Bên trong trang bìa

Một trong những nghiên cứu tâm lí học nổi tiếng nhất cuối thế kỉ 20, Về cái chết và sự chờ chết khởi phát từ trường Đại học Chicago với các buổi hội thảo đa ngành về cái chết, do Bác sĩ Elisabeth Kubbler-Ross đề xuất và dẫn đạo. Các buổi hội thảo- phần lớn gồm các sinh viên y khoa, xã hội học và thần học- mời các bệnh nhân tuyệt chứng đến để chia sẻ sự mong muốn, lo âu và sợ hãi của họ với các chuyên gia. Những cuộc phỏng vấn này giúp các bệnh nhân, thường là họ rất tuyệt vọng, thảo luận cởi mở về đề tài nói chung bị xem là kì khôi (taboo).

Với gia đình, nhân viên bịnh viện, và sinh viên, tác phẩm này tiếp tục soi thấu những đòi hỏi của những bệnh nhân tuyệt chứng, chỉ ra phương cách tiếp cận những chủ đề quan trọng nhưng thường bị tránh né như ung thư, chăm sóc bệnh nhân hấp hối, và chờ chết.

Quyển sách được viết bằng ngôn ngữ cho người không chuyên chỉ ra cách tiếp cận nhân bản để trút bỏ những đau đớn tâm lí của bệnh nhân tuyệt chứng, vốn bị khoa học và kĩ thuật tối tân chữa trị theo kiểu phi nhân.

Tác giả Elisabeth Kubler-Ross sinh ra ở Zurich, Thụy Sĩ, và học ở trường Đại học Y khoa Zurich. Là một bác sĩ tâm thần và tác giả nổi tiếng thế giới về Cái chết và sự chờ chết, bà đã đi và thuyết giảng các tác phẩm của mình ở rất nhiều nơi. Bà cũng là tác giả của các quyển sách Hỏi và đáp về cái chết  và sự chờ chết (Questions and Answers on Death and Dying),Cái chết: Bước phát triển cuối cùng (Death: The final Stage of Growth), Về trẻ con và cái chết (On Children and Death), Sống đến khi vĩnh biệt (To Live Until We Say Good Bye), và AIDS: thử thách tối thượng (AIDS: The Ultimate Challenge). Bà đang sống ở Healing Waters Farm,Head Waters, bang Virgina.

Sửa bởi quản trị viên 28/02/2010 lúc 09:08:33(UTC)  | Lý do: Chưa rõ

Lời nói đầu

Khi tôi được hỏi là liệu tôi có muốn viết 1 quyển sách về cái chết hay không, tôi đã nhiệt thành chấp nhận thử thách này. Nhưng đến khi tôi ngồi vô bàn viết và tự hỏi nên viết gì thì nó lại là 1 chuyện khác. Tôi nên bắt đầu từ đâu? Tôi nên bao gồm những gì? Tôi có thể nói được bao nhiêu điều với những người xa lạ, những vị sẽ là độc giả của quyển sách này? Rất nhiều điều chỉ có thể truyền tải, cảm nhận, kinh nghiệm và nhận thấy qua cử chỉ, làm sao có thể diễn đạt chúng thành lời đây?

Tôi đã làm việc với các bệnh nhân tuyệt chứng trong suốt 25 năm và quyển sách này sẽ kể về lúc khởi sự của thí nghiệm này, thí nghiệm có thể nói là ý nghĩa và đầy tính hướng dẫn. Quyển sách này không có tham vọng trở thành 1 quyển sách giáo khoa về chăm sóc bệnh nhân tuyệt chứng hay 1 nghiên cứu hoàn chỉnh về tâm lí của bệnh nhân tuyệt chứng. Nó chỉ đơn giản khơi mở 1 cơ hội mới và đầy thử thách, làm người ta lưu ý lại là bệnh nhân cũng là con người, đừng cướp mất quyền đối thoại của họ, hãy tìm hiểu từ người bệnh để biết thêm về điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống quản lí bệnh nhân của chúng ta. Chúng ta phải tôn họ làm thầy để được học thêm về giai đoạn cuối cùng của cuộc đời với tất cả sự lo âu, sợ hãi và hi vọng của nó. Tôi chỉ đơn giản kể lại những câu chuyện của những bệnh nhân của tôi , những người đã chia sẻ về những đau đớn, mong đợi và bất bình của họ với chúng tôi. Hi vọng qua đó khuyến khích những người khác không lãng tránh, xấu hổ về những căn bệnh hết thuốc cứu mà can đảm đối diện với nó, vì điều đó giúp ích cho họ rất nhiều trong những giờ phút cuối đời mình. Vài người đã kinh nghiệm và khám phá ra đấy là 1 kinh nghiệm tương hổ; họ càng am hiểu nhiều về hoạt động của lí trí con người, khía cạnh chỉ có ở loài người,  thì họ càng có nhiều kinh nghiệm bổ ích và có lẽ giảm thiểu được nỗi lo âu khi đối diện với sự kết thúc của đời mình.

 

 Chúng ta dùng uyển ngữ, cứ làm như chết là đang ngủ, chúng ta mang trẻ con ra khỏi nhà để tránh cho chúng đau đớn khi người bịnh may mắn chết ở nhà. Chúng ta không cho trẻ con đến thăm người bệnh hấp hối trong bệnh viện, chúng ta trao đổi và tranh cãi thật lâu coi có nên nói thiệt với bệnh nhân khi mà anh ta đang được vị bác sĩ gia đình chăm sóc, vị bác sĩ biết bịnh nhân quá rõ từ lúc anh ta lọt lòng tới lúc chết và biết hết cả điểm mạnh và điểm yếu của từng thành viên trong gia đình.

Tôi nghĩ có nhiều lí do giải thích cho việc trốn tránh cái chết thay vì đối diện với nó. Một thực tế quan trọng là sự chết chóc bị làm kinh dị hóa bằng nhiều cách như là làm cho người ta cảm thấy cô đơn hơn, đầy tính cơ giới và phi nhân và có nhiều lúc khó mà xác định 1 cách chuyên môn là cái chết xảy ra khi nào nữa. Chờ chết thật cô đơn và phi nhân vì người bệnh thường bị mang ra khỏi nơi quen thuộc và vội vã đưa tới phòng cấp cứu. Ai đã từng bệnh, và thèm được nghỉ ngơi, thư giản có thể nhớ lại cảm giác bị đặt lên xe đẩy, chịu đựng tiếng ồn của kèn cấp cứu và nhốn nháo cho tới khi tới được cửa bệnh viện. Chỉ những người từng trải mới biết cái sự lạnh lẽo và khó chịu trên mấy chiếc xe đó, và đó chỉ là bắt đầu của thử thách nghiệt ngã tới khi bạn hồi phục, khó mà dùng lời lẽ để diễn tả hết hiệu ứng tổng hợp của sự ồn ào, ánh sáng, ống chích, và giọng nói với nhau trong cái hoàn cảnh đó.Chúng ta nên để ý nhiều hơn tới bệnh nhân bên dưới ra mền, nên dừng hưởng thụ tiên nghi và đến cầm tay, mỉm cười và nghe họ hỏi gì. Tôi cũng từng bị đưa vô bịnh viện và tưởng như chờ chết. Tôi có nói quá đáng là để thấy sự đối lập giữa người bịnh được nằm nhà và trong bệnh viện, không phải để kêu gọi không nên cứu lấy những người có thể cứu được nhờ đưa vô bệnh viện mà muốn nhấn mạnh đến cảm giác, nhu cầu và phản ứng của bệnh nhân bị đưa vô bệnh viện.

Khi 1 người bị bệnh nặng, ông ta bị đối xử như 1 người không có quyền có ý kiến. Thường tất cả do người khác quyết định là có nên, bao giờ và nên đưa ông ta tới bệnh viện nào. Hình như người ta quên người bệnh cũng có cảm giác, ước muốn, ý kiến, và quan trọng nhất là quyền được người khác lắng nghe.

Tưởng tượng bây giờ người bệnh đã tới phòng cấp cứu. Ông ta sẽ bị các y tá, hộ lí, bác sĩ nội trú thực tập, bác sĩ nội trú, kĩ thuật viên thử máu, điện tâm đồ vây quanh. Ông ta có thể được đưa tới phòng chụp X quang, trộm nghe những ý kiến về tình trạng của mình và những trao đổi và câu hỏi của bác sĩ với người nhà. Từ từ nhưng chắc chắn là ông ta sẽ bị đối xử như 1 thứ đồ vật. Ông ta không còn là con người. Người ta quyết định mà không cần hỏi ý ông. Nếu ông có phản kháng thì sẽ bị cho uống thuốc an thần, và sau nhiều giờ chờ đợi và thắc mắc, ông sẽ bị đưa tới phòng phẫu thuật và phòng cấp cứu như thứ đồ vật cần được chăm sóc đặc biệt chỉ vì nhờ trả nhiều tiền.

