Thuốc chống HIV mới
Retrovirus antiretrovirus (viết tắt ARV), được dùng trước đây tác động vào hai enzym là enzym phiên mã ngược và enzym protease để HIV không sát nhập bộ gen của nó vào bên trong tế bào bạch cầu CD4 rồi phát triển rồi nhân lên thành nhiều con virus khác.
Thuốc chống HIV, còn được gọi là thuốc kháng Tức là các thuốc ức chế enzym phiên mã ngược như AZT hay ức chế protease như indinavir chỉ có tác dụng sau khi HIV xâm nhập vào bên trong các tế bào bạch cầu CD4. Có hai nhóm thuốc điều trị HIV/AIDS theo cơ chế tác động vào 2 enzym đó gồm:
Thuốc ức chế enzym phiên mã ngược: Gồm các thuốc có tên thường được viết tắt như AZT (Zidovudine, Retrovir) - thuốc đầu tiên được thừa nhận điều trị AIDS; Ngoài ra còn có ddI (Didanosine, Videx), ddC (Zalcifabine, ltivid), 3TC (Lamivudine, Epivir), d4T (Stavudine, Zerit).
Thuốc ức chế protease: Là thuốc mới được tìm ra trong vài năm gần đây, gồm có indinavir (Crixivan), ritonavir (Norvir), saquinavir (Invirase).
Phác đồ điều trị bệnh AIDS là phối hợp 3 thuốc gọi là trị liệu bộ ba hay còn gọi là cocktail, gồm có hai thuốc ức chế men phiên mã ngược phối hợp với một thuốc ức chế protease. Thí dụ như phối hợp AZT với ddI và indinavir, hoặc d4T phối hợp với 3TC và indinavir.
Một thuốc mới có tên Fuzeon chống HIV theo cơ chế sớm hơn, không đợi HIV xâm nhập vào bên trong tế bào mà chống nó từ bên ngoài tế bào. Fuzeon không sử dụng đơn độc mà phải phối hợp với thuốc ARV khác. Fuzeon không dùng được dạng uống, chỉ dùng được ở dạng tiêm dưới da hai lần trong ngày. Đặc biệt, thuốc có nhiều tác động phụ và giá cả rất đắt (ở Mỹ ước tính chỉ riêng dùng thuốc Fureon, người bệnh phải trả 15.000-20.000 USD mỗi năm).
Một thuốc mới khác là Tenofovir (tên biệt dược Viread) cũng vừa được chấp nhận dùng trong điều trị HIV/ AIDS. Tenofovir cũng là một thuốc chống ức chế enzym phiên mã ngược nhưng chứng tỏ có tác dụng với chủng HIV đã đề kháng các thuốc ARV khác. Đặc biệt, thử trên khỉ macaques, tenofovir được ghi nhận có thể dùng để ngừa nhiễm HIV do phơi nhiễm.
Một hướng nghiên cứu mới tìm thuốc chống HIV cần được đề cập thêm là nghiên cứu thuốc ức chế enzym integrase, gọi chung là thuốc antiintegrase. Integrase là một enzym mà HIV cần đến để hòa nhập vật liệu di truyền là bộ gen của nó vào DNA của tế bào ký chủ. Chính nhờ integrase mà HIV có khả năng ẩn mình trong tế bào ký chủ gây tình trạng gọi là nhiễm tiềm ẩn (latent infection) để sau một thời gian điều trị có thể bùng phát bệnh trở lại. TS. Steven Zeichner đã phát biểu: Chính nhiễm tiềm ẩn làm cho HIV khó trị, là rào cản ngăn chặn sự triệt trừ HIVVVV. Vì vậy, nếu tìm được một thuốc antiintegrase hiệu quả phối hợp với các thuốc ARV khác sẽ triệt trừ được HIV, đồng nghĩa với việc chữa trị hiệu quả HIV/AIDS. Công ty Merck đang nghiên cứu chọn lọc một số thuốc antiintegrase trên một số người để xem thuốc có an toàn và hiệu quả ức chế sớm đối với HIV. Dự kiến kết quả nghiên cứu sẽ thu được vào năm tới, cho phép tiến hành nghiên cứu lớn hơn đối với thuốc được chọn lọc xem là có công dụng tốt nhất.
Ts.Ds.Nguyễn Hữu Đức
