Trong
cái nắng gắt buổi trưa hè xứ Nghệ, chúng tôi đến thăm căn nhà nhỏ của
gia đình anh Vi Văn Ngữ ở xóm 5, xã Nghi Liên, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ
An lúc anh đang chờ xe về quê. Dò dẫm rót chén nước dạo mời khách, anh
Ngữ vừa cầm gảy đàn, vừa dành chút thời gian ít ỏi để nói về hơn nửa cuộc đời đã qua.

Sinh ra trong một gia đình có anh chị em. Ban đầu, Ngữ
cũng lành lặn như bao bạn bè cùng trang lứa, từng ước mơ đến một ngày
cầm súng bảo vệ quê hương. Trong một lần chăn trâu trên cánh đồng ở xóm
Khe Thần, xã Nghĩa Bình, huyện Tân Kỳ, một quả mìn sót lại từ thời chiến tranh bất ngờ phát nổ đã cướp của Ngữ đôi mắt và cánh tay phải.

Quá đau buồn trước tai nạn giáng xuống đầu con trai,
bố mẹ Ngữ lâm bệnh nặng rồi lần lượt qua đời. Bốn anh em Ngữ chưa kịp
trưởng thành đã chịu cảnh mồ côi. Không tin vào số phận nghiệt ngã, suốt
6 năm ròng trong cô độc, Ngữ đã đóng chặt cánh cửa với thế giới bên
ngoài và không ít lần nghĩ đến cái chết để giải thoát cho mình. Để động
viên, giúp Ngữ vơi bớt buồn phiền và chán nản, cứ ngày ngày, một nhóm
thanh niên trong xóm thường mang đàn guitar đến nhà Ngữ ca hát để cho anh vui.

Trong một lần một mình trong căn nhà quạnh quẽ, đôi
chân của Ngữ vô tình vấp phải một vật rắn khiến anh đau điếng. Đưa tay
dò dẫm, sờ nắn, anh mới biết được đó là chiếc đàn guitar của nhóm thanh
niên để lại. Vừa ôm đàn vào ngực, vừa lần tìm những sợi dây, những âm
thanh phát ra từ chiếc đàn nghe thật vô hồn như chính cuộc sống chỉ một
màu tăm tối của Ngữ. Không biết vì sao, những âm thanh ấy lại khiến Ngữ
không khỏi nghĩ suy về ước mơ trở thành nhạc công từ thuở ấu thơ và quyết tâm học đàn.

Học đàn với người không có năng khiếu đã khó, với
người mù hai mắt, lại bị mất một tay lại càng khó hơn. Những ngày đầu mò
mẫm với chiếc đàn, năm ngón tay của Ngữ ứa máu. Nhưng không nản chí,
Ngữ học ngày, học đêm quên ăn, quên ngủ. Tiếng đàn, lời ca đã giúp Ngữ có thêm niềm tin và khát vọng sống.

Từ chỗ ban đầu chỉ là những tiếng đàn đơn điệu, dần dà
trong căn nhà nhỏ bé của chàng thanh niên bất hạnh, Ngữ đã làm xôn xao
xóm nhỏ một xã miền núi huyện Tân Kỳ với những lời ca lay động lòng
người. Không lâu sau, Ngữ gia nhập Hội Người mù của huyện. Trong môi
trường mới, anh nhận thấy không ít mảnh đời còn éo le, bất hạnh hơn mình và càng hòa nhập với cộng đồng.

Mái ấm của anh Ngữ. Ảnh: Duy Ngợi.

Năm 2000, Vi Văn Ngữ được Hội Người mù tỉnh Nghệ An cử
đi tham dự cuộc thi "Tiếng hát từ trái tim" do Hội Người mù Việt Nam tổ
chức và anh đã gây bất ngờ lớn khi đoạt Huy chương Vàng với ca khúc
"Giai điệu Tổ quốc" của nhạc sỹ Trần Tiến. 2 năm sau, anh lại đoạt Huy
chương Vàng trong Liên hoan Nghệ thuật quần chúng do Bộ LĐ-TB&XH tổ chức.

Dù không còn mặc cảm với số phận nhưng Ngữ chưa một
lần dám nghĩ đến có một ai đó có thể cùng mình lo toan những bộn bề của
cuộc sống. Song hạnh phúc cũng đã mỉm cười với Ngữ, trong một lần xuống
TP Vinh biểu diễn văn nghệ năm 2000, anh đã gặp Nguyễn Thị Hương, cô
giáo dạy chữ Brai, giọng ca của Hội Người mù Nghi Lộc. Hai người cùng
cảnh ngộ, thấy có nhiều điểm tương đồng nên sau một thời gian tìm hiểu, họ tiến tới hôn nhân.

Cưới nhau về không một tấc đất cắm dùi vì căn nhà cũ
của cha mẹ để lại đã nhường cho em trai, vợ chồng Ngữ lang thang phiêu
bạt nay đây mai đó, khi Tân Kỳ, lúc Yên Thành, Diễn Châu. Ngày qua ngày, người ta thấy một đôi vợ chồng mù dẫn nhau đi bán tăm, đũa mưu sinh.

Năm 2001, đứa con gái đầu lòng của anh chị chào đời
lành lặn trong niềm vui khôn tả của đôi vợ chồng mù khốn khó và được đặt
tên là Thương. Tên của con gái cũng là tình thương, gắn chặt thêm tình
cảm vợ chồng anh Ngữ, cũng là niềm tri ân với anh chị em Hội Người mù
tỉnh Nghệ An - nơi có những người luôn động viên, giúp đỡ anh chị vượt
qua mọi gian nan, thử thách. Một thời gian sau, anh cùng vợ lại dắt díu
nhau xuống Vinh. Thương con, năm 2003, mẹ vợ anh chia cho hai người mảnh
đất nhỏ ở xóm 5, Nghi Liên, ngôi nhà nhỏ đã được dựng lên bằng tiền đóng góp của anh chị em trong Hội Người mù và bà con lối xóm.

Nhưng giá cả sinh hoạt ngày càng tăng cao, gánh nặng
cơm áo gạo tiền càng thêm đè nặng lên đôi vai gầy yếu của đôi vợ chồng
mù. Thời gian này, số đối tượng giả danh bán tăm tình thương càng nhiều
khiến việc bán tăm đũa của anh chị thêm phần khó khăn. Bao đêm trăn trở,
anh Ngữ chợt nhớ đến cây đàn guitar, thứ nhạc cụ giúp anh chiến thắng
số phận và có được người bạn đời. Bây giờ, nó lại là chiếc "cần câu cơm"
để vợ chồng anh tiếp tục cuộc mưu sinh. "Biết làm răng được hả chú. Tui
cũng muốn đứng trên sàn diễn nhưng nào có ai chấp nhận một người mù
loà, cụt tay chơi đàn. Nếu không hát rong, hát xẩm thì biết làm chi để nuôi mẹ già, con dại", anh Ngữ phân trần.

Những bước chân không mỏi của đôi vợ chồng mù đã đi
qua biết bao con phố, bao ngôi nhà… để cất lên lời ca, tiếng xẩm hòng mong sao kiếm được đồng tiền cho cuộc sống đầy những lo toan, tất bật. "Ai biết nước sông Lam răng là trong là đục/ Sống cuộc đời răng là nhục là vinh...".