Có thể ông ta sẽ la lối để xin được nghỉ ngơi nhưng bị đáp lại bằng thuốc tiêm, truyền dịch, trợ tim, và trợ thở. Có thể ông chỉ cần 1 người đứng lại thôi để chỉ được hỏi 1 câu, vậy mà có hàng tá người túc trực bận tâm tới chuyện đâu đâu như là đo nhịp tim, điện tâm đồ, hoạt động của phổi, hệ bài tiết. Có thể ông muốn chống lại với tất cả những thứ đó nhưng vô ích vì người ta đang bận cứu ông mà và nếu cứu sống được ông xong rồi người ta mới bận tâm coi ông ra sao sau. Những kẻ muốn coi tới bệnh nhân trước sẽ mất đi thời gian quí báu để cứu mạng ông. Ít nhất là điều này có vẻ rất hợp lí và được chứng minh hẳn hoi, phải không? Có phải cách giải quyết này là cách mà chúng ta chống chọi và dồn nén âu lo của chính mình trước người bệnh trầm trọng hay tuyệt chứng? Có phải sự tập trung của chúng ta vào các thiết bị, vào huyết áp là sự cố gắng tuyệt vọng của chúng ta chối bỏ cái chết sắp xảy ra. Cái chết quá đáng sợ, làm chúng ta không thấy thoải mái nên chúng ta thay kiến thức của mình bằng máy móc vì chúng là những thứ vô hồn tránh phải đối diện với gương mặt đau đớn của bệnh nhân chỉ làm chúng ta cảm thấy bất lực, vô dụng và thất bại, quan trọng nhất là nó đụng chạm tới đạo đức của chính chúng ta.

Có lẽ câu hỏi nên đặt ra phải là thế này: chúng ta trở nên có nhiều hay là ít nhân bản hơn? Dù quyển sách này không cố đưa ra phán xét, nhưng rõ ràng là dù câu trả lời có thế nào đi nữa, bệnh nhân vẫn phải chịu đựng nhiều hơn, không phải về thể xác mà về tinh thần. Và nhu cầu của người bệnh không hề thay đổi, cái thay đổi là khả năng nhận thức của chúng ta về chúng.

(hết chương 1)

Người ta sẽ có cơ hội tìm thấy hòa bình nhờ nghiên cứu thái độ đối với cái chết của các vị lãnh đạo quốc gia,những người đưa ra quyết định là nên chiến hay hòa. Nếu tất cả chúng ta cố hết sức chiêm nghiệm về cái chết của chính mình để ứng phó với nỗi sợ xoay quanh khái niệm chết chóc và để giúp những người khác cũng quen dần với những ý nghĩ như vậy thì có thể xung quanh chúng ta sẽ ít đi những hành động hủy mình đáng tiếc.

Các thông tấn xã có thể góp phần giúp đỡ con ngừơi đối diện với cái chết của chính mình bằng cách tránh sử dụng các thuật ngữ phi nhân như là ‘ lời giải của câu hỏi về Do Thái’ để nói đến hành động giết chóc hàng triệu đàn ông, đàn bà và con nít; hay như trong 1 số báo gần đây, việc tái chiếm 1 ngọn đồi ở Việt Nam bằng cách tiêu diệt hệ thống súng máy và gây tổn thất nghiêm trọng cho Việt Cộng tốt hơn là nên  được mô tả như là 1 bi kịch nhân loại và tổn thất nhân mạng ở cả 2 phía. Còn nhiều ví dụ khác trên báo hay các phương tiện truyền thông nhưng không cần thiết liệt kê thêm.

Tóm lại, tôi nghĩ rằng với những tiến bộ khoa học kĩ thuật nhanh chóng và những thành tựu khoa học mới con người không chỉ phát triển những kĩ năng mới mà còn vũ khí hủy diệt hàng loạt nữa, những thứ làm tăng nỗi sợ bạo lực và thảm họa chết chóc. Con người phải tự vệ tâm lí bằng nhiều cách để chống lại sự gia tăng nỗi sợ về cái chết và giảm khả năng dự đoán và tự vệ. Bằng tâm lí, 1 người có thể tạm thời phủ định cái chết của chính mình. Bởi trong tiềm thức chúng ta không thể nhận thức được cái chết của chính mình và tin rằng mình bất tử, nhưng lại có thể nhận thức cái chết của những người bên cạnh; những tin tức về con số tử vong ở chiến trường, trong chiến tranh, trên xa lộ chỉ ủng hộ niềm tin trong tiềm thức của chúng ta là chúng ta bất tử và tự chấp nhận cho mình- dù là trong tiềm thức cá nhân và bí ẩn- chối bỏ rằng đó là ‘thằng kế bên, không phải mình.’

Nếu như không thể tiếp tục phủ định, chúng ta phải cố gắng làm chủ cái chết bằng cách thách thức nó. Nếu như chúng ta có thể lái xe với tốc độ kinh hoàng trên xa lộ, chúng ta có thể từ Việt Nam trở về nhà, quả thật là chúng ta bất khả xâm phạm. Chúng ta đã tàn sát kẻ thù gấp 10 lần- chúng ta nghe những tin tức như thế mỗi ngày. Điều này không phải chính là cái ước mong của trẻ con có sức mạnh vô hạn và bất tử sao? Nếu cả nước, toàn xã hội đều sợ và phủ định cái chết như thế, chúng ta phải phòng vệ bằng cách huỷ diệt. Chiến tranh, bạo lọan và sự gia tăng số vụ giết người và các thứ tội phạm khác là những dấu hiệu cho thấy chúng ta càng giảm khả năng đối diện với cái chết bằng cách chấp nhận và cảm thấy chính đáng. Có lẽ chúng ta phải quay về với từng cá nhân, bắt đầu lại từ đầu, cố gắng suy gẫm về cái chết của chính mình và học đối diện với bi kịch không thể tránh khỏi đó một cách ít sợ hãi và lí trí hơn.

Tôn giáo đóng vai trò gì ở thời buổi thay đổi chóng mặt này? Ngày xưa có nhiều người hơn vô tư tin Chúa; họ tin vào kiếp sau con người không phải chịu đựng và đau đớn. Trên thiên đàng có phần thưởng, nếu ở thế gian chúng ta chịu đựng thì chúng ta sẽ được tưởng thưởng sau khi chết tùy vào mức độ dũng cảm và công đức, kiên nhẫn và những giá trị chân chính của chúng ta. Sự chịu đựng trở nên phổ biến hơn, như sinh con là thành chuyện tự nhiên, kéo dài và đau đớn hơn- nhưng bà mẹ cũng tỉnh ngay sau khi sinh. Đó là mục đích và tưởng thưởng tương lai nhờ chịu đựng. Chúng ta an ủi các bà mẹ, cố tránh làm họ đau đớn, ngay cả kích thích sinh sản để tránh ngày sinh nhật của người thân hay những sự kiện quan trọng khác. Nhiều bà mẹ chỉ tỉnh nhiều giờ sau khi đứa bé chào đời , quá say thuốc và say ngủ tới mức khổng thể hoan hỉ khi con mình chao đời. Họ không phải chịu đựng gì nhiều nhờ thuốc giảm đau, giảm ngứa và những thứ khó chịu khác. Niềm tin vào sự chịu đựng trên quả đất này sẽ được đền đáp trên thiên đàng đã chết từ lâu. Chịu đựng đã mất đi ý nghĩa đích thực của nó.

Với sự thay đổi này, càng có ít người tin vào đời sống sau khi chết và tự điều đó phủ định cái chết của họ.Nếu chúng ta không mong đợi vào cuộc sống sau khi chết thì chúng ta phải xem xét cái chết. Nếu như chúng ta không còn được tưởng thưởng trên thiên đàng vì những gì chúng ta chịu đựng thì chính sự chịu đựng không còn 1 mục đích gì cả. Nếu chúng ta tham gia những sinh hoạt của nhà thờ chỉ để giao tế hay đơn giản để nhảy múa thì chúng ta đã đánh mất mục đích ban sơ của nhà thờ, đó là mang lại 1  hi vọng, 1 mục đích trước bi kịch trần thế, 1 sự cố gắng để hiểu và mang lại ý nghĩa cho những thứ quá sức chịu đựng trong cuộc đời.

Chúng ta không thể phủ nhận sự hiện hữu của vũ khí hủy diệt hàng loạt cũng không thể quay ngược thời gian trở lại. Khoa học và công nghệ sẽ giúp chúng ta có khả năng thay thế các cơ quan quan trọng, những câu hỏi về trách nhiệm liên quan với sống chết, người cho và người nhận sẽ tăng thêm. Các vấn đề về pháp luật, đạo đức, luân lí và tâm lí sẽ được đặt ra cho thế hệ hôm nay và mai sau, thế hệ sẽ trả lời câu hỏi về sinh tử với số lượng  ngày càng tăng cho tới lúc nào đó những quyết định này được thực hiện bởi máy tính luôn.

Dù là tự mỗi người cố trì hoãn theo cách của mình trước những câu hỏi và vấn đề như thế mãi cho tới lúc anh ta bị bắt buộc phải đối diện, anh ta chỉ có thể thay đổi lúc anh ta bắt đầu nhận thức về cái chết của chính mình. Điều này đám đông không thể làm thay được. Điều này máy tính cũng không làm được. Mỗi người chúng ta cần tránh những vấn đề như thế , vậy mà sớm hay muộn gì chúng ta cũng phải đối diện với nó. Nếu tất cả chúng ta có thể bắt đầu chiêm nghiệm về khả năng xảy ra cái chết của chính mình , chúng ta có thể thay đổi được nhiều thứ , quan trọng hơn hết là chăm sóc bệnh nhân, gia đình và có thể ở tầm quốc gia nữa.

Nếu chúng ta có thể giảng dạy cho sinh viên cùng lúc cả giá trị của khoa học và công nghệ với nghệ thuật và khoa học giao tiếp giữa người với người, nhân văn và chăm sóc bệnh nhân toàn diện thì đó là 1 sự cải thiện thật sự. Nếu không phải khoa học và công nghệ bị sử dụng sai chỗ chỉ gây ra tàn phá với kéo dài sự sống thay vì làm cho nó nhân bản hơn thì chúng sẽ giúp người ta có nhiều thời gian hơn trong quan hệ người-người, lúc đó chúng ta họa may nói về 1 xã hội tuyệt diệu.

Cuối cùng chúng ta có thể thấy được sư an bình- trong tâm hồn cũng như  giữa các quốc gia- bằng cách đối diện và chấp nhận thực tại của cái chết.

