thể chính là nguyên nhân gây ra tình trạng lây nhiễm ở Benghazi.
|
| Tổng thống Bulgaria Georgi Parvanov (phải) gặp đại tá Muammar Qaddafi năm 2005 tại Libya trong nỗ lực cứu các nữ y tá - Ảnh: AFP |
Chiến dịch người kế nhiệm
Saif al-Islam, con trai thứ ba (trong tám người con) của nhà lãnh đạo Libya Muammar Qaddafi, trong buổi phỏng vấn với tờ 24 Chasa của Bulgaria hôm 29-1 vừa rồi ra tín hiệu cho biết cha mình có thể sẽ nhượng bộ trong trả lời cuộc tranh cãi này và các nữ y tá sẽ không bị xử tử. Hơn thế, Saif al-Islam còn thừa nhận phiên tòa và các cuộc điều tra trước đó là “thiếu sót” và “không công bằng”.
Saif al-Islam cho biết một giải pháp có thể nhanh chóng đạt được để cứu sáu y tá và làm hài lòng các gia đình bệnh nhân, tuy vậy chi tiết về giải pháp này cho đến nay vẫn chưa được tiết lộ. Hãng nghiên cứu Stratfor đánh giá rằng với những động thái này, các y tá có thể sẽ được thả tự do trong một vài tuần tới, kết thúc một nghi án vẫn còn mập mờ suốt bấy lâu nay.
Stratfor cho rằng “bài phỏng vấn này đã phá vỡ thế bế tắc về ngoại giao của Libya trong suốt hơn tám năm qua”. Trong nhiều năm qua, Saif al-Islam thường là người phát ngôn cho cha mình với dư luận thế giới và ông cũng được coi là ứng viên sáng giá nhất để kế tục cha mình lãnh đạo đất nước. Saif al-Islam hiện là một trong những nhân vật chủ chốt của công cuộc cải cách mà nước này đang tiến hành, và đã nhiều lần tham gia trong các vụ đàm phán giải cứu con tin bị các tay súng Hồi giáo, đặc biệt là ở Philippines, bắt cóc.
Stratfor cũng cho rằng đại tá Qaddafi đã luôn cứng rắn trong vụ việc này để tăng thêm sự ủng hộ của người dân đối với chế độ. Giờ đây, việc đại tá Qaddafi bày tỏ thái độ phản đối việc tử hình các nữ y tá này có lý do khá đơn giản vì từ ngày 1-1 vừa rồi Bulgaria đã trở thành thành viên của Liên minh châu Âu (EU), và một chính sách căng thẳng với Bulgaria cũng đồng nghĩa căng thẳng với EU, điều Libya không hề mong muốn. Theo qui định của EU, các thành viên của khối có quyền phủ quyết các chính sách ngoại giao của khối và Bulgaria có thể phủ quyết các quyết định đầu tư, thương mại hay viện trợ của EU cho Libya.
