1
Kế hoạch Khẩn cấp Cứu trợ HIV/AIDS của Tổng thống Mỹ (PEPFAR)
Những biện pháp quan trọng
phòng chống bệnh lao và HIV/AIDS
Bệnh lao (TB) – một bệnh lây qua đường hô hấp – là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu cho những người
nhiễm HIV dương tính. Khoảng 1/3 trong số gần 40 triệu người nhiễm HIV/AIDS cũng bị nhiễm bệnh lao.
Tại những khu vực như Tiểu vùng Sahara, có đến một nửa số ca tử vong liên quan đến AIDS là do bệnh lao.
Trong số những người nhiễm HIV/AIDS mang mầm bệnh lao, mỗi năm có khoảng 10% số ca phát bệnh lao.
Việc điều trị cho những người mắc bệnh lao để ngăn ngừa tình trạng ốm yếu và tử vong, cũng như ngăn
không để bệnh lây sang người khác là điều hết sức quan trọng.
Kế hoạch Cứu trợ Khẩn cấp của Tổng thống Mỹ dành cho bệnh nhân AIDS (Kế hoạch Khẩn cấp/PEPFAR)
hỗ trợ cho các chương trình quốc gia chống lao và AIDS - những chương trình có sự gắn kết giữa các hoạt
động ngăn ngừa, điều trị và chăm sóc cho người nhiễm HIV với các dịch vụ chống bệnh lao, trong đó có hỗ
trợ cho việc chăm sóc và điều trị cho người mắc bệnh lao.
Những ưu tiên của các biện pháp can thiệp chống HIV/Lao là:
• Việc soi chụp thường xuyên để phát hiện bệnh lao;
• Tư vấn và kiểm tra HIV cho bệnh nhân tại các cơ sở khám lao;
• Chẩn đoán và điều trị cho người nhiễm HIV/AIDS mang bệnh lao đang trong quá trình phát bệnh, sử
dụng hóa trị liệu ngắn hạn có kiểm tra trực tiếp; và
• Bảo đảm để những người mắc bệnh lao được chăm sóc và điều trị HIV thích hợp, trong đó có điều trị
kháng hồi virus và dùng thuốc cotrimoxazole.
Hành động ngày hôm nay, nền tảng cho ngày mai
Kế hoạch Khẩn cấp đã hỗ trợ chăm sóc và điều trị bệnh lao cho khoảng 369.000 người nhiễm HIV/AIDS
tại những quốc gia trọng điểm trong năm tài khóa 2005.
Chính phủ Mỹ là nhà tài trợ lớn nhất cho Quỹ Toàn cầu chống AIDS, bệnh lao và sốt rét, đóng góp 1/3
nguồn lực cho Quỹ. Quỹ Toàn cầu đã cung cấp tài chính cho các chương trình chống HIV và bệnh Lao
tại những khu vực có nguồn lực hạn chế.
2
Kế hoạch Khẩn cấp cũng hỗ trợ cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ thí nghiệm cho việc chẩn đoán các
bệnh truyền nhiễm do ngẫu nhiên mắc phải, trong đó có bệnh lao. Việc hỗ trợ cho các phòng thí nghiệm chẩn
đoán được tập trung theo hướng tiếp cận y tế phục vụ cộng đồng, bao gồm việc xây dựng các mạng lưới
phòng thí nghiệm ở nhiều cấp được gắn kết với nhau thông qua một hệ thống bảo đảm chất lượng độc lập.
Do khả năng bệnh lao và HIV/AIDS cùng hoành hành là rất cao, nên Chính phủ Hoa Kỳ đã hối thúc các cơ
sở tư vấn và kiểm tra soi chụp để tìm ra các dấu hiệu của bệnh lao cũng như tư vấn và kiểm tra HIV khi chẩn
đoán và điều trị bệnh lao. Việc tư vấn và kiểm tra để chẩn đoán HIV đối với các bệnh nhân lao giúp cho
những người nhiễm HIV dương tính được chuyển tới điều trị HIV/AIDS và các dịch vụ liên quan. PEPFAR
hỗ trợ việc xây dựng chương trình điều trị toàn diện và các tài liệu hướng dẫn nhằm cải thiện việc theo dõi
tình hình bệnh lao/HIV tại các cơ sở khám chữa lao. Chính phủ Hoa Kỳ đã xây dựng hai “gói chăm sóc
phòng ngừa cơ bản”, trong đó có một dành cho người lớn và một cho trẻ em dưới 14 tuổi do các bà mẹ
nhiễm HIV sinh ra. Các “gói chăm sóc” này hỗ trợ cho các chiến lược quốc gia chống HIV/AIDS, và được
đội ngũ nhân viên của Chính phủ Hoa Kỳ tại nước sở tại và các đối tác thực hiện sử dụng. Họ sẽ đề ra những
biện pháp can thiệp chính, trong đó có soi chụp lao và các liệu pháp điều trị lao, tìm ra những nguyên nhân
chính gây nên các bệnh liên quan đến HIV và nguyên nhân chính gây tử vong.