Ví dụ kết hợp giữa y khoa,thành tựu khoa học, và nhân văn sau đây là trường hợp của ông P.

Ông P. là 1 bệnh nhân 51 tuổi nhập viện do bị tai biến mạch máu não. Ông không thể thở nếu không có máy trợ thở, ho nặng có đờm, và bị viêm phổi và nhiễm trùng bên ở chỗ ông phẩu thuật phổi trước kia. Bởi vậy, ông không thể nói chuyện được, chỉ nằm trên giường và nghe những âm thanh đáng sợ từ máy trợ thở, không thể giao tiếp với ai về những nhu cầu, suy nghĩ và cảm xúc của ông. Chúng tôi sẽ không có cơ hội gặp ông nếu không nhờ một vị bác sĩ dũng cảm kêu gọi giúp đỡ. Một bữa tối thứ 6, anh đến thăm chúng tôi và nhờ giúp, không phải cho bệnh nhân mà cho chính anh. Chúng tôi ngồi và lắng nghe anh, nghe anh tả về những cảm giác mà hiếm khi được nói tới. Anh được giao bệnh nhân lúc mới nhập viện và rất ấn tượng vì những gì ông ấy phải chịu đựng. Người bịnh cũng còn tương đối trẻ, bị rối loạn thần kinh nên cần nhiều thuốc men và chăm sóc dù chỉ để kéo dài trong 1 khoảng thời gian ngắn. Vợ ông thì đã bị  liệt tứ chi từ 3 năm qua. Ông hi vọng được chết vì chẳng thể nào tưởng tượng nỗi ở nhà có 2 người liệt,mà người này có chăm sóc được cho người kia đâu.

Cái  bi kịch gấp bội này làm cho anh bác sĩ thấy quá sức hồi hộp và cố gắng để cứu mạng ông với bất cứ giá nào. Anh cũng biết điều này trái với ước vọng của bệnh nhân. Anh đã thành công ngay cả sau khi ông bị thêm nhồi máu cơ tim. Anh đã chống lại được nó cũng như chứng viêm phổi và nhiễm trùng. Khi bệnh nhân hồi phục từ những chứng bệnh phức tạp đó, câu hỏi đưa ra ‘giờ thì sao?’ Ông chỉ sống nhờ máy trợ thở và chăm sóc suốt 24 trên 24, không thể nói hay cử động 1 ngón tay, chỉ còn hoạt động đầu óc và hoàn toàn nhận thức được hoàn cảnh ngang trái của mình mà không thể làm được gì khác. Anh đã tự ý cứu ông. Anh làm cho bệnh nhân giận dữ và căm ghét anh. Anh có thể làm gì khác hơn đây? Bên cạnh đó, mọi thứ đã quá muộn. Anh đã cố gắng hết sức để kéo dài sự sống bệnh nhân và anh đã thành công, nhưng anh nào có thành tựu được gì ngoại trừ sự căm phẫn (thực hay không thực) và giận dữ của người bệnh.

Chúng tọi quyết định sẽ cố gắng giải quyết xung đột với sự hiện diện của người bệnh vì ông đóng vai trò quan trọng mà. Người bệnh có vẻ hào hứng khi chúng tôi nói với ông nguyên do viếng thăm. Rõ ràng là ông thấy thỏa mãn khi chúng tôi mời luôn ông, tức là xem và đối xử với ông như 1 con người dù ông không còn khả năng giao tiếp. Khi giới thiệu vấn đề tôi kêu ông gật đầu hay là đưa ra tín hiệu khác nếu như ông không muốn đá động đến vấn đề thảo luận. Ánh mắt của ông nói nhiều hơn mọi lời lẽ. Rõ ràng là ông cố chống chọi để nói được nhiều hơn thế và chúng tôi cố tìm cách để ông tham gia cuộc thảo luận. Anh bác sĩ, như trút bỏ được gánh nặng, sáng kiến làm xì hơi máy trợ thở vài phút giúp ông nói được vài lời khi thở ra. Cơn lũ cảm xúc đã tuôn trào trong cuộc phỏng vấn. Ông nhấn mạnh rằng ông không sợ chết mà chỉ sợ sống. Ông cũng thông cảm với anh bác sĩ nhưng buộc anh phải ‘cố giúp ông sống bây giờ vì anh đã cố vượt mức để cứu ông lúc trước.’ Cả người bệnh và anh bác sĩ đều mỉm cười.

Bầu không khí căng thẳng lúc 2 người không thể nói chuyện với nhau như được giải tỏa. Tôi nói lại cho ông về sự xung độ mà anh bác sĩ đã trình bày. Tôi hỏi ông là chúng tôi phải làm sao để có thể giúp ông tốt nhất. Ông mô tả nỗi sợ đang gia tăng khi ông không thể nói, viết hoặc bằng bất cứ phương tiện gì. Chỉ vài phút cố gắng và giao tiếp cũng làm ông thấy vui và ít đau đớn hơn cả mấy tuần sau đó. Từ đó về sau, tôi thấy người bệnh rất vui khi ông nghĩ tới xuất viện và chuyện đến West Coast ‘nếu như có máy trợ thở và có người chăm sóc ở đó.’

Ví dụ này rất tiêu biểu về những hoàn cảnh ngoắc ngéo mà các bác sĩ trẻ thường gặp phải. Họ chỉ học để biết kéo dài sự sống mà rất ít được thụ huấn hay thảo luận về định nghĩa ‘cuộc sống’. Bệnh nhân này được xem là ‘chết tới đầu’ rồi, bi kịch là ở chỗ ông còn hoàn toàn tỉnh táo nhưng không nhúc nhích được cả 1 ngón tay. Khi ống thở ấn vô và làm ông đau, ông không thể nói với y tá về điều đó dù cô ta ở bên ông suốt nhưng không biết học cách giao tiếp. Chúng ta thường cho là ‘chúng ta không thể làm gì hơn được’ và tập trung vào các thiết bị hơn là nét mặt bệnh nhân, nơi có thể cho chúng ta biết nhiều điều quan trọng hơn cả những cái máy hiệu quả nhất. Khi ông bị ngứa ông không thể cử động, gãy hay thổi và sẽ bị mãi như thế cho tới lúc ông quá sợ gần như hóa điên. Nhờ có 5 phút ngắn ngủi đó thôi mà bệnh nhân thấy bình tĩnh và cảm thấy dễ chịu hơn.

Điều này đã giải tỏa sự xung đột ở anh bác sĩ và giúp anh có quan hệ tốt hơn với người bệnh mà không cảm thấy tội lỗi hay đáng tiếc. Một khi anh thấy dễ dàng và thoải mái giao tiếp trực tiếp, rõ ràng với bệnh nhân anh có thể tự tiếp tục và chúng tôi ở đó chỉ như đóng vai trò xúc tác thêm mà thôi.

Tôi cảm thấy là mọi thứ nên như thế. Tôi cảm thấy nó chẳng có lợi ích gì cả nếu cứ phải gọi 1 bác sĩ tâm thần tới mỗi lần quan hệ bác sĩ-bệnh nhân gặp rắc rối hoặc là bác sĩ không thể hay không muốn thảo luận với bệnh nhân những vấn đề hệ trọng. Tôi cảm thấy điều đó nên được khuyến khích và đó là dấu hiệu cho thấy sự từng trải ở các bác sĩ trẻ nếu họ chịu khó nhận thức được giới hạn và những xung đột ở bản thân và tìm kiếm giúp đỡ hơn là tránh né vấn đề và người bệnh. Chúng ta không phải muốn có thêm nhiều bác sĩ tâm thần rành về bệnh nhân tuyệt chứng mà muốn huấn luyện những nhân viên bệnh viện thấy thoải mái khi đối mặt với những khó khăn như thế và biết cách tìm ra giải pháp. Tôi tin là vị bác sĩ trẻ đó sẽ cảm thấy ít đau đớn và xung đột hơn khi gặp 1 trường hợp tương tự như thế ở tương lai. Anh ta sẽ là 1 bác sĩ biết cách kéo dài sự sống và biết quan tâm đến nhu cầu và biết thao luận chúng 1 cách chân thành với bệnh nhân. Người bệnh, cũng vẫn là 1 con người, không thể chịu đựng mà sống khi mà ông không thể tận dụng được những cơ quan còn lại. Biết kết hợp cố gắng, những cơ quan đó sẽ còn ‘xài’ được khi chúng ta không còn thấy sợ dù chỉ 1 ánh mắt cầu khẩn tuyệt vọng,đau đớn của bệnh nhân. Có lẽ những gì tôi đáng nói là cách chúng ta giúp họ chết  bằng cách giúp họ sống, hơn là để họ sống vô vị theo kiểu phi nhân.  

Dạ chưa hết đâu ạ. Quyển sách này khoảng 250 trang, em dịch bao nhiêu đó là mới tới trang 19 thui ạ. Nhân tiện cũng mong bà con thông cảm nếu bản dịch có tệ quá, nhiều chỗ cũng là chế lại (phỏng dịch) nghe cho giống cách nói của người mình. Hi vọng vẫn giữ được cái ý, và văn phong giản dị, dễ hiễu. Nếu có sai xót, mong được anh chị em góp ý và lượng tình bỏ qua.

