Hanoinet - “Không lấy tiền, không nêu tên, địa chỉ và bí mật tình trạng bệnh”, đó là quy tắc của các Trung tâm tư vấn xét nghiệm và tư vấn HIV mang tên “Chân trời mới”.

Quy tắc vàng này đã thu hút khá nhiều người nghi nhiễm HIV tới xét nghiệm; giải toả tâm lý và có ý thức phòng bệnh cho cộng đồng.

Niềm vui và nỗi buồn

Còn ít ngày nữa mới đến tháng xét nghiệm, tư vấn HIV/AIDS miễn phí (tháng 12-2007) nhưng địa chỉ "Chân trời mới" tại Trạm y tế xã Cổ Nhuế ở xóm Trù (Từ Liêm, Hà Nội) khá nhộn nhịp. Trong vai một người cần tư vấn, tôi lặng lẽ vào trạm.

Ngồi cạnh tôi là một cặp vợ chồng trẻ, trông chừng chưa đầy 30, khuôn mặt người vợ khá dễ nhìn nhưng đôi mắt buồn rười rượi, đỏ lựng, mí sụp xuống sưng húp vì khóc nhiều. Đoán tôi cùng cảnh, người phụ nữ kia chia sẻ, vợ chồng họ là giáo viên cùng ở Hải Dương, chồng chị vừa nhận kết quả nhiễm hát (HIV) ở Phòng khám Y Cao (Cầu Giấy, Hà Nội).

Qua quảng cáo ở bến xe buýt chị biết, ở Trạm y tế xã Cổ Nhuế (Hà Nội) xét nghiệm và tư vấn HIV “bốn không” nên tới xét nghiệm xem mình có nhiễm HIV không. Người phụ nữ cho biết, có thể xét nghiệm HIV ở Hải Dương nhưng nếu có kết quả dương tính thì khó giữ kín, chị sợ sự kỳ thị ở địa phương, lo cho con cái và người thân của mình bị ảnh hưởng. Tại đây, nhân viên tiếp đón Đào Thị Phương Thuý và cán bộ xét nghiệm Lê Thị Bích Liên đã tư vấn về HIV khiến người phụ nữ trẻ kia có vẻ bớt căng thẳng hơn.

Đến lượt lấy máu xong, tôi cầm giấy hẹn 7 ngày sau đến lấy kết quả và ra về thì đụng một người đàn ông trung tuổi ngay cửa phòng xét nghiệm. Ông lách nhanh qua tôi, túm vai chị Bích Liên lắc mạnh và hỏi gấp: "Dấu trừ là âm tính, không nhiễm HIV hả cô?". Chị Liên gật đầu. Ông ngửa mặt rú lên "ơn giời"!

Ông chạy tiếp sang chỗ Phương Thuý, bắt mạnh tay Thuý, cười mà như khóc cảm ơn cô cùng cán bộ ở đây đã giúp ông trút bỏ sự dằn vặt suốt 3 tháng qua. Ông bảo, có lúc đã nghĩ đến cái chết. Nguyên nhân là trong lần dẫn khách (ông là hướng dẫn viên du lịch), ông quá chén nên buông thả, cùng lúc quan hệ tình dục với 3 gái mại dâm. Ông nói: “Thoát lần này, tôi coi như sống sót sau bão, không bao giờ dám buông thả nữa".

"Bốn không" phủ rộng khắp

Ngày 28-11, nhân ngày Thế giới phòng chống HIV/AIDS, tôi trở lại Trạm y tế xã Cổ Nhuế, gặp lại chị Bích Liên. Biết tôi là phóng viên, chị tâm sự, không với riêng tôi mà với bất kỳ khách hàng nào đến kể về đời tư thì chị lắng nghe và chia sẻ, không bao giờ căn vặn, bắt bẻ gì. Chị Liên cũng khẳng định, khi thực hiện nguyên tắc "bốn không" khách hàng đến tư vấn, xét nghiệm đông hơn. Trung bình mỗi tháng có khoảng 150 bệnh nhân đến xét nghiệm.

Trong số này phần lớn là lao động ngoại tỉnh "trót dại" quan hệ với gái mại dâm một vài lần mà không sử dụng bao cao su; và một số đối tượng đặc biệt khác như người đàn ông già và vợ chồng giáo viên trẻ ở Hải Dương mà tôi đã gặp. Tuy nhiên, tại đây kết quả xét nghiệm dương tính với HIV chủ yếu vẫn là đối tượng tiêm chích ma tuý và dùng chung bơm kim tiêm, đồng thời có quan hệ với gái mại dâm. Trung bình mỗi tuần có thêm 2-3 ca nhiễm HIV. Riêng xã Cổ Nhuế, theo thống kê hiện có hơn 50 người nghiện và hơn 80 người nhiễm HIV/AIDS.

Chị Đinh Trương Linh Chi - Tổ chức Dịch vụ Dân số Quốc tế (PSI) cung cấp thông tin, trong tháng 12-2007, ngoài Trạm y tế xã Cổ Nhuế, người có nguy cơ nhiễm HIV/AIDS có thể đến nhiều điểm khác tại 6 tỉnh, thành phố trọng điểm, gồm Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, TP.HCM, Cần Thơ và An Giang. Tại đây, khách hàng đều được tiếp đón, tư vấn và xét nghiệm "bốn không". Ngoài 6 tỉnh trọng điểm, khách hàng cũng có thể đến 53 điểm khác thuộc dự án LIFE-GAP để được tư vấn xét nghiệm tự nguyện tại 40 tỉnh, thành trong cả nước.

Trung bình mỗi năm tổ chức này cung cấp dịch vụ tư vấn xét nghiệm tự nguyện cho khoảng 50.000 người. Ông Dương Quốc Trọng - Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS cũng thông tin thêm: Hiện nay, số người mắc HIV/AIDS ngày càng tăng. Vì vậy, các điểm tư vấn, xét nghiệm tự nguyện giúp người dân tiếp cận được các dịch vụ y tế, nâng cao ý thức phòng bệnh, giảm sự phân biệt kỳ thị với người nhiễm HIV/AIDS...