Thành tâm sám hối

Bất cứ ai hiện hữu trong
cuộc đời này cũng đều có thể phạm phải những lỗi lầm, sai sót dù ít hay nhiều.
Bởi khi tâm ý mê mờ, thiếu sáng suốt thì mọi hành động, nói năng của ta rất dễ
dàng vấp phải những lầm lỡ, sơ suất gây khổ đau cho bản thân và ảnh hưởng không
tốt đến người khác. Đó là lẽ đương nhiên. Do vậy, thành tâm ăn năn các tội lỗi
mà mình đã tạo ra, và lập nguyện đừng để cho những hành vi sai trái tái diễn là việc làm đáng được mọi người trân trọng, quý mến và noi theo.

Sám hối là
hành động tích cực, hướng tâm về nẻo thiện, không chạy trốn sự thật và khao
khát được sửa đổi bản thân để thăng hoa cuộc sống. Nói cách khác, sám hối là
tẩy sạch các cấu uế tội lỗi giúp cho thân tâm trong sáng, an tịnh và mới mẽ.
Sám là từ bỏ những lỗi lầm mà trước đó chúng ta đã vi phạm. Hối là phát nguyện
từ nay về sau không bao giờ lặp lại các hành vi thiếu ý thức như trước đây và
đồng thời thay đổi cái nhìn tích cực, bao dung hơn đối với muôn loài trong thực
tại. Như vậy, sám hối là việc làm cụ thể,
thiết thực mà mỗi người cần phải thực thi để đem lại lợi ích an vui cho tự thân và cho cuộc đời này.

Trong thực
tế, có những người mắc phải tội lỗi nặng nề hầu như vô phương cứu chữa. Họ sống
với tâm trạng sợ hãi lo âu, ăn không ngon ngủ chẳng được yên vì những cơn ác mộng
kéo dài. Mặc dù họ có của cải vật chất dư thừa nhưng đời sống thì lại cô đơn
trống vắng vì chẳng có ai muốn đến gần tiếp xúc và chuyện trò. Tuy nhiên, mọi
thứ trên cuộc đời này đều có thể thay đổi, không có gì thực sự cố định cả. Do
đó, đối với những người làm điều bất thiện nhưng họ biết thành tâm ăn năn hối
cải và quyết chí tu hành thì vẫn có thể chuyển hóa được nghiệp xấu ác, trở thành một con người lương thiện hữu ích cho gia đình và xã hội.

Kinh Trung bộ II có đề cập đến sự kiện Đức Thế Tôn hóa độ cho tên sát nhân khét tiếng
Angulimala (Vô Não). Angulimala là tên giết người không gớm tay, sau khi hạ sát
người nào hắn chặt ngón tay để xâu thành một tràng chuỗi và đeo vào cổ.
Angulimala sống đơn độc trong rừng núi, mỗi khi xuất hiện thì dân chúng đều kinh
hãi. Hành động của Angulimala quả thật độc ác, giết hại rất nhiều người, không
một ai có thể chấp nhận và tha thứ. Nhưng có lẽ Angulimala vẫn còn chút phước đức từ nhiều kiếp lâu xa trong quá khứ
nên đã may mắn gặp được Thế Tôn và được Ngài khai thị về ý nghĩa đạo lý làm
người. Nhờ vậy, Angulimala có cơ hội sám hối tội lỗi đã gây tạo và phát nguyện xuất gia tu hành, sau một thời gian Angulimala chứng được quả vị A-la-hán.

Thế giới ngày
nay cũng có những hạng người điên loạn như thế, họ đi khủng bố khắp nơi, khiến
cho dân chúng cứ mãi phấp phỏng lo âu, sợ hãi. Hiện nay, các nước trên thế giới
ngoài việc đầu tư ngân quỹ để phòng chống bão lụt, động đất, sóng thần liên tục
xảy ra, còn phải hao tốn khá nhiều tiền của vào việc ngăn ngừa nạn khủng bố,
ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế toàn cầu. Thật là xót thương cho những hạng
người mang phải nghiệp chướng nặng nề như thế! Giá mà các vị ấy biết ăn năn,
sám hối tội lỗi như Angulimala, buông bỏ khí giới và quay về nẻo thiện thì nhân loại sẽ được an bình hạnh phúc biết bao.

“Bao nhiêu lầm lỗi cũng do tâm

Tâm tịnh còn đâu dấu lỗi lầm

Sám hối xong rồi lòng nhẹ nhõm

Ngàn xưa mây bạc vẫn thong dong”.

Đức Thế Tôn dạy rằng, có hai hạng người đáng được tán thán khen ngợi là kẻ có trí. “Này
các Tỳ-kheo, có hai loại người có trí. Thế nào là hai? Người có phạm tội là
thấy có phạm tội, và người chấp nhận người khác như pháp phát lộ tội của mình. Này các Tỳ-kheo, có hai loại người có trí này” (Kinh Tăng chi bộ, chương 2, phẩm Người ngu).