Nói mà chơi: Tại sao bạn lại sợ chết? Chết đâu có cần kĩ năng, trình độ gì đâu. Ai cũng có thể làm được (nhào ra đường xe cán, nhảy lầu xuồng). Cái chết làm quá dễ, có gì đâu mà sợ. Nói theo kiểu mấy cha thầy chùa là  tại  ta vẫn còn tham sân si, luyến tiếc trần thế. Ai mà biết được qua 'bên kia' hay 'xuống dưới' có con khỉ gì bên đó đang chờ (làm thịt mình). Người ta sợ điều mình không biết. Không biết vì người ta không thường bàn tới nó, nghĩ tới nó. Và lúc nó tới (tức là lúc nằm ngáp ngáp,hấp hối đó mừ) thì quá muộn. Và nếu lúc đó ta kinh nghiệm được về cái chết thì cũng oải rùi,hơi sức đâu mà chia sẻ với ai nữa. Bởi vậy nhân lúc còn khỏe này, hãy bàn về cái chết. Hiểu về nó để không sợ nó. Một ngày nào đó nó đến, ta thanh thản dắt tay nó đi qua bên kia đoàn tụ ông bà (cũng giống như nhiều người ra nước ngoài đoàn tụ chứ có khác gì đâu...mà sợ)

Sự chờ chết như người thầy

Nói hay không nói ,đó là 1 nghi vấn.

Khi nói chuyện với bác sĩ, cha tuyên úy bệnh viện, và các y tá chúng tôi thường thấy họ rất ấn tượng  với khả năng chối bỏ ‘sự thật’ của bệnh nhân. ‘Sự thật nào’ cũng là 1 nghi vấn. Bệnh nhân luôn luôn khó chấp nhận sự thật sau khi được khám là có khối u ác tính. Một vài bác sĩ nói với người nhà nhưng dấu bệnh nhân để tránh cho xúc động mạnh. Một vài bác sĩ rất nhạy cảm với những nhu cầu của bệnh nhân và họ có khả năng làm cho bệnh nhân biết được bệnh tình nghiêm trọng mà không làm họ tuyệt vọng.

Cá nhân tôi cảm thấy không nên đặt câu hỏi như thế. Câu hỏi không nên là ‘ Chúng ta nên nói hay không…’ mà nên là ‘ Làm sao chúng ta chia sẻ điều này với bệnh nhân?’ Tôi sẽ cố gắng giải thích về thái độ này ở những trang sau. Vì thế tôi sẽ phải phân chia sơ xài kinh nghiệm của bệnh nhân khi đối mặt khi nhận thức được sự kết liễu đời mình thành nhiều loại.Như tôi đã nói sơ từ trước, con người không muốn nhìn vào thực tế cái chết của chính mình trên quả đất này, họ chỉ nhìn thoáng qua và không tận tâm về khả năng mình sẽ chết. Rõ ràng là sự nhận thức về cái chết đang đe dọa là 1 dịp như vậy. Bảo anh ta bị ung thư và có thể sẽ chết làm cho anh ta nhận thức ra điều đó.

Người ta đánh đồng có khối u ác tính với tuyệt chứng và xem chúng là 2 từ đồng nghĩa. Nói chung, điều này là đúng, nó là phước lành hay đáng nguyền rủa còn tùy thuộc vào cách bệnh nhân và gia đình đón nhận. Với nhiều người, ung thư là tuyệt chứng dù là đã có thêm nhiều phương pháp chữa trị và trường hợp xuất viện. Tôi tin là chúng ta nên tập thói quen thỉnh thoảng nghĩ về cái chết và sự chờ chết, trước khi chúng ta đối mặt với nó. Nếu chúng ta không làm thế, chẩn đoán bị ung thư trong gia đình chúng ta sẽ phủ phàng làm chúng ta liên tưởng đến sự kết liễu của chính mình. Vì thế nó sẽ là phước lành khi chúng ta dành thời gian nghĩ về cái chết và sự chờ chết của chính mình, bất kể người bệnh sẽ phải chết hay được cứu sống.

Nếu bác sĩ có thể thoải mái nói với bệnh nhân về khối u ác tình và không đánh đồng nó với tuyệt chứng, anh ta đã làm 1 điều tuyệt vời. Đồng thời, anh ta nên cho bệnh nhân hi vọng vào những phương thuốc, chữa trị mới và cơ hội ở những kĩ thuật và nghiên cứu mới. Điểm chính là anh ta thổ lộ với bệnh nhân để họ không cảm thấy mất tất cả, không để bệnh nhân buông xuôi vì những chẩn đoán nào đó, đó là trận chiến mà họ phải cùng nhau chiến đấu- bệnh nhân, gia đình, và bác sĩ- bất kể kết quả cuối cùng là thế nào. Một bệnh nhân như thế sẽ không sợ cô lập, lừa dối, chối bỏ mà sẽ có lòng tin vào sự chân thành của bác sĩ, và biết rằng nếu có những gì có thể làm được họ sẽ cùng nhau làm. Cách tiếp cận như thế cũng sẽ giúp ích cho gia đình trong hoàn cành họ vô cùng tuyệt vọng.  Họ trông đợi rất nhiều vào lời nói và cử chỉ của bác sĩ. Họ được khuyến khích biết thêm về những gì nên làm, nếu không kéo dài cuộc sống cho bệnh nhân thì ít ra cũng giúp họ thoát khỏi đau đớn.

Nếu 1 bệnh nhân đến khám với khối u ở ngực, 1 bác sị tận tâm sẽ giúp người bệnh chuẩn bị tinh thần nếu như bà có khối u ác tính và bảo cho bà biết là sinh thiết ( xét nghiệm bằng cách lấy dịch hay mô cơ thể) sẽ làm sáng tỏ bản chất của khối u đó. Anh ta cũng nên báo trước với bà là bà sẽ cần phải làm phẫu thuật nếu như thật sự có khối u ác tính. Bệnh nhân sẽ có nhiều thời gian hơn để chuẩn bị nếu bị ung thư, và chấp nhận cuộc phẫu thuật nếu cần. Khi bệnh nhân thức dậy sau cuộc phẫu thuật vị bác sĩ có thể nói ‘ Tôi xin lỗi, lẽ ra chúng tôi cần cố gắng nhiều hơn.’ Nếu bệnh nhận đáp ‘ Ơn Chúa, nó là lành tính,’ ông có thể đơn giản nói ‘ Tôi mong điều đó là sự thật,’ và im lặng ngồi bên bà trong chốc lát và không nên bỏ đi vội. Bệnh nhân sẽ giả vờ như không biết trong nhiều ngày sau đó. Vị bác sĩ thật là thô lỗ nếu như ông ép bà phải chấp nhận sự thật khi mà rõ ràng là bà chưa sẵn sàng. Chỉ bảo bà 1 lần thôi, bà sẽ có đủ lòng tin vào bác sĩ. Bà sẽ kiếm ông sau khi đủ dũng khí dối diện với kết quả có thể là sai lầm về bệnh tình của bà.

Một bệnh nhân khác có thể sẽ đáp ‘ Ôi, bác sĩ, thật khủng khiếp quá, tôi có thể sống được bao lâu?’ Bác sĩ có thể bảo cho bà nghe về những thành tựu kéo dài sự sống đối với những trường hợp như bà trong những năm gần đây, và khả năng của những cuộc giải phẫu bổ sung có thể cải thiện tình hình; ông có thể chân thành bảo với bà là không ai có thể biết được bà có thể sống bao lâu nữa. Tôi nghĩ là câu trả lời tồi tệ nhất, bất kể đúng tới mức nào, là số năm, tháng cụ thể. Vì những thông tin như thế chắc chắn là sai lầm trong mọi trường hợp, sớm hơn hay muộn hơn, tôi thấy là không có lí do gì phải xem xét đến những thông tin kiểu như vậy cả. Đối với những người bệnh là trụ cột gia đình thì có thể nói với ông để ông thu xếp chuyện nhà. Tôi nghĩ trong những trường hợp như thế thì 1 vị bác sĩ tế nhị và am hiểu nên sớm nói với bệnh nhân để ông biết mà thu xếp khi còn khỏe mạnh, hơn là chờ tới giờ chót. Một bệnh nhân như thế luôn sẵn sàng đón nhận những thông điệp ngầm dù là họ cũng hi vọng như những bệnh nhân khác , kể cả những người đã nói sẵn sàng ra đi. Những cuộc phỏng vấn của chúng tôi cho thấy tất cả bệnh nhân đều hi vọng tiếp tục sống, không có ai luôn luôn duy trì nỗi tuyệt vọng được sống mãi được.

Khi tôi hỏi những bệnh nhân là họ biết được như thế nào, chúng tôi biết ra rằng tất cả họ đều biết , dù có được nói trắng ra hay không, nhưng tùy thuộc rất lớn vào cách bác sĩ cho họ biết thông tin theo cách có chấp nhận được hay không.

Cách có được hay không là cách gì? Làm sao bác sĩ biết được bệnh nhân nào muốn nghe ngắn gọn, bệnh nhân nào muốn nghe giải thích khoa học dài dòng, bệnh nhân nào muốn thẳng thừng trốn tránh? Làm sao chúng ta có thể biết được khi chúng ta chưa biết nhiều về bệnh nhân trước khi đưa ra những quyết định như thế?

