Người chăm chút đường kim mũi chỉ
Ngày 20.04.2011, 08:37 GMT+7)

SGTT.VN - Chữ HH Đà Lạt bên dưới nhiều bức tranh thêu tay ngày càng quen thuộc với người yêu tranh thêu. Những bức thêu có tên Việt Nam ơi, Non sông gấm vóc, Một thoáng Việt Nam, Hương đồng nội hay Bão táp không chỉ nổi tiếng tại Việt Nam mà còn cả với người nước ngoài.

Nghệ nhân Hữu Hạnh đang hướng dẫn kỹ thuật thêu.

Phía sau các tác phẩm trang trí độc đáo thương hiệu Việt này là câu chuyện về một người phụ nữ. Chị dành gần hết cuộc đời tìm tòi sáng tạo, làm nên những tác phẩm đẹp. Không những thế, chị còn giúp nhiều mảnh đời kém may mắn tự bước đi trên đôi chân của mình bằng một ngành nghề truyền thống của Việt Nam.

Duyên nghề

“Khi nhìn lại mọi sự, mình không thể tin rằng đã vượt qua được mọi khó khăn sóng gió để có được như ngày hôm nay. Nỗ lực và đam mê là điều giúp tôi vượt qua được tất cả”. Đó là lời tâm sự của nghệ nhân Nguyễn Thị Hữu Hạnh, người con gái Đà Lạt luôn giữ nụ cười tươi tắn trên môi và giọng nói nhỏ nhẹ dịu dàng.

Khi chị học xong trung học, đất nước vừa giải phóng, “Như nhiều người lúc đó, tôi và gia đình xuống Sài Gòn tìm cách vượt biên. Nhưng sau nhiều lần không thành, tôi bỏ hẳn ý nghĩ ra đi và quyết tâm trở về tìm một nghề nghiệp gì đó nuôi thân và tiếp tục cuộc sống”, chị Hữu Hạnh, uỷ viên hội đồng nhân dân thành phố Đà Lạt và là thành viên ban chấp hành hội Doanh nghiệp trẻ thành phố, cho hay.

Năm 1985, chị bắt đầu lại mọi thứ. “Thời của tôi, nếu là phụ nữ, bất cứ ai cũng biết thêu thùa may vá. Mẹ tôi là người cầm tay chỉ dạy cho tôi từng mũi kim thêu đầu tiên”, chị kể. Chính cái nghề rất thông thường của phụ nữ Việt Nam và năng khiếu hội hoạ lại là cứu cánh khi bước chân vào đời. Nó trở thành nghề chính giúp chị kiếm sống, sau khi tìm được người thầy và cũng là người có ảnh hưởng nhiều với chị – nghệ nhân Nguyễn Văn Bút.

Có những thời điểm nghề thêu tay tưởng như tàn lụi, vì thiếu đầu ra, nhân công rẻ. Nhiều nghệ nhân bỏ nghề hoặc chuyển sang nghề đan, móc len. Ngoài thời gian làm việc tại công ty Xuất nhập khẩu thành phố từ năm 1987 – 1994, lúc rảnh chị Hữu Hạnh vẫn thêu như cách giữ tay nghề và cũng để thoả mãn niềm đam mê. Chị cố gắng duy trì cơ sở nhỏ tại nhà để dạy nghề và làm thêm những sản phẩm nhỏ theo đơn đặt hàng. May mắn mỉm cười khi năm 1990, tranh của chị lần đầu tiên được mang đi triển lãm trước công chúng. Nhận nhiều phản hồi tích cực, chị quyết tâm duy trì và mở rộng ngành nghề thêu cho cơ sở. Nỗ lực và tâm huyết với nghề đã mang lại cho chị thành công, với nhiều danh hiệu cao quý của một nghệ nhân quốc gia và cơ sở kinh doanh hiện nay là hợp tác xã Hữu Hạnh. Tranh thêu của chị đã có mặt tại nhiều thị trường như Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, châu Âu, Úc. Chị áp dụng kỹ thuật thêu carô, thêu hai mặt hay mới nhất là thêu 3D (tranh nổi tĩnh vật), với màu sắc đan xen tinh tế, tỉ mỉ trong từng đường kim mũi chỉ, tạo nên nét riêng độc đáo.

Mũi kim tình thương

Câu chuyện về nghệ nhân Hữu Hạnh còn đi kèm với những nghệ nhân học nghề từ chị. Học trò của chị, ngoài những người bình thường, còn có những số phận kém may mắn đến từ mọi miền đất nước, đặc biệt là những nghệ nhân câm điếc. Chị học ngôn ngữ giao tiếp bằng tay để truyền nghề và giúp họ hoà nhập cuộc sống. Chị động viên nhân viên bình thường học thêm từ ngữ giao tiếp để làm việc với các bạn kém may mắn hơn. “Nhiều khi không còn từ ngữ để giải thích, tôi phải “nói” các em chờ để tôi học thêm và giải thích vào lúc khác”, chị tâm sự.

Chị không bỏ qua cơ hội giúp đỡ người khác nếu trong khả năng của mình. Có cơ hội tiếp xúc, làm việc với nhiều nhóm phụ nữ nhiễm HIV tại Nha Trang, chị biết có thể góp phần giúp họ tiếp tục cuộc sống. “Phụ nữ nhiễm HIV chỉ có thể làm công việc nhẹ nhàng, và công việc phải giúp họ có niềm đam mê để quên đi căn bệnh của mình. Tôi thấy có thể giúp được nên dạy nghề cho họ”, chị nói. Chị còn chú ý đến việc dùng những cây kim đầu tròn, lớn để dạy kỹ thuật thêu carô, hoặc móc khăn, áo, tránh việc đầu kim đâm phải tay. Một số chị em học ra nghề đã làm hàng thuê, hoặc tự làm hàng bán ra chợ kiếm thêm thu nhập. Họ còn truyền nghề cho nhau sau khi thành nghề.

Dù trải qua nhiều bài học về việc truyền và bị mất bản quyền, kỹ thuật thêu thùa, chị vẫn mong muốn truyền nghề cho những người thực tâm muốn học và cho thế hệ sau. Chị mày mò viết giáo trình dạy thêu để chia sẻ, hướng dẫn cho người học nghề tại Việt Nam cũng như mang giới thiệu cho các trường dạy nghề tại Pháp, như một cách để mang kỹ thuật thêu của người Việt đến với bạn bè nước ngoài.

Kim Dung

Câu chuyện về nghệ nhân Hữu Hạnh sẽ đến với khán giả trong chuyên mục Chân dung Việt của tạp chí truyền hình Việt Nam ngày nay, phát sóng lúc 18 giờ thứ tư 20.4.2011 trên kênh VTV4 (phát lại lúc 7 giờ và 12 giờ trưa hôm sau).
http://sgtt.vn/loi-song/143470/nguoi-cham-chut-duong-kim-mui-chi.html