Thực chất, trừ các bậc Thánh đã toàn thiện, còn
chúng ta, sống trong đời này không ai tránh khỏi lầm lỗi, vụng dại. Do đó, điều
quan trọng là mỗi người phải tự nhận biết những hành động sai trái của mình đã
gây tạo mà sám hối, chừa bỏ. Nguyện giữ tâm hồn cho trong sáng, dù chỉ một vết
lỗi nhỏ nhặt cũng đừng để vi phạm thì đó chính là hành động của người có trí tuệ.

“Chớ xem thường lỗi nhỏ

Mà cho là không nguy

Giọt nước nhỏ li ti

Dần dần đầy chum lớn”.

Tuy vậy, có
không ít người vẫn thiếu ý thức về vấn đề này. Người ta không muốn hối lỗi, cầu
tiến mà phó thác cuộc đời của mình cho số phận định đoạt. Khi tạo ra cái nhân
xấu ác thì họ không biết nghĩ đến hậu quả phải trả ở ngày mai. Dù biết rằng,
việc làm ấy hết sức sai trái nhưng họ vẫn cứ mặc nhiên tạo tác ác nghiệp, đến
khi hệ quả khổ đau được hình thành thì người ta lại kêu trời trách đất và đổ
lỗi cho số phận, do trời đã định, v.v… quả thật là mâu thuẫn. Mặt khác, có
những người sám hối theo kiểu van xin cầu nguyện, họ tìm đến những nơi gọi là
“linh thiêng” để cầu khẩn van xin, hoàn toàn nhờ vào tha lực với mục đích mong
muốn được chạy tội. Những hành động mê mờ như thế chỉ tạo thêm cái lỗi lừa dối chính mình, khiến cho lòng tham muốn ngày càng bành trướng thêm hơn.

Thực ra, sám
hối không phải là việc làm mang tính chất cầu khẩn van xin, mà phải thực sự
thành tâm ăn năn sửa đổi lỗi lầm, biết hổ thẹn với chính mình khi lỡ gây tổn
hại cho kẻ khác. Cụ thể hơn, chúng ta cần phải siêng năng học hỏi đạo lý, để
thấu hiểu lời Phật dạy và thực hành trong mọi lúc mọi nơi. Khi đi đứng, lúc nằm
ngồi, ăn cơm rửa bát, lái xe, quét dọn nhà cửa, kinh hành niệm Phật, v.v… chúng
ta cần phải thường trực chánh niệm tỉnh giác để nhận biết các ý niệm sinh diệt,
đến và đi. Khi tâm hồn tĩnh lặng sáng suốt, ta sẽ phát hiện ra được đâu là ác
pháp sinh khởi và đâu là thiện pháp, để từ đó mỗi lời nói và hành động của ta
đều phát huy đúng mức với lẽ thật, đem lại lợi ích thiết thực cho tự thân và cho cuộc đời này.

Thiết nghĩ,
là một con người thì ai cũng mong muốn được an vui hạnh phúc và thích người
khác thương yêu, quý trọng mình. Tuy nhiên, vì hoàn cảnh nghiệp lực đẩy đưa
khiến cho ta lâm vào tình trạng bế tắc nghèo khổ, túng thiếu và bất hạnh. Từ
đó, ta chán ngán sự đời nên bỏ mặc cho số phận định đoạt và cuối cùng trở thành
một con người hư đốn, vô nghĩa. Thực ra, bản chất của cuộc sống vốn dĩ vô
thường; thân tâm và hoàn cảnh đều được thay đổi trong từng giây từng phút.
Chúng luôn luôn thay đổi theo hai chiều hướng khác nhau, một là theo chiều
hướng tiêu cực và thứ hai là tích cực. Nếu ta thường xuyên tiếp xúc với các đối
tượng không lành mạnh thì sẽ đi theo chiều hướng tiêu cực và dĩ nhiên là dẫn
tới khổ đau, hệ lụy. Ngược lại, theo chiều hướng tích cực là ta biết gần gũi và
học hỏi với những người có phẩm chất đạo đức cao đẹp. Và chính vì sự thay đổi
tự nhiên đó, cho nên những người nghèo khổ vẫn có thể giàu sang sung sướng và
kẻ bất nhân, hung tàn cũng có thể trở nên hiền lương đạo đức. Miễn là, ngay
trong hiện tại họ biết khắc phục những lỗi lầm và tiếp xúc với các bậc thiện
tri thức để học hỏi, noi gương thì chắc chắn đời sống của họ sẽ được chuyển đổi theo hướng đi sáng đẹp.