Câu tra lời phụ thuộc vào 2 điều. Điều quan trọng nhất là thái độ và khả năng của chúng ta đối diện với bệnh tuyệt chứng và cái chết. Nếu trong cuộc sống của chính chúng ta, đây là một rắc rối lớn, và cái chết thật là đáng sợ, khủng khiếp và chủ đề ngược ngạo, chúng ta sẽ không thể nào có thể bình tĩnh và giúp đỡ được bệnh nhân. Và tôi cố ý dùng từ ‘cái chết’ ngay cả khi chúng ta chỉ cần trả lời câu hỏi là có khối u ác tính hay không. Cái chết luôn ngầm hiểu là  sắp xảy ra, có bản chất hủy diệt, và chính đó khơi lên những xúc động. Nếu chúng ta không thể thư thái chấp nhận cái chết của chính mình, làm sao chúng ta có thể giúp bệnh nhân đây? Chúng ta hi vọng bệnh nhân sẽ không hỏi câu hỏi khủng khiếp này. Chúng ta nói vòng vòng về mấy chuyện lặt vặt hay thời tiết tuyệt vời bên ngoài và những bênh nhân nhạy cảm sẽ cùng chơi trò này và nói về mùa xuân năm sau, ngay cả khi anh ta biết là anh ta sẽ không còn có mùa xuân năm sau nào hết. Những bác sĩ khi được hỏi nói với chúng tôi rằng những bệnh nhân của họ không muốn biết sự thật, họ cũng có màn thắc mắc về chuyện đó đâu và họ tin rằng mọi thứ đều đang tốt đẹp. Thực tế, bác sĩ cảm thấy thật nhẹ nhõm nếu họ không chạm trán những câu hỏi như vậy mà không nhận ra rằng họ đang kích động bệnh nhân.

Những bác sĩ cảm thấy khó thảo luận về những đề tài như vậy thường dễ dãi gọi các cha tuyên úy hay cha xứ đến để nói chuyện với bệnh nhân. Họ cảm thấy dễ chịu hơn để đưa tránh nhiệm khó khăn cho người khác, điều còn tốt hơn là hoàn toàn trốn tránh.  Mặt khác, họ cũng vì hồi hộp quá mức mà nói lộ liễu ra với nhân viên hay các cha tuyên úy chớ nói cho bệnh nhân biết. Mức độ lộ liễu tùy vào mức hồi hộp của bác sĩ mà họ không nhận biết.

Có những người thấy ít khó khăn hơn với những đề tài như thế, có những người thấy số bệnh nhân không muôn nói về bệnh tình nghiêm trọng của họ là rất ít. Tôi bị thuyết phục là, qua nhiều bệnh nhân mà tôi nói với họ về đề tài này, những bác sĩ đó tự họ muốn chối bỏ sẽ tạo ra sự chối bỏ đó ở bệnh nhân, những bác sĩ có thể nói về bệnh tuyệt chứng sẽ có những bệnh nhân dám đối diện và nhận thức nó. Nhu cầu chối bỏ ở bệnh nhân sẽ đi theo hướng tỉ lệ vời nhu cầu chối bỏ ở bác sĩ. Nhưng đây chỉ là phân nữa của vấn đề.

Chúng tôi phát hiện ra rằng những bệnh nhân khác nhau sẽ phản ứng khác nhau với tin đó tùy vào cá tính, phong cách và tinh cách của họ. Những người sử đụng sự phủ nhân như phương cách phòng thủ chính sẽ sử dụng cách đó ngày càng nhiều hơn so với người khác. Những bệnh nhân đã từng đối diện cởi mở với những hoàn cảnh ngang trái như thế cũng sẽ cởi mở như vậy với tình hình hiện tại. Vì thế, biết thêm về bệnh nhân là rất cần thiết để hiểu về điểm mạnh và điểm yếu của anh ta. Tôi đưa ra 1 thí dụ:

Bà A., 1 phụ nữ da trắng 30 tuổi, đã gọi chúng tôi đến khi bà ấy đang nằm viện. Chị là 1 phụ nữ thấp béo, vui vẻ mỉm cười bảo chúng tôi chị đang mắc ‘khối u bạch huyết lành tính’ và đang được chữa trị theo nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm chất mù tạt cobalt và Nitơ là chất mà hầu hết những người trong bệnh viện đều biết là dùng để chữa trị khối u ác tính. Chị biết rất rõ bịnh tình của mình và cũng nói là chỉ có đọc nhiều tài liệu về nó. Thình lình chị trở nên buồn bã và kể 1 câu chuyện khá lâm li là bằng cách nào bác sĩ của chị đã nói cho chị về ‘khối u bạch huyết lành tính’ ở nhà khi nhận được kết quả xét nghiệm. Tôi nghi ngờ lặp lại bằng giọng nghi ngờ ‘khối u bạch huyết lành tính’ và ngồi im lặng chờ chị trả lời. Chỉ hỏi lại ‘ bác sĩ, làm ơn nói cho tôi biết nó là lành tính hay ác tính’, rồi không chờ tôi trả lời chị bắt đầu kể câu chuyện chị cố gắng có con. Trong 9 năm, chị hi vọng có con và làm đủ hết mọi loại test, và cuối cùng thông qua dịch vụ chị hi vọng nhận con nuôi. Chị thất vọng bởi nhiều lí do, đầu tiên là chị mới lập gia đình có 2 năm rưỡi, sau nữa có thể do cảm xúc không ổn định.  Chị không thể chấp nhận được sự thật không con dù là con nuôi. Bây giờ chị nằm viện và bị ép kí vào đơn để được chữa trị bằng bức xạ với phát biểu rõ ra rằng sẽ làm chị vô sinh. Chị không thể chấp nhận điều đó dù là chị đã kí đơn và đã chuẩn bị cho điều trị.  Người ta đã đánh dấu vào bụng chị và cuộc bữa trị sẽ bắt đầu vào sáng hôm sau.

Buổi giao tiếp cho tôi thấy chị chưa chấp nhận sự thật. Chị hỏi về khối u ác tính nhưng không đợi tôi trả lời. Chị cũng nói với tôi chị không thể chấp nhận vô sinh dù là chị đã chấp nhận điều trị. Chị tiếp tục nói nhiều thêm về ước vọng không thành đó và cứ nhìn tôi với dấu hỏi to tướng. Tôi bảo chị là chỉ có thể nói về sự bất lực đối diện bệnh tình của mình  hơn là sự bất lực đối diện với viêc bị vô sinh. Tôi bảo chỉ là tôi hiểu chị. Tôi cũng nói rằng cả hai trường hợp đều khó cả nhưng không phải là hoàn toàn tuyệt vọng và ra về với lời hứa sẽ quay lại vào ngày mai sau cuộc chữa trị.

Trước khi bắt đầu cuộc chữa trị đầu tiên, chị biết chắc chuyện khối u ác tình của mình nhưng vẫn hi vọng sẽ chữa khỏi. Trong các chuyện viếng thăm sau đó, chỉ xoay qua xoay lại chuyện trẻ con và khối u ác tính. Càng lúc chị càng trở nên mau nước mắt và mất đi sự vui vẻ. Chị ước có ‘1 cái nút mầu nhiệm’ có thể giúp chị thoát khỏi sợ hãi và trút bỏ gánh nặng trên ngực. Chị rất mong có thêm 1 bạn chung phòng, và thấy ‘lo muốn chết’ khi mình là 1 người phụ nữ mắc tuyệt chứng. Vì chị y tá ở khu đó rất hiểu chuyện nên chúng tôi có nói với chị y tá về nỗi sợ của chị, và chị ấy đã trở thành người đồng hành với chị. Chị y tá cũng kêu chị cứ khóc nếu muốn hơn là cứ giả vờ vui vẻ hoài, điều mà chị thấy biết ơn. Chị có 1 khả năng tuyệt vời xác định coi là với ai thì chị nói chuyện khối u, ai thì chị nói chuyện về đứa bé. Chị y tá rất ngạc nhiên khi nghe chị hoàn toàn nhận thức về bệnh tình của mình mà vẫn còn khả năng nói về tương lai 1 cách thực tế.

Sau vài chuyến viếng thăm bổ ích, chị thình lình hỏi tôi là tôi có con không và khi tôi nói có, chị bảo tôi đừng tới thăm chị nữa vì chị thấy mệt mỏi quá rồi. Những cuộc viếng thăm sau đó chỉ có giận dữ, những nhận xét tệ hại về y tá, bác sĩ tâm thần và những người khác tới khi chị tự thú nhận rằng chị thấy ghen tị với những người trẻ và khỏe, và đặc biệt với tôi vì tôi dường như có hết mọi thứ. Khi chị nhận ra rằng chỉ không bị chối bỏ mặc dù nhiều lúc chị trở thành 1 bệnh nhân khó chịu, chị càng nhận ra nguồn gốc cơn giận và bảy tỏ trực tiếp ra như chị đang giận Chúa đã để chị chết quá trẻ và không thỏa nguyện. Cũng may vị cha tuyên úy của bệnh viện không phải là người ác liệt mà rất hiểu chuyện, đã nói với chị về cơn giận của chị giống như tôi đã nói  chỉ làm chị tuyệt vọng thêm, rồi hi vọng và cuối cùng chấp nhân số mạng.

Tới lúc này, chị vẫn còn trong trình trạng lưỡng ước đó. Với 1 nhóm, chị nói về tình trạng vô sinh của mình; với cha tuyên úy và tôi, chị nói về ý nghĩa cuộc đời ngắn ngủi và hi vọng được sống lâu hơn. Lúc tôi viết quyển sách này, niềm lo sợ lớn nhất của chị là chồng chị sẽ tái hôn và sinh con, nhưng rồi chị cười và nói rằng ‘ Anh ấy đâu phải là ông vua Ba tư, dù là anh thật sự là 1 người đàn ông tuyệt vời.’ Chị vẫn hoàn toàn không chịu đương đầu với sự ghen tị cần sống thêm của mình. Sự thật là chị không cần chối bỏ mãi hay thay thế nó bằng 1 bi kịch khác mà là chấp nhận vấn đề sẽ giúp chị đương đẩu với căn bệnh của mình dễ dàng hơn.