Triển khai Kế hoạch Khẩn cấp
Dưới đây là một số ví dụ về cách thức các chiến lược quốc gia triển khai Kế hoạch Khẩn cấp và mối quan hệ
giữa Kế hoạch Khẩn cấp với các đối tác địa phương để hỗ trợ các dịch vụ chống lao cho những người nhiễm
HIV/AIDS:
• Tại Ethiopia, Dự án Fenote Tesfa - một chương trình của khu vực tư nhân – giúp người lao động
được tiếp cận việc chăm sóc và điều trị lao tại phòng y tế của chính công ty họ. Trước khi có Dự án
Fenote Tesfa, có rất ít các cơ sở y tế của nhà nước chữa trị bệnh lao. Vào tháng 10/2004, Dự án
Fenote Tesfa đã đưa ra sáng kiến xây dựng chương trình chống HIV/lao tại nơi làm việc. Hiện tại các
chuyên gia chăm sóc sức khỏe đang được đào tạo về quản lý lao và HIV cùng với Bộ Y tế của
Ethiopia. Một người được nhận các lợi ích từ chương trình đã giải thích: “Khi người ta nói với tôi
rằng tôi bị bệnh lao, tôi đã nghĩ đến việc được giới thiệu đưa đi điều trị và những chi phí mà tôi có
thể sẽ phải trả cho việc hàng ngày tới một trung tâm y tế để được điều trị. Nhưng [vị bác sĩ của tôi] đã
nói với tôi rằng, dịch vụ điều trị có sẵn tại chỗ ở phòng y tế và nhờ có Dự án [Fenote Tesfa], tôi đã
bắt đầu được dùng thuốc vào ngày được chẩn đoán. Tôi cũng đang theo một khóa học ở đây, tại nơi
làm việc để được các bác sĩ của chính công ty chúng tôi tư vấn.”
• Tại Việt Nam, Chính phủ Hoa Kỳ hỗ trợ cho các nỗ lực xây dựng các dịch vụ tư vấn và kiểm tra để
chẩn đoán HIV tại các cơ sở chữa lao và cải thiện việc soi chụp phát hiện bệnh lao và giới thiệu điều
trị lao cho những người nhiễm HIV dương tính. Chính phủ Hoa Kỳ cũng đã xây dựng các phác đồ
điều trị lao/HIV, được Bộ Y tế Việt Nam chấp nhận, cùng với việc đánh giá những nhu cầu của
chương trình do Chương trình Chống lao Quốc gia của Việt Nam thực hiện. Các tài liệu hướng dẫn tư
vấn và kiểm tra để chẩn đoán HIV trong các chương trình chống lao cũng đã được xây dựng, được
dịch, đánh giá và được Chương trình Chống lao Quốc gia của Việt Nam chấp nhận.
• Tại Uganda, Tổ chức Hỗ trợ chống AIDS (TASO) đang đưa ra biện pháp chăm sóc toàn diện, sử
dụng hình thức cung cấp dịch vụ tại trung tâm và tại nhà. Để đáp ứng nhu cầu chăm sóc của những
cộng đồng dân cư biệt lập, TASO đã gắn kết các dịch vụ ngăn ngừa, chăm sóc và điều trị với nhau.
