Ðất nước nghèo nàn, lạc hậu được độc lập,  tự do
ra sức "công nghiệp hóa, hiện đại hóa, gắn với phát triển kinh tế tri
thức", xây dựng "xã hội tri thức công nghiệp, hiện đại, định hướng xã hội chủ nghĩa", "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".

Dân
ta được giải phóng nên "con người tự do" vươn tới "con người thông
thái", "con người tri thức", "con người xã hội chủ nghĩa" của một "dân tộc thông thái", một "xã hội tri thức" "định hướng xã hội chủ nghĩa".

Có độc lập, tự do, mới có dân tộc thông thái, xã hội tri thức.

Có dân tộc thông thái, xã hội tri thức, mới giữ vững được độc lập tự do mà quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Muốn quá độ lên chủ nghĩa xã hội, phải có "con người tri thức thông thái".

Con
người tri thức thông thái vừa là chủ thể vừa là mục tiêu vừa là động lực chủ yếu đưa đất nước ta quá độ vững chắc lên chủ nghĩa xã hội.

Dưới
ánh sáng soi đường chỉ lối của tư tưởng và tấm gương Hồ Chí Minh, con
người tri thức thông thái (gọi tắt là con người tri thức) biết cách tự
đáp ứng tốt bốn nhu cầu sinh tồn và phát triển cơ bản "khỏe, học, làm,
sống" của con người ở mọi lứa tuổi, mọi ngành nghề, mọi vị trí xã hội,
mọi thời đại. Người lao động Việt Nam "độc lập, tự do" vươn tới con
người lao động "tri thức" "bốn tốt": "sức khỏe tốt, làm tốt, học tốt,
sống tốt" hay "sức khỏe tốt, làm sáng tạo, tự học hành hay, sống văn minh":

- Biết cách tự chăm sóc, tự rèn luyện, bảo đảm an toàn lao
động, vệ sinh môi trường, nâng cao sức khỏe và tầm vóc nên người cường tráng có chiều cao hơn 165 cm.

- Biết và dám độc lập suy nghĩ, tự do sáng tạo, lao động có trí tuệ, kỷ luật tự giác, kỹ thuật, công nghệ, sáng kiến, sáng tạo.

- Biết cách tự học hành sáng tạo, có trình độ tay nghề trên trung học.

- Sống tự do, ấm no, hạnh phúc, văn minh.

Ðó
là con người "tri thức" "thông thái", "tự do", biết và dám "độc lập suy
nghĩ", "tự do sáng tạo", "tự mình đi tìm lấy chân lý", "tự do phục tùng
chân lý", tất cả "vì chân lý, vì lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân, vì dân tộc độc lập và chủ nghĩa xã hội".

Người lao động tri thức có tay nghề sau trung học là con người của kinh tế tri thức, xã hội tri thức.

Một
cuộc vận động đoàn kết thi đua xây dựng "nông dân bốn tốt", "công nhân
bốn tốt", "người lao động bốn tốt"... với những tiêu chí cụ thể phù hợp
từng ngành nghề, từng môi trường, kết hợp với mở rộng và phát huy tác
dụng mạng lưới trường nghề sau trung học đến từng địa phương, nhất định
sẽ góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao theo yêu cầu xây dựng đất nước.

"Công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế
tri thức, xây dựng xã hội tri thức, quá độ lên chủ nghĩa xã hội" chưa
từng có tiền lệ trong lịch sử dân tộc đòi hỏi mỗi người cán bộ lãnh đạo -
quản lý của Ðảng và Nhà nước phải thật sự là một con người tri thức
thông thái ưu tú của dân tộc, có bản lĩnh "độc lập suy nghĩ, điều hành
dân chủ, sáng tạo", vận dụng tư tưởng và tấm gương Hồ Chí Minh vào thực
tiễn quá độ lên chủ nghĩa xã hội, ra sức phát huy dân chủ, độc lập suy
nghĩ, phát huy mọi năng lực sáng tạo của nhân dân, "đem tài dân, sức
dân, của dân" phục vụ cho dân ta - trẻ em cũng như người lớn, người dân
cũng như người lãnh đạo - ai cũng biết và dám độc lập suy nghĩ, tự học hành sáng tạo nên người tri thức.

Ngay từ mẫu giáo, con em chúng
ta cần được tập dượt độc lập suy nghĩ, tự tìm tòi, khám phá, tự học
hành, tự rèn luyện, tự do sáng tạo, tự mình kiếm kiến thức, tự mình khám
phá chân lý, "tự do phục tùng chân lý". Thầy không áp đặt kiến thức sẵn
có cho trò học thuộc, tiếp thu thụ động một chiều mà cung cấp một hệ
thống tình huống - vấn đề. Trò suy nghĩ, tự mình tìm ra cách giải, cách
xử lý, không bằng lòng với một cách giải duy nhất mà suy đi nghĩ lại,
tìm ra càng nhiều cách giải càng tốt, tất cả các cách có thể có, tự mình
tìm lấy kiến thức, chân lý, tự thể hiện mình, trình bày và bảo vệ những
gì mình cho là đúng trước tập thể lớp, biết cách lắng nghe ý kiến của
bạn và thầy để tự điều chỉnh những gì mình tự tìm ra thành tri thức khoa học.

