Hai trong 6 loại thuốc mạnh được sử dụng tuyến cuối cùng chống lao đều tỏ ra không hiệu quả trước chủng lao mới này. 

Bản chất của hiện tượng kháng thuốc

Kháng sinh là chất dùng để ức chế sự phát triển của vi khuẩn hoặc tiêu diệt vi khuẩn ở nồng độ thấp. Kháng sinh được dùng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng hoặc dự phòng các bệnh có khả năng gây thành dịch, dự phòng trong các cuộc phẫu thuật nhằm chống bệnh nhiễm trùng bệnh viện.

Vi khuẩn ngày càng có xu hướng tự đề kháng lại các thuốc kháng sinh. Sau nhiều lần bị đàn áp bởi kháng sinh, theo chọn lọc tự nhiên, chỉ còn lại những con vi khuẩn mà kháng sinh không thể tiêu diệt được chúng. Vi khuẩn kháng lại thuốc kháng sinh có thể do gen di truyền, hoặc do sử dụng kháng sinh không đủ liều, không đủ ngày và không đúng loại kháng sinh. Loài vi khuẩn đa kháng thuốc gồm có S.aureus,  P.aeruginosa, E.coli...

Nguyên nhân của bệnh lao kháng thuốc 

Do người bình thường bị lây trực tiếp vi trùng lao từ người bị kháng thuốc, hoặc trong quá trình điều trị, bệnh nhân không tuân thủ đúng quy trình điều trị và đủ liều, nên đã tự mình gây ra những chủng lao kháng thuốc cho chính bản thân. Điều đáng lo là hầu hết người bị kháng thuốc lao đều là đa kháng thuốc.

Lao kháng thuốc là nguồn lây nguy hiểm cho cộng đồng, vì vi trùng lây sang cho người lành là loại đã kháng với các loại thuốc lao, và cứ tiếp tục lây lan nhiều hơn nữa nếu không can thiệp kịp thời. Bệnh nhân bị kháng thuốc lao thông thường có thể bị kháng một trong nhiều loại thuốc điều trị lao.

Lao đa kháng thuốc là kháng hai  loại thuốc chủ lực điều trị lao là INH và Rifampicine. TP.HCM hiện có gần 1.000 bệnh nhân lao kháng thuốc đang đối diện với cái chết. Đã có một tia hy vọng cho các bệnh nhân này, nhưng cả thầy thuốc và bệnh nhân vẫn phấp 

Biện pháp hạn chế sự đề kháng của vi khuẩn

Để hạn chế việc vi khuẩn kháng lại thuốc kháng sinh, nên sử dụng kháng sinh hợp lý theo một số nguyên tắc sau:

- Chỉ dùng kháng sinh để điều trị bệnh nhiễm vi khuẩn (không dùng kháng sinh điều trị bệnh do virus). Ngay từ đầu chỉ nên dùng kháng sinh có phổ hẹp.

- Ở cơ sở y tế có điều kiện thì nên dựa vào kết quả kháng sinh đồ để lựa chọn kháng sinh phù hợp với từng loài vi khuẩn.

- Khi đã chọn được kháng sinh thì phải dùng đủ liều và đủ thời gian. Nếu không bệnh sẽ không khỏi mà còn làm cho vi khuẩn đề kháng lại kháng sinh.

- Luôn luôn đặt vô trùng và tiệt trùng lên hàng đầu để hạn chế lây lan mầm bệnh có cả vi khuẩn kháng thuốc.

- Mỗi cơ sở y tế nên giám sát chặt hiện tượng kháng thuốc kháng sinh của vi khuẩn và nên tiến hành thường xuyên cho từng khoa, phòng.

Hướng dẫn mới của WHO trong điều trị lao kháng thuốc

Theo phác đồ mới, có năm loại thuốc thuộc nhóm thứ hai: Kanamycin, Ethionamide, Cycloserine, PAS và Fluoroquinolone. Thuốc nhóm hai có ưu điểm là hiện còn rất ít người bị kháng và cũng ít khi bệnh nhân bị kháng hết các loại thuốc này. Tuy nhiên, còn có nhược điểm là thời gian điều trị rất dài (18-24 tháng), tỷ lệ khỏi bệnh thấp, chỉ 50-60%. Nếu người bệnh không tuân thủ, hoặc không có điều kiện điều trị đủ liều thì khả năng lành bệnh rất thấp và tỷ lệ tái phát rất cao.

Nếu bệnh nhân bị kháng luôn cả thuốc nhóm thứ hai thì không còn cách nào cứu chữa. Hiện chưa có kinh phí quốc gia hỗ trợ nên người bệnh còn phải tự chi trả tiền thuốc theo phác đồ mới khoảng 1,5 triệu đồng/tháng.

Nếu vi trùng lao không kháng thuốc, thời gian điều trị thường cần khoảng ít nhất 6 tháng. Nếu gặp vi trùng kháng nhiều thuốc, thời gian cần điều trị có thể kéo dài đến 24 tháng. Nếu không được điều trị, hơn 50% bệnh nhân bị lao hoạt động sẽ chết trong vòng 5 năm.

Trước đây, các loại lao gây ra bởi các chủng vi trùng lao kháng thuốc hầu như không thể trị được vì thuốc quá đắt, trung bình khoảng 15.000 USD mỗi năm. Gần đây, với sự trợ giúp của WHO, thuốc ở các nước đang phát triển được giảm giá chỉ còn khoảng 5% giá trước đây.

B.M.H