Những nỗ lực của TASO đang mang đến cho các cộng đồng dân cư xa trung tâm sự chăm sóc y tế
toàn diện. “Gói chăm sóc” mang tính liên kết của TASO bao gồm việc soi chụp để phát hiện virus lao
trong quá trình phát bệnh và điều trị cho những người đồng thời nhiễm lao/HIV. Thông qua việc điều
3
trị cho những bệnh nhân HIV dương tính mắc bệnh lao hoặc có bệnh lao trong quá trình ủ bệnh,
TASO đã giúp cải thiện sức khỏe toàn diện cho những người nhận được lợi ích từ chương trình và
làm giảm tỉ lệ tử vong.
• Tại Guyana, Chính phủ Hoa Kỳ và một đối tác của Kế hoạch Khẩn cấp đã tích cực tham gia sáng
kiến cải thiện việc chăm sóc cho bệnh nhân lao và bệnh nhân lao/HIV của Bộ Y tế Guyana. Những
hoạt động của tổ chức đối tác của PEPFAR đã tập trung vào việc cải thiện khả năng của các phòng thí
nghiệm chống lao, khả năng chẩn đoán và chăm sóc y tế. Ngoài ra, họ cũng giúp Bộ Y tế đánh giá kế
hoạch chiến lược năm năm chống bệnh lao của họ.
• Tại Kenya, vị tu viện trưởng của giáo khu Công giáo phía Đông Nairobi đã cung cấp dịch vụ chăm
sóc y tế thông qua bảy phòng khám tại khu vực có những khu nhà ổ chuột của Nairobi kể từ đầu
những năm 1990. Trong năm 2001, các dịch vụ liên kết điều trị HIV và lao đã được thiết lập tại các
phòng khám này. Ban đầu, những bệnh nhân lao được giới thiệu đến các trung tâm tư vấn và kiểm
tra; tuy nhiên, cứ 8 người được giới thiệu đến tư vấn và kiểm tra thì chỉ có 1 người có đến để kiểm
tra. Với sự hỗ trợ của Kế hoạch Khẩn cấp, chương trình đã bắt đầu năm 2004 để thường xuyên cung
cấp sự tư vấn và kiểm tra HIV tại chỗ cho tất cả những bệnh nhân ngoại trú bị cho là mắc bệnh lao.
Hiện tại, các y tá tiến hành việc kiểm tra, sử dụng các biện pháp kiểm tra HIV nhanh và đơn giản với
sự có mặt của bệnh nhân. Trong số 1917 bệnh nhân được tư vấn và kiểm tra HIV trong vòng 19
tháng, 85% đã chấp nhận điều trị trong lần đầu họ đến khám bệnh – và hầu như tất cả những người
này đến khám những lần sau do mang virus lao phát bệnh, cuối cùng đã chấp nhận điều trị.
Các nguồn thông tin:
Nhóm Công tác Kỹ thuật chống lao/HIV của Chính phủ Hoa Kỳ, cùng với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)
đã xây dựng nội dung và chương trình đào tạo trọn gói có tên: “Tư vấn và kiểm tra thường xuyên để
chẩn đoán tại các cơ sở y tế chống lao: Sổ tay hướng dẫn cho người đào tạo” để giúp cho các Chương
trình Kiểm soát lao và HIV/AIDS bắt đầu và nhanh chóng tăng cường việc tư vấn và kiểm tra HIV cho
các bệnh nhân lao. Cuốn hướng dẫn này sẽ sớm có tại trang web
www.cdc.gov/gap. Để nhận được hỗ
trợ kỹ thuật liên quan đến lao/HIV từ Kế hoạch Khẩn cấp, xin liên hệ các đồng Trưởng nhóm Công tác
Kỹ thuật Bess Miller (
[email protected]) hoặc Amy Bloom (
[email protected]).
Nhóm Công tác Kỹ thuật chống lao/HIV của Chính phủ Hoa Kỳ, cùng với Tổ chức Y tế Thế giới đã xây
dựng một phụ lục của cuốn “Hướng dẫn của WHO năm 1999 về phòng ngừa lao ở các cơ sở chăm sóc y
tế tại các khu vực có nguồn lực hạn chế” mang tên “Kiểm soát lây nhiễm lao trong thời kỳ mở rộng hoạt
động chăm sóc và điều trị HIV.” Đây là cuốn tài liệu bao gồm những thông tin đào tạo cho các nhân
viên y tế và một kế hoạch mẫu về kiểm soát0 lây nhiễm. Tài liệu này sẽ sớm có tại
www.cdc.gov/gap.