1. Cách duy nhất để khẳng định một người có bị nhiễm HIV hay không là xét nghiệm HIV.
Hiện nay, trên thế giới đã có nhiều phương pháp để xác định HIV có trong cơ thể người. Phương pháp phổ biến nhất ở Việt Nam hiện nay là xét nghiệm máu tìm kháng thể HIV, là chất do cơ thể sản sinh ra để chống lại virut HIV.
Ngoài các cơ sở chuyên xét nghiệm HIV, các bệnh viện cấp quận, huyện, các Trung tâm y tế dự phòng và các bệnh viện tỉnh, thành phố đều có thể thực hiện loại xét nghiệm này.
Sau khi xét nghiệm, người xét nghiệm có thể nhận được kết quả xét nghiệm HIV âm tính (-) hoặc dương tính (+). Nếu kết quả âm tính sẽ có 2 khả năng: Người đó không bị nhiễm HIV hoặc mới bị nhiễm HIV ở giai đoạn cửa sổ.
Giai đoạn cửa sổ được tính từ khi bị phơi nhiễm (do hành vi nguy cơ hoặc tai nạn) cho đến khi xét nghiệm thấy kháng thể HIV trong máu. Thông thường sau khi HIV xâm nhập vào cơ thể, cơ thể cần một thời gian nhất định để bắt đầu sản xuất ra lượng kháng thể, và phải có một thời gian dài hơn để sản xuất ra lượng kháng thể đủ lớn mà các xét nghiệm thông thường có thể nhận dạng được.
Các xét nghiệm hiện có ở Việt Nam có thể phát hiện được kháng thể HIV sau khoảng 3 tháng. Tuy nhiên, giai đoạn này còn phụ thuộc vào đáp ứng miễn dịch đối với HIV của cơ thể từng người, có thể nhiều hơn hoặc ít hơn 3 tháng.
2. Xét nghiệm HIV có lợi ích gì?
Một người sớm biết tình trạng nhiễm HIV của mình sẽ chủ động có kế hoạch phù hợp cho bản thân và những người mình quan tâm. Từ đó có thể điều chỉnh lối sống để phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng cơ hội, tìm hiểu và trang bị cho mình cách xử lý các triệu chứng thường gặp để tránh không bị ốm nặng, cũng như có chế độ ăn, uống phù hợp để tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Người đó có thể chuẩn bị các điều kiện về tâm lý, vật chất và tài chính để chủ động điều trị cho mình trong các giai đoạn tiến triển của căn bệnh. Họ chủ động áp dụng các biện pháp hiệu quả để phòng tránh việc lây nhiễm HIV cho những người thân và cho xã hội. Một người phụ nữ nên xét nghiệm HIV để chủ động trong việc quyết định mang thai. Nếu người phụ nữ nhiễm HIV mà vẫn muốn có con thì phải chủ động điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
3. Những ai nên xét nghiệm HIV?
Những người dùng chung bơm kim tiêm hoặc vật sắc, nhọn có dính máu của người nhiễm HIV đâm vào cơ thể mình, những người quan hệ tình dục không dùng bao cao su hoặc dùng bao cao su rách, thủng với người bị nhiễm HIV hoặc không biết chắc chắn về tình trạng nhiễm HIV của người đó, những người bị máu hoặc dịch sinh dục của người bị nhiễm HIV dính vào vết thương hở hoặc bắn vào mắt, những người nhận máu mà không chắc chắn về tình trạng HIV của người cho máu, phụ nữ mang thai và con của các bà mẹ bị nhiễm HIV nên chủ động xét nghiệm HIV.
4. Đường lây truyền của HIV
HIV có nhiều trong máu, tinh dịch, dịch âm đạo và sữa của người nhiễm HIV. HIV có thể truyền từ máu, tinh dịch, dịch âm đạo hoặc sữa của người mang virut sang người không bị nhiễm nếu được truyền vào máu hoặc tiếp xúc với vết thương hở hay với niêm mạc (mắt, lớp lót bên trong âm đạo, niệu đạo, trực tràng, miệng) của người ấy. Tuy nhiên, số lượng virut HIV phải đủ lượng thì mới lây nhiễm cho người khác được.
Thời kỳ lây nhiễm HIV mạnh nhất cho người khác chính là giai đoạn cửa sổ. Nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới cho thấy giai đoạn cửa sổ là giai đoạn lượng virut ở trong máu của người có HIV là cao nhất. Sau giai đoạn cửa sổ, lượng virut giảm dần và ở mức độ tương đối thấp, tương đương với giai đoạn nhiễm HIV không có triệu chứng và tăng dần ở giai đoạn lâm sàng cận AIDS và chuyển sang AIDS.
5. Ai là người có quyền trả lời kết quả xét nghiệm HIV dương tính?
Theo quy định của Luật Phòng, chống HIV/AIDS, chỉ có các cơ sở đã được Bộ Y tế công nhận đủ điều kiện mới có quyền khẳng định các trường hợp dương tính và chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết quả đó. Sở dĩ có quy định này là do phần lớn các xét nghiệm ban đầu đều sử dụng phương pháp test nhanh, kỹ thuật này rất đơn giản, chủ yếu là sàng lọc bệnh nhân. Test nhanh thường được sản xuất trên nguyên tắc “thà bắt nhầm còn hơn bỏ sót”, vì vậy có một số khả năng là dương tính giả.
Để đảm bảo tính chính xác của xét nghiệm HIV, Bộ Y tế đã quy định, kết quả xét nghiệm HIV dương tính (+) chỉ được khẳng định sau khi đã được xét nghiệm bằng phương cách 3 (Mẫu huyết thanh được coi là dương tính với phương cách III khi mẫu đó dương tính cả ba lần xét nghiệm bằng ba loại sinh phẩm với nguyên lý và chuẩn bị kháng nguyên khác nhau). Vì vậy, sau khi xét nghiệm bằng test nhanh cho kết qủa dương tính, các mẫu máu đó phải được chuyển đến các cơ sở xét nghiệm được Bộ Y tế cấp giấy chứng nhận phòng xét nghiệm đạt tiêu chuẩn được phép khẳng định các trường hợp dương tính với HIV, theo Quyết định số: 3052/2000/QĐ-BYT ngày 29 tháng 8 năm 2000 của Bộ trưởng Bộ Y tế.
Nguyễn Thị Lệ