Một ví dụ khác của vấn đề ‘ nói hay là không nói’ là ông D., người ta không ai biết chắc là ông có biết hay không về bản chất bệnh tình của ông. Những nhân viên cho là ông không biết là ông mắc bệnh nghiêm trọng như thế nào vì ông không bao giờ cho phép bất cứ ai tới gần ông. Ông chưa hề hỏi 1 câu và dường như các nhân viên rất sợ ông. Các cô y tá đánh cuộc là ông không bao giờ chấp nhận mời tôi đến thảo luận. Đón là sẽ rất khó khăn, tôi rụt rè đến và hỏi ông ‘ Bệnh tình ông thế nào?’ ‘Tôi bị ung thư đầy người’ là câu trả lời của ông. Vấn đề của ông là chưa có ai hỏi thẳng ông như vậy. Họ cho là ông khép kín vì trông ông nghiêm khắc; sự thật là chính sự hồi hộp của họ đã ngăn họ tìm hiểu ra thật ra ông rất cần sự chia sẻ.

Nếu chứng u ác tính cứ bị xem là căn bệnh tuyệt vọng tạo thành ý nghĩ ‘ lợi ích gì đâu, chúng ta còn làm gì hơn được nữa’ thì nó sẽ là sự khởi đầu đầy khó khăn cho bệnh nhân và những người xung quanh họ. Bệnh nhân cảm thấy sự cô lập gia tăng, không thấy hứng thú gì với bác sĩ nữa, cô lập và gia tăng tuyệt vọng. Anh ta sẽ nhanh chóng thất vọng và rất trầm uất tới mức không thoát ra được trừ khi có ai mang lại cho anh hi vọng.

Gia đình của bệnh nhân nên chia sẻ với anh những cảm giác đau khổ, vô dụng, tuyệt vọng để giúp cho anh dù là nhỏ bé. Họ nên dành thời gian ngắn ngủi còn lại cho anh thay vì lúc đó đi học hỏi kinh nghiệm từ bác sĩ.

Tôi phải nhấn mạnh rằng dù là phản ứng của bệnh nhân không chỉ độc nhất lệ thuộc vào cách bác sĩ nói với anh. Cách để báo 1 tin xấu là 1 nhân tố quan trọng thường bị xem nhẹ và nó nên được nhấn mạnh trong giảng dạy cho những sinh viên y khoa và chỉ dẫn các bác sĩ trẻ.

Tóm lại, tôi tin là câu hỏi ‘ Tôi có nên nói với bệnh nhân hay không?’ không nên được đặt ra mà là ‘Tôi nên chia sẻ điều này như thế nào với bệnh nhân?’ Bác sĩ nên xem xét trước thái độ của chính mình trước chứng u ác tính hay cái chết để anh có thể nói về 1 điều rất buồn mà không gây ra hồi hộp quá sức. Anh ta nên chọn đúng thời điểm khi bệnh nhân sẵn sàng đối diện với thực tai để nói. Càng có nhiều người xung quanh lúc làm xét nghiệm khối u thì bệnh nhân càng sớm nhận ra, vì có vài người không thể đóng vai vui vẻ hoài trong 1 thời gian dài. Phần lớn nếu không nói là tất cả bệnh nhận sẽ nhận ra điều này. Họ cảm giác được từ sự thay đổi chú ý, bằng cách nhiều tiếp cận mới khác nhau người ta sử dụng với họ, bằng cách hạ giọng, tránh vòng vòng, bằng khuôn mặt mếu máo hay gượng cười của người thân, những người không thể che dấu cảm xúc thật sự của mình. Họ sẽ giả vờ không biết  khi bác sĩ và người thân không thể nói về tình trạng thật sự của họ, và họ sẽ hoan nghênh những ai muốn nói về điều đó trong khả năng mà họ có thể chịu đựng nỗi.

Dù bệnh nhân có được nói rõ ra hay không, anh ta cũng sẽ nhận thức ra được và sẽ thấy mất lòng tin vào bác sĩ, người đã hoặc nói dối hoặc đã không giúp anh đối diện với bệnh tình nghiêm trọng của anh.

Chia sẻ tin tức đau buồn vơi1 bệnh nhân là 1 nghệ thuật. Làm càng đơn giản, bệnh nhân càng dễ thu nhận kết quả sau đó, nếu như anh không thể ‘nghe điều đó’ lúc đó. Bệnh nhân của chúng ta sẽ biết ơn nếu như chúng ta nói riêng với họ trong phòng nhỏ thày vì nói trong phòng to đùng trước đám đông bệnh viện.

Những gì tất cả bệnh nhân đều nhấn mạnh là ý thức cảm thông hơn là sự lẹ làng của tin tức bi kịch. Phải tái khẳng định là mọi chuyện đều có thể, họ không nên buông xuôi, sẽ có sẵn những liệu pháp, có hi vọng mỏng manh, ngay cả trường hợp khó khăn nhất. Nếu tin tức được đưa ra theo kiểu đó, bệnh nhân sẽ tiếp tục có niềm tin vào bác sĩ, anh sẽ có thời gian chuẩn bị nhiều tình huống khác nhau, điều sẽ giúp anh đối diện với tình hình khó khăn phía trước.

Những trang sau sẽ cố găng tóm tắt những gì chúng tôi đã học được từ những bệnh nhân chờ chết của chúng tôi ở khía cạnh cơ chế đối mặt với bệnh tuyệt chứng.

(hết chương 2)

Người thứ 3, cũng vào độ trung niên, chối bỏ nó hầu như suốt cuộc đời chị. Chỉ có khối ung thư ngực to và thấy rõ ràng nhưng từ chối chữa trị cho tới lúc chị gần mất. Chị cực kì tin vào khoa học Cơ đốc và vẫn giữ niềm tin đó tới ngày cuối cùng. Dù chị chối bỏ nhưng 1 phần nào đó chị cũng đã chấp nhận dối diện với thực tế bệnh tình của mình vì chị đã chịu nhập viện và ít ra cũng chịu chữa trị. Khi tôi tới thăm chị trước cuộc giải phẫu, chị coi nó chỉ là ‘cắt đi 1 phần vết thương để cho nó mau lành.’ Chị cũng nói rõ là chị nhập viện để thử coi nó cụ thể ra làm sao chứ chẳng ăn nhập gì tới vết thương cả. Tôi đến thăm mấy lần sau thì thấy rõ ràng là chị rất sợ tiếp xúc với nhân viên bệnh viện vì họ sẽ không để chị chối bỏ được nữa, bởi họ sẽ nói về ung thư giai đoạn cuối ở chị. Khi chị yếu dần thì chị trang điểm càng buồn cười. Ban đầu thì đánh phấn và tô son đỏ nhẹ, về sau thì càng sáng và đỏ đậm tới mức gần giống như 1 ông hề trong rạp xiếc. Chị cũng càng ăn vận màu sáng chói và hoa hòe. Vào những ngày cuối cùng, chị tránh cả soi gương, nhưng vẫn cứ trang điểm như hóa trang để cố gắng che đậy nỗi tuyệt vọng và xanh xao. Khi hỏi chúng tôi có thể làm gì giúp chị , chị đáp ‘ Mai đến nhé.’ Chị không kêu ‘ Hãy để tôi 1 mình’ hay ‘Đừng bận tâm tới tôi’ để giành khả năng vào ngày mai biết đâu sẽ là ngày chị không còn chống chọi nỗi nữa. Lời cuối cùng của chị là ‘ Tôi đoán là tôi không thể chịu đựng được nữa.’ Chưa tới 1 giờ sau, chị ra đi.

 

Phần lớn bệnh nhân không thể chối bỏ mãi được. Họ nói thoáng qua về tình hình thực tế, và thình lình tỏ ra vô năng đối diện với thực tế thêm nữa. Làm cách nào chúng ta biết được là bệnh nhân không muốn đối mặt với nó nữa? Anh nói về những chuyện liên quan với đời mình, anh chia sẻ vài điều tưởng tượng về cái chết và cuộc sống sau khi chết (tự nó là 1 sự chối bỏ), đối chủ đề liền liền và hầu như mâu thuẫn với những gì anh đã nói trước đó. Nghe anh nói lúc đó tưởng như đang nghe 1 bệnh nhân chỉ bệnh nhẹ, không có vẻ gì là căn bệnh đe dọa tính mạng cả. Lúc bệnh nhân nhìn sáng sủa hơn, vui tươi là lúc mà ta biết anh đã cam chịu số phận. Chúng ta hãy để cho anh tiếp tục mơ mộng, bất kể nó có vô lí tới mức nào ( chúng tôi có nhiều bệnh nhân mơ những điều rất trái với thực tế- vậy mà ngạc nhiên là chúng thành hiện thực.) Điểm tôi muốn nhấn mạnh là nhu cầu chối bỏ tồn tại ở mỗi bệnh nhất, nhất là thời kì đầu thì càng nhiều hơn về sau. Về sau, cái nhu cầu đó cứ đến và đi, 1 người nghe nhạy cảm và am hiểu sẽ nhận ra điều này và cứ để người bệnh phòng thủ mà không nhận ra tự anh đã mâu thuẫn. Thường thì về sau nữa, anh sẽ tự cô lập thay vì chối bỏ. Anh sẽ nói về sức khỏe và bệnh tật, sinh và tử của mình cứ như là chúng là anh em sinh đôi lúc nào cũng tồn tại song song, vì thế anh đối diện với cái chết mà vẫn nuôi hi vọng.

 

Tóm lại, phản ứng đầu tiên đó của bệnh nhân chỉ là trạng thái sốc tạm thời rùi sau đó anh sẽ dần dần hồi phục. Khi cảm giác chết lặng ban đầu đó bắt đầu biến mất, anh hoàn hồn và phản kháng ‘ Không, không thể nào là mình được.’ Vì trong tiềm thức, chúng ta là bất tử, chúng ta không thể nào nghĩ nỗi chuyện chúng ta phải đối diện cái chết. Phụ thuộc rất nhiều vào cách người ta thông báo với bệnh nhân, vào thời gian bao lâu anh ta từ từ chấp nhận điều xảy ra không thể tránh khỏi, vào sự từng trải khi đối mặt với những tình huống căng thẳng, anh ta sẽ từ từ thôi chối bỏ và mau tỉnh táo hơn.