Thật nghiêm trọng là hệ thống nhà trường với các phương pháp
dạy học truyền đạt - tiếp thu thụ động một chiều, thầy giảng - trò ghi,
nói theo, làm theo, trò thi gì học nấy - thầy luyện thi, việc học nặng
nề, quá tải đã dẫn đến những con số thống kê ảm đạm các bệnh học đường
như cận thị, cong vẹo cột sống, tâm thần, trẻ lùn còi, lùn béo, cùng với
hệ thống đánh giá thi cử nặng nề, lạc hậu, đang đào tạo ra những con
người được nhồi nhét kiến thức để vượt qua các cửa ải thi cử, nặng về
thừa hành, phục tùng, rập khuôn, ngược hẳn với mục tiêu con người tri thức thông thái độc lập suy nghĩ, tự do sáng tạo.

Từ năm 2007,
nhân dân đang trông chờ hiệu quả thiết thực của các cuộc vận động "Mỗi
thầy giáo, cô giáo là một tấm gương về đạo đức, tự học và sáng tạo"
(2007), "Trường học thân thiện. Học sinh tích cực" (2008), "Sinh viên
bốn tốt" (2009)... nhằm "đổi mới cơ bản cách học, cách dạy, cách quản
lý" theo hướng khuyến khích người học "tích cực, chủ động tự học và sáng
tạo", cùng với lộ trình cải tiến cơ bản hệ thống đánh giá thi cử, bỏ kỳ thi vào đại học.

Cần đẩy mạnh cuộc vận động "Mỗi thầy giáo, cô
giáo là một tấm gương về đạo đức, tự học và sáng tạo" xoáy vào trọng tâm
là "dạy sáng tạo": Từ bỏ lối áp đặt kiến thức cho trò thụ động tiếp thu
một chiều, thầy hướng dẫn cho trò phát huy nội lực tự học hành, độc lập
suy nghĩ, tìm tòi, khám phá, tự do sáng tạo, tự mình tìm lấy kiến thức.
Cần suy tôn "Nhà giáo Sáng tạo" qua việc tổng kết khoa học hằng năm về các "cách dạy sáng tạo".

Các phong trào thi đua "Học sinh tích
cực", "Sinh viên bốn tốt"... cần cụ thể hóa các tiêu chí: "Sức khỏe tốt.
Tự học hay. Làm sáng tạo. Sống văn minh" cho thật phù hợp  với nhu cầu
của từng độ tuổi. Hằng năm, cần có tổng kết khoa học về các cách học
hành sáng tạo, biểu dương, khen thưởng những "Học sinh, Sinh viên Bốn tốt", "Học sinh, Sinh viên tự học hành sáng tạo".

Gia đình là nơi
làm nên con người tri thức từ thuở thai nhi. Cần gắn kết mọi lực lượng
xây dựng "Gia đình Hiếu học - Khỏe mạnh - Văn hóa" thành "Gia đình tri thức bốn tốt" với các thành viên bốn tốt:

- Biết cách tự chăm sóc, tự rèn luyện, nâng cao sức khỏe, vươn tới chiều cao hơn 165 cm.

- Biết cách tự học hành sáng tạo. Có trình độ giáo dục phổ cập theo độ tuổi.

- Biết và dám độc lập suy nghĩ, biết cách thực hành, lao động tốt, có sáng kiến, sáng tạo.

- Sống cần kiệm, lành mạnh, trung thực, nhân nghĩa.

"Gia
đình tri thức bốn tốt" hội tụ các phong trào kinh tế - xã hội lớn của
đất nước thành nơi con người phát triển toàn diện tự học hành sáng tạo suốt đời nên người tri thức là tế bào của một xã hội tri thức.

Xã,
phường cần phấn đấu đạt chuẩn quốc gia về y tế, phổ cập giáo dục theo
độ tuổi, xây dựng đời sống văn hóa, sản xuất, kinh doanh giỏi, xóa hộ
nghèo, xây dựng gia đình tri thức bốn tốt Mỗi cán bộ, đảng viên, đoàn
viên, hội viên phải là một thành viên bốn tốt và phấn đấu cho mọi thành viên gia đình đều đạt tiêu chí bốn tốt.

90% số hộ là gia đình tri thức bốn tốt làm nên "xã, phường tri thức", "xã hội tri thức".

Con người tri thức thông thái. Dân tộc thông thái. Xã hội tri thức. Cả nước vững bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

VŨ OANH

Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị Chủ tịch Hội Giáo dục Chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam