Tuổi Trẻ - “Suốt 20 năm em cố gắng gạt bỏ mọi ý nghĩ về
cái chết của anh. Em không đọc bất cứ thứ gì về Việt Nam, kể cả sách
báo. Em không thể xem những bộ phim nổi tiếng hay chương trình chuyên đề về Việt Nam... [...] Máy bay sắp đến Việt Nam. Như giấc mơ! Nếu không nhìn xuống chiếc nhẫn cưới của anh mà em đang đeo, em không thể tin mình đang tới đó.

[...] Em đang hít thở bầu không khí mảnh đất nơi
anh đã mất. Chúng em đi qua hàng trăm con ao nhỏ - dấu tích của hố bom.
Sẽ thế nào nếu chiến tranh nổ ra tại Mỹ, bom napalm đốt cháy mái nhà,
chất độc da cam tàn phá những cánh rừng rậm rạp, thức ăn, nước uống và những người lính đang chiến đấu? Em đang đứng ở nơi anh đã ngã xuống.

Người dẫn em đi từng là một chỉ huy quân giải
phóng. Tất cả những gì em biết về cô ấy là người chỉ huy trận đánh đã
giết chết anh. Bây giờ chúng em đứng ở đây, không ai là kẻ thù vì kẻ thù chung của chúng em là chiến tranh”.

Đạo diễn Barbara Sonneborn (phải) và Nguyễn Xuân Ngọc - phiên dịch, người bạn đồng hành thực hiện bộ phim - Ảnh: www.regrettoinform.org

Trở về từ Quế Sơn, Quảng Nam, Barbara Sonneborn, nữ đạo
diễn người Mỹ, đã viết bức thư này gửi ông Jeffrey Gurvitz, người chồng
tử trận trên chiến trường VN 20 năm về trước khi nỗi nhớ thương dành cho ông chưa lúc nào vơi.

Trong chuyến tìm lại này, tận mắt chứng kiến câu chuyện
và giọt nước mắt của những góa phụ thời chiến, Barbara nhận ra nỗi đau
chung, thậm chí lớn hơn mà những người phụ nữ Việt Nam vẫn từng ngày gánh chịu.

Với cách nhìn chân thực từ hai phía, năm 1992 bà thực hiện bộ phim tài liệu đầu tay Khi chiến tranh đã đi qua.
Cuốn phim tài liệu dài 72 phút là câu chuyện kỳ lạ về những cuộc hạnh ngộ tình cờ của những người mẹ, người vợ có chồng, con tử trận.

Xúc động khiến người xem phải khóc, bộ phim có tựa gốc:
Regret to inform (Rất tiếc phải thông báo), dòng chữ đầu tiên bắt đầu
mỗi bức điện báo tử. Ðược đề cử giải Oscar hạng mục phim tài liệu năm 1998, New York Times nhận định Regret to inform là một
trong những tác phẩm góp phần thay đổi cách nhìn của người Mỹ về cuộc
chiến tại VN, về hình ảnh VN thời bình. Phim còn được tôn vinh với giải
tinh thần độc lập năm 1999 (Independent Spirit Award), giải thưởng đạo diễn và bộ phim tài liệu hay nhất Liên hoan phim Sundance 1999. 

NGA LINH

Trích đoạn bức thư bà Barbara Sonneborn đăng trên website http://widow-speak.org/, nơi những góa phụ trải lòng.

www.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3Dp2Hnozy9u1c&rct=j&q=Phim%20t%C3%A0i%20li%E1%BB%87u%20VTV1%3A%20Khi%20chi%E1%BA%BFn%20tranh%20%C4%91%C3%A3%20%C4%91i%20qua_1%20&ei=aiO9TdG7D464vQOV1aC6BQ&usg=AFQjCNEDYTKOKbvNL2209xFjiirCJkEg3w&cad=rja" class="l">Phim tài liệu VTV1: Khi chiến tranh đã đi qua_1

www.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D2C8UaRg49vY&rct=j&q=Phim%20t%C3%A0i%20li%E1%BB%87u%20VTV1%3A%20Khi%20chi%E1%BA%BFn%20tranh%20%C4%91%C3%A3%20%C4%91i%20qua_2%20&ei=hyO9TbL3CoTuvQPmyaDPBQ&usg=AFQjCNG3DQXNlY-42lBc8lk5oF8iNV_AEA&cad=rja" class="l">Phim tài liệu VTV1: Khi chiến tranh đã đi qua_2

www.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DRkBU2j51xdE&rct=j&q=Phim%20t%C3%A0i%20li%E1%BB%87u%20VTV1%3A%20Khi%20chi%E1%BA%BFn%20tranh%20%C4%91%C3%A3%20%C4%91i%20qua_3&ei=PCS9TfLOAZC8uwPY2aC7BQ&usg=AFQjCNHM4rfswQRSyc6lTZsvOGsbKH0U6A&cad=rja" class="l">Phim tài liệu VTV1: Khi chiến tranh đã đi qua_3

www.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DZ6R6fOL4EJA&rct=j&q=Phim%20t%C3%A0i%20li%E1%BB%87u%20VTV1%3A%20Khi%20chi%E1%BA%BFn%20tranh%20%C4%91%C3%A3%20%C4%91i%20qua_4&ei=UiS9TdiWOoSCvgOl-aDBBQ&usg=AFQjCNHmS07TP1vLMGpGugPGzSoTSpjHkA&cad=rja" class="l">Phim tài liệu VTV1: Khi chiến tranh đã đi qua_4

www.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D_Jlb3plal5c&rct=j&q=Phim%20t%C3%A0i%20li%E1%BB%87u%20VTV1%3A%20Khi%20chi%E1%BA%BFn%20tranh%20%C4%91%C3%A3%20%C4%91i%20qua_5&ei=ZiS9TfPdCIumvQP3jKHABQ&usg=AFQjCNHXrO-RcS9gKQUkKYoGaf1KHp0DAg&cad=rja" class="l">Phim tài liệu VTV1: Khi chiến tranh đã đi qua_5