Chúng tôi cũng thấy rằng có nhiều bệnh nhân và nhân viên bệnh viện đều dùng cách chối bỏ khi họ đụng mặt nhau. Những bệnh nhân này chọn lựa ai trong gia đình hay nhân viên để họ có thể nói về bệnh tình hay cái chết sắp tới, và ai không bao dung với ý nghĩ của họ thì họ cứ giả vờ như đang khỏe mạnh. Điều này có lẽ chính là vì sự khác biệt ý kiến của họ đối với nhu cầu giả bệnh của bệnh nhân.

 

Trường hợp mô tả sơ lược sau đây về chị K. là 1 ví dụ về bệnh  nhân chối bỏ trong 1 thời gian dài và cách xử lí của chúng tôi từ lúc chị nhập viện tới lúc chị lìa đời vài tháng sau đó:

 

Chị K. là 1 phụ nữ công giáo da trắng 28 tuổi, mẹ của 2 đứa nhỏ chưa tới tuổi đến trường. Chị nhập viện vì chứng ung thư gan. Chỉ có ăn uống thật cẩn thận cùng với những xét nghiệm hàng ngày mới giúp chị kéo dài sự sống.

 

Chúng tôi nghe nói ra 2 ngày trước khi chị nhập viện, chị có đi khám bác sĩ và người ta bảo chị không thể hồi phục. Gia đình báo rằng chị đã ‘tan nát lòng’ và chỉ nhớ có hàng xóm khẳng định với chị là vẫn còn hi vọng, khuyên đi kiếm hòm thánh vì nó đã từng cứu nhiều người. Chị hỏi cha xứ nhưng ông bảo chị không nên.

 

Vào thứ 7, 1 ngày sau khi chị đi khám bác sĩ, chị kiếm hòm thánh và ‘lập tức cảm thấy tuyệt vời.’ Vào chủ nhật, mẹ chồng bắt gặp chị bị bất tỉnh lúc chồng chị đi làm và mấy đứa con thì không có ai cho ăn. Chồng và mẹ chồng chị đưa chị tới bệnh viện và rời khỏi trước khi bác sĩ kịp tiếp chuyện với họ.

 

Chị nhớ gọi vị cha tuyên úy của bệnh viện tới để ‘báo cho ông tin mừng.’ Khi ông vào phòng , chị chào đòn với tâm trang hớn hở : ‘ Ôi, Cha ơi, thật là tuyệt vời. Con lành rồi. Con sẽ chỉ cho bác sĩ coi là Chúa đã trị cho con.’ Chị tỏ ta đau đớn ‘ ngay cả chính nhà thờ của mình cũng không hiểu được chuyện Chúa làm,’ ám chỉ chuyện cha xứ khuyên chị không nên tin vào hòm thánh.

 

Chị gây rắc rối cho mấy ông bác sĩ vì chị hoàn toàn chối bỏ bệnh tình của mình và ăn uống thất thường. Nhiều lúc chị cũng vâng lời nhưng đôi khi chỉ hành hạ mình như mê sảng tới mức người ta phải gọi bác sĩ tâm thần tới.

 

Khi chúng tôi gặp chị, chị vui vẻ, cười to hay cười khúc khích không đúng chỗ và khẳng định với chúng tôi là chị hoàn toàn khỏe mạnh. Chị đi xung quanh thăm bệnh nhận và nhân viên, cố thu tiền để mua qua cho 1 vị bác sĩ mà chỉ rất tin tưởng, điều mà ít nhất đã chỉ ra chị vẫn còn nhận thức được hoàn cảnh hiện tại của mình. Rất khó mà quản nổi chị vì chị ăn và uống thuốc lung tung và ‘không hành xử như 1 bệnh nhân.’ Niềm tin chị vẫn khỏe mạnh là không thể lay động.

Khi họ đã sẵn sàng trò chuyện, họ sẻ cởi mở và chia sẻ về nỗi niềm cô đơn, đôi khi bằng lời, đôi khi bằng cử chỉ. Trong trường hợp của chị K, chúng tôi chưa bao giờ phá vỡ sự chối bỏ của chị và chỉ ra chị đang mâu thuẫn khi chị cố biện mình mình đang khỏe mạnh. Chúng tôi chỉ khuyên chị ráng uống thuốc và kiêng cử nếu chị muốn sớm về nhà với tụi nhỏ. Có những ngày chị ăn uống không kiêng cử và bị chịu khổ gấp bội. Chúng tôi bảo chị đó là chuyện không thể tha thứ được. Đấy là 1 phần thực tế chị đang bệnh nặng mà chúng tôi không thể nào cùng chị chối bỏ được. Và với điều đó, chúng tôi gián tiếp bảo chị là chị thật sự đang bệnh rất nặng. Chúng tôi không trực tiếp nói với chị điều đó bởi lẽ rõ ràng là chị không thể chấp nhận sự thật về bệnh tình của chị. Lâu sau đó, sau khi trải qua trạng thái bàng hoàng nữa mê nữa tỉnh, tự mình cô lập, và lẫn lộn trong ảo tưởng chồng chị đem nhiều hoa như đang dịu dàng yêu thương chăm sóc, chị trở nên mạnh mẽ nhìn vào thực tế tình hình của mình, muốn được ăn ngon và đưa tiễn cuối cùng, điều mà chị cảm thấy không hi vọng từ gia đình chị.

 

Nhìn lại mối quan hệ lâu dài và ý nghĩa này, tôi chắc rằng là nhờ chị cảm giác được chúng tôi tôn trọng ước vọng được chối bỏ của chị. Chúng tôi không phán xét gì bất kể chị có mang tới bao nhiêu rắc rối ( phần là vì chúng tôi chỉ là khách tới thăm và không trực tiếp phụ trách phần ăn uống kiêng cử hay là bên chị cả ngày luôn gây phiền toái cho chị.) Chúng tôi vẫn tiếp tục tới thăm chị ngay cả tới lúc chị hoàn toàn mất ý thức, quên mặt và cả chúng tôi đóng vai trò chuyên môn gì nữa. Về lâu dài, người chữa trị phải kiên trì chăm sóc và giúp người bệnh có thể đối diện với những phức tạp của cái chết để họ bớt hồi hộp và sợ hãi. Vào những ngày cuối cùng, chị K. chỉ cần 2 người; 1 điều trị viên ,mà đôi khi chỉ nói với chị vài lời, ngày càng ít bận tâm tới chuyện ăn uống, đau đớn và khó chịu của chị. Người khác là 1 điều trị viên đã giúp chị quên đi thực tế cái chết dù là trong chốc lát và đã giúp chị còn cảm thấy mình là 1 người phụ nữ có óc sáng tạo và hữu dụng bằng cách để chị làm vài thứ đồ vật để lại cho gia đình chị làm kỉ niệm.

 

Tôi dùng ví dụ này để chỉ ra rằng không phải lúc nào chúng ta cũng nên nói mình bạch ra rằng họ đang thực sự bệnh rất nặng.Trước tiên chúng tôi cố tìm hiểu nhu cầu của người bệnh, cố nhận ra điểm mạnh và yếu ở họ, lắng nghe hay quan sát cử chỉ để xác định họ sẵn sàng đối diện thực tế tới mức nào. Chị K, khá là ngoại lệ, đã làm rõ ngay từ đầu rằng chị cần chối bỏ. Dù nhiều nhân viên cho là chị bị rối loạn thần kinh, những kiểm tra cho thấy chị hoàn toàn cảm giác được thực tế của mình bất kể vẻ ngoài cho ta thấy điều người lại. Chúng tôi biết được điều này vì biết chị không thể nào chấp nhận chuyện gia đình chị cần chị chết ‘càng sớm càng tốt,’ chị không thể nào chịu chết  khi chị chỉ mới biết hưởng niềm vui với mấy đứa con nhỏ, và chị đã tuyệt vọng tin vào cách chữa trị bằng tín ngưỡng có thể giúp chị khỏe lại.

 

Tuy nhiên ,chị cũng nhận thức bệnh tình của mình. Chị không chống chọi để xuất viện; và quả thật chị tự giúp mình thấy thoải mải ở trong bệnh viện. Chị bày biện xung quanh những thứ quen thuộc cứ như là chị sẽ ở lại lâu dài. (Chị chưa từng rời viện.) Chị cũng chấp nhận những giới hạn do chúng tôi đưa ra. Chị ăn uống theo yêu cầu trừ vài ngoại lệ khi quá sức chịu đựng của chị.Sau đó chị nhận ra rằng chị không thể sống với quá nhiều thứ ràng buộc như vậy và còn khổ hơn là chết. Cũng có thể xem sự phản kháng quá mức với thực ăn cần kiêng cử là 1 cố gắng tự tử, chị sẽ chết nhanh chóng nếu như các nhân viên không can thiệp kịp thời. 

 

Một cách nào đó, chị đã dao động giữa mong muốn chối bỏ hoàn toàn bệnh tình của mình và cố gắng tự tử. Bị gia đình chối bỏ, thường bị nhân viên bệnh viện canh chừng hay làm ngơ quá mức, chị trở thành 1 hình ảnh đáng thương, 1 người thiếu phụ trẻ trông xốc xếch ngồi tuyệt vọng và cô đơn trên thành giường, cầm điện thoại để nghe dù chị 1 âm thanh. Chị thấy mình được trốn chạy tạm thời trong ảo tưởng về làm đẹp, hoa, và yêu thương chăm sóc mà chị không có được trong đời thực. Chị không có nền tảng tôn giáo đủ mạnh  để giúp chị vượt qua cơn khủng hoảng, và phải mất nhiều tuần, nhiều tháng trong im lặng để cuối cùng chị chấp nhận đối diện với cái chết mà không tự tử hay bị hóa điên.

