Hạnh phúc là có thể...

Chị Hà (Hà Nội) đến giờ vẫn không quên được cảm giác hạnh phúc đến nghẹt thở, khi biết được kết quả xét nghiệm HIV của con mình âm tính (không nhiễm HIV), đó là một điều kỳ diệu nhất đối với chị. Lấy chồng năm hai mươi tuổi, cuộc sống của chị tưởng chừng sẽ đẹp đẽ mở ra với người chồng đẹp trai lại con nhà giàu có, còn gia đình chồng thì cưng con dâu hết mực. Nhất là khi Hà có thai, suốt ngày mẹ chồng chị lúc nào cũng chăm chút cho chị những thức ăn ngon, bổ, chị không phải làm một việc gì, chỉ lo dưỡng thai.

Tư vấn cho người nhiễm HIV/ AIDS - Ảnh: KD

Hạnh phúc đang ngọt ngào như những tháng ngày trong mộng, thì một người bạn của chồng chị chết vì AIDS. Lúc này chồng chị mới hoảng hốt đi xét nghiệm và cho chị biết anh đã từng nghiện chích, tuy đã cai nghiện nhưng không ngờ những lần chích chung với bạn trước đây đã khiến anh bị nhiễm HIV. Anh thuyết phục chị đi xét nghiệm, nhưng kết quả xét nghiệm “đã bị nhiễm” lại một lần nữa khiến chị bàng hoàng, hoang mang và lo sợ.

Thời điểm đó đã có lúc chị nghĩ đến cái chết, nhưng thương đứa con trong bụng chị lại không đành lòng. Rồi ngày tháng và cơn khủng hoảng cũng dần vơi đi trong sự động viên, an ủi của gia đình chồng. Đặc biệt, nhờ có sự tư vấn cách dự phòng lây nhiễm từ mẹ sang con của các bác sĩ, chị hiểu được những người mẹ nhiễm HIV vẫn có thể sinh đứa con khỏe mạnh.

Niềm tin và hy vọng được thắp lên. Chị cố gắng giữ gìn sức khỏe, và kiên trì uống thuốc dự phòng theo chỉ dẫn của các bác sĩ ở bệnh viện. Ngày sinh nở đến, chị sinh một cháu bé kháu khỉnh. Tuy nhiên, hạnh phúc chỉ thật sự đến với gia đình chị khi cháu bé được xét nghiệm và có kết quả âm tính với HIV.

Thạc sỹ Đỗ Quan Hà, Trưởng phòng nghiên cứu khoa học và đào tạo, Bệnh viện Phụ sản Trung ương cho biết: HIV lây truyền từ mẹ sang con xảy ra ở cả ba giai đoạn: mang thai, chuyển dạ sinh nở và sau sinh khi đứa trẻ bú mẹ. Theo các nghiên cứu, ước tính ở giai đoạn mang thai nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con chỉ chiếm từ 5-10%, giai đoạn chuyển dạ, sinh đẻ chiếm 10-20% và giai đoạn sau sinh nếu trẻ bú sữa mẹ nguy cơ lây nhiễm HIV sẽ khoảng 15-35%. Như vậy, nếu sau sinh đứa trẻ không bú mẹ thì nguy cơ này sẽ giảm đi rất nhiều.

Tại Bệnh viện phụ sản Trung ương, nếu bà mẹ mang thai được xét nghiệm HIV dương tính và không mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội khác, thì sẽ được hướng dẫn dùng thuốc dự phòng phơi nhiễm cho con. Sau sinh, người mẹ được giới thiệu đến Bệnh viện Các bệnh truyền nhiễm và nhiệt đới Quốc gia, còn đứa trẻ sẽ được giới thiệu đến bệnh viện nhi để điều trị các bệnh nếu mắc phải.

Theo phác đồ của Bộ Y tế, nếu phát hiện và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, từ khi thai phụ mang thai ở tuần thứ 28 đến khi đẻ, thì tỷ lệ lây truyền sẽ giảm được rất nhiều, thậm chí có thể dưới 2%. Ngoài ra, sau khi trẻ sinh ra, các bà mẹ nên cho trẻ đi xét nghiệm sớm, trong trường hợp đứa trẻ có nhiễm HIV, nếu chẩn đoán và điều trị sớm thì đứa trẻ có khả năng sống và kéo dài cuộc sống trong nhiều năm.

Nhiều người vẫn chưa được dự phòng

Theo các chuyên gia, dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con thì điều quan trọng nhất là phụ nữ mang thai phải được xét nghiệm HIV sớm, song, ở nước ta hiện nay, việc xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai vẫn rất hạn chế. Có nhiều phụ nữ mang thai khi đến phòng đẻ mới được tư vấn và xét nghiệm HIV. Đến lúc đó, theo phác đồ hiện nay của Bộ Y tế ban hành thì chúng ta chỉ dùng một liều duy nhất Nevirapin 200 mg cho mẹ và sau đó sirô AZT cho con uống trong 4 tuần.

Đặc biệt, khi trẻ về nhà phải tiếp tục xét nghiệm khẳng định xem người mẹ có thật sự nhiễm HIV hay không, (vì lúc trước mới chỉ là xét nghiệm sàng lọc nên chưa khẳng định được) nhưng vấn đề này hầu như vẫn chưa được các bệnh viện và sản phụ quan tâm. Đặc biệt, một nghiên cứu tại 2 Bệnh viện phụ sản Hùng Vương và Từ Dũ (TP HCM) cho thấy: Có đến 50% trong số thai phụ nhiễm HIV đến sinh ở đây, chỉ khi nhập viện sinh con mới biết mình nhiễm HIV.

Tình trạng nhiều phụ nữ mang thai đã không được dự phòng lây nhiễm HIV, do không biết mình đã bị nhiễm HIV đã dẫn đến những điều đáng tiếc. Thanh, cô gái trẻ ở một câu lạc bộ dành cho những người nhiễm HIV ở Quảng Ninh là một ví dụ. Vốn là một cô gái nông thôn thuần phác, vừa lớn lên, nhờ mai mối cô được gả cho một anh chàng người thành phố. Gia đình chồng biết chồng cô bị nhiễm HIV nhưng họ đã giấu không cho Thanh biết với mong muốn cưới Thanh về và cô sẽ sinh cho họ một đứa cháu nội.

Đúng như mong ước của gia đình chồng, Thanh đã sinh một đứa con bụ bẫm. Hạnh phúc như tràn ngập trong căn nhà cùng với tiếng khóc của trẻ thơ. Nhưng khác với những đứa trẻ khác, sau vài tháng đầu chậm lên cân, đứa bé thường ốm yếu. Rồi chồng Thanh cũng ốm và gầy sút đi nhanh chóng, anh đã mất và đứa bé cũng “ra đi” không lâu sau đó. Giờ đây, Thanh chỉ còn lại một mình cô đơn và chống chọi với vi rút HIV.

Trong thực tế, không chỉ có Thanh mà còn có rất nhiều phụ nữ khác, đặc biệt là phụ nữ tại các vùng nông thôn. Họ ít hiểu biết về HIV/AIDS, hoặc lo ngại bị kỳ thị nên không đi xét nghiệm và khi mang thai lại sinh nở tại tuyến xã, phường (nơi chưa có các dịch vụ xét nghiệm HIV) nên không được tư vấn xét nghiệm cũng như dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con.