 

Phản ứng của chính chúng tôi với thiếu phụ trẻ này cũng đa dạng. Đầu tiên là hoàn toàn không tin. Làm sao mà chị tự dối mình đang khỏe mạnh khi người ta ép chị an uống giới hạn như vậy? Làm sao chị có thể ở trong bệnh viện, trải qua nhiều cuộc xét nghiệm mà vẫn tự thuyết phục mình là chị khỏe mạnh. Chúng tôi sớm nhận ra rằng chị không thể nghe những câu hỏi như vậy và được biết nhiều thêm về chị nhờ nói về những chuyện ít đau đớn hơn. Mặc dù chị luôn chối bỏ bệnh tình, chúng tôi có thể giúp được chị là nhờ chị là 1 thiếu phụ trẻ và vui vẻ, chị còn có con nhỏ và gia đình. Chúng tôi để chị chối bỏ nhiều như chị cần để sống và luôn bệnh chị trong suốt thời gian chị nằm viện.

 

Khi nhân viên làm cho chị thấy cô lập, chúng tôi muốn nổi giận với họ và giúp chị mở lòng mình ra và chị đóng lại khi chúng tôi rời khỏi. Khi chúng tôi quen thuộc hơn với cá tính của chị thì thấy tính chị chẳng có gì lạ, thấy đồng cảm với chị và khi đó chúng tôi thấy khó mà chấp nhận thái độ lãng tránh của y tá với chị. Nói cho cùng, đó là chuyện thuộc về cá nhân, 1 cảm giác chia sẻ bằng ‘ngoại ngữ’ với 1 người không thê giao tiếp với những người khác.

 

Chẳng có gì phải thắc mắc khi chúng tôi có can hệ sâu đậm với chị, hơn mức thông thường thấy ở các nhân viên bệnh viện. Trong cố gắng thấu hiểu nguyên do của sự can hệ này, chúng tôi phải thêm rằng đó là cảm giác bất mãn của chúng tôi khi không thể kê gọi gia đình chị đóng vai trò tích cực hơn với người bệnh đáng thương. Chúng tôi bất mãn thái độ của anh chồng với chị. Và- ai mà biết được- có lẽ đó chính là 1 biểu hiện của ước mơ trong tiềm thức rằng chúng tôi sẽ không bị chối bỏ như vậy nếu 1 ngày hoàn càng đẩy đưa chúng tôi vào trường hợp tương tự như chị. Hơn hết chị là 1 thiếu phụ trẻ có 2 đứa con nhỏ- mà trong hoàn cảnh đó tôi bắt đầu tự hỏi lẽ nào tôi không đồng tình với sự chối bỏ của chị.

 

Điều này chỉ ra rằng chúng ta cần khảo sát nhiều hơn về phản ứng của chính chúng ta khi làm việc với người bệnh vì chúng sẽ luôn đươc phản chiếu lại trong cư xử của người bệnh và đóng góp quan trọng vào sự khỏe mạnh hay suy xụp của bệnh nhân. Nếu chúng ta thành thật tự nhìn lại thì chắc là chúng ta sẽ kinh nghiệm và trưởng thành hơn. Không có gì có thể giúp chúng ta trưởng thành tốt hơn chuyện tiếp xúc với những bệnh nhân cao niên rất nặng hay chờ chết.

(hết chương 3)

Chương 4

 

Giai đoạn 2: Giận dữ

 

Chúng ta bẻ cong thế giới rồi nói nó lường gạt chúng ta

 

Tagore, Những cánh chim lạc

 

Có phải phản ứng đầu tiên của chúng ta trước tin thảm họa là ,’ Không, không đúng, không liên quan gì đến tôi,’ rồi nhường lối cho phản ứng mới khi biết rõ ràng đó là mình: ‘ Ồ, phải rồi, chính là mình, không còn nhầm lẫn gì nữa.’ May hay là không may , 1 vài bệnh nhân vẫn có thể làm cho cả thế giới tin là họ vẫn khỏe mạnh đến khi họ chết.

 

Khi không thể kéo dài trạng thái chối bỏ, nó sẽ bị cảm giác giận dữ,thịnh nộ, ghen tị, và bực tức thay thế. Câu hỏi tiếp theo thành ‘ Tại sao lại là tôi?’ Như lời của 1 trong những bệnh nhân của chúng tôi, bác sĩ G., “ Tôi cho là hầu như ai trong vị trí của tôi cũng nhìn những người khác và nói , ‘À, tại sao không phải là anh ta’ và ý nghĩ đó xuất hiện trong đầu tôi nhiều lần…Một cụ ông mà tôi biết từ lúc tôi còn nhỏ đi xuống phố. Ông đã 82 tuổi, và chỉ là 1 ông già vô dụng. Ông bị đau thấp khớp, què quặt, dở bẩn, đúng là hạng người mà chả ai muốn bị thành như vậy cả. Và ý nghĩ đó đã đập mạnh vào đầu tôi, tại sao không phải là ông già Geogre đó mà lại là tôi?” (trích phỏng vấn bác sĩ G.)

 

Trái ngược với trạng thái chối bỏ, gia đình và nhân viên cảm thấy rất khó khăn trong đương đầu với sự giận dữ của bệnh nhân. Lí do là cơn giận hầu như đến từ mọi phía và bất kì lúc nào. Mấy ông bác sĩ đúng là tệ hại, họ không biết nên khám gì và ăn uống kiêng cử thứ gì. Họ giữ bệnh nhân lại quá lâu trong bệnh viện hoặc không tôn trọng những ước muốn đặc biệt của bệnh nhân. Họ đưa vào phòng bệnh nhân những người bệnh khác trong khi bệnh nhân đã trả rất nhiều tiền chỉ để được có tự do cá nhân và nghỉ ngơi v.v. Ngay cả y tá cũng có thể là mục tiêu để họ giận dữ. Bệnh nhân đụng cái gì cũng không cho. Họ vừa rời phòng thì chuông đã kêu. Y tá bật đèn lúc mấy cổ bắt đầu viết báo cáo cho ca trực tới. Khi y tá kéo gối và xếp giường thì họ bị đổ thừa là không chịu để bệnh nhân yên. Khi họ để bệnh nhân yên, họ vẫn để đèn sáng để sắp xếp lại giường. Họ chẳng mong và vui vẻ đón tiếp người nhà tới thăm, cuộc chạm mặt là 1 sự kiện đau đớn. Người nhà sau đó thấy đau buồn và khóc lóc, tội lỗi hay xấu hổ, hay tránh không tới thăm nữa, điều chỉ làm tăng sự khó chịu và giận dữ ở bệnh nhân

Vấn đề ở đây là có quá ít người tự đặt mình vào vị trí người bệnh và tự vấn ngọn nguồn cơn giận. Có lẽ là chúng ta cũng sẽ giận dữ nếu như tất cả các hoạt động cuộc sống hàng ngày bị cắt đứt; nếu như là tất cả những thứ chúng ta muốn xây đều bị bỏ ngang để cho người khác hoàn tất; nếu như tất cả số tiền mà chúng ta vất vả kiếm được giành cho vài năm nghĩ ngơi và vui thú, hay du lịch và theo đuổi sở thích bị tiêu hết vào cái điều ‘đó không phải là tôi.’ Những gì chúng ta có thể làm khi nổi giận nếu không phải là trút nó vào những kẻ đang an hưởng những thứ đó? Có những kẻ hối hả bận rộn xung quanh chỉ nhắc cho chúng ta nhớ là chúng ta chẳng còn có thể tự đứng trên đôi chân của chính mình. Có những kẻ kêu làm mấy cái xét nghiệm chẳng dễ chịu gì, kéo dài thời gian tại viện với đủ thứ giới hạn, hạn chế và mắc mỏ, vậy mà tới cuối ngày họ đi về nhà và hưởng thụ cuộc sống. Có những kẻ cứ kêu chúng ta nằm im để chích hay truyền dịch, khi đó chúng ta cứ như muổn nhảy ra khỏi bộ da của mình để làm gì đó và xem coi là mình  hoạt động được ở mức nào !

 

Bất cứ chỗ nào bệnh nhân nhìn tới, anh ta đều cảm thấy buồn bã. Anh ta đặt cái truyền hình chỉ để coi 1 nhóm thanh niên nhảy mấy điệu nhạc hiện đại, điều mà chỉ làm anh thấy khó chịu thêm vì mỗi cử động chỉ làm anh thêm đau đớn. Anh xem 1 phim miền Tây mà trong đó người ta bị bắn lạnh lùng trong khi những kẻ bàng quan có tiếp tục uống bia. Anh sẽ so sánh chúng với gia đình và mấy nhân viên. Anh ta nghe bản tin toàn là tin về tàn phá, chiến tranh, những đám cháy, và bi kịch- ở nơi rất xa anh, thờ ơ với cuộc chiến và hoàn cảnh khốn khó của 1 cá nhân, người sau đó sẽ rơi vào quên lãng. Vì thế, bệnh nhân không để anh ta bị quên lãng. Anh sẽ lên tiếng, đưa ra yêu cầu, than phiền và đòi hỏi để người ta chú ý, có lẽ như là tiếng hét cuối cùng ‘ Tôi còn sống, đừng quên điều đó. Bạn có thể nghe tiếng tôi, tôi vẫn chưa chết mà.’