Công tác phòng, chống HIV/AIDS tại BR-VT thời gian qua dù đã có chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc cần được tháo gỡ. Tình trạng phân biệt, kỳ thị đối xử với người nhiễm HIV/AIDS vẫn khá nặng nề, làm cho việc quản lý người nhiễm trở nên khó kiểm soát, trong khi đây là mối nguy cơ để HIV/AIDS lan rộng trong cộng đồng.

Xe hoa HIV: Diễu hành tuyên truyền Ngày quốc tế phòng chống AIDS. Ảnh: Phúc Lưu

Rào cản kỳ thị

Để tiếp cận được với người nhiễm HIV/AIDS là việc rất khó khăn bởi phần lớn họ đều mặc cảm, không muốn chia sẻ thông tin về bản thân. Chị H. (38 tuổi), phường 8, TP.Vũng Tàu bị nhiễm HIV từ chồng cách đây 10 năm. Từ khi nhận kết quả xét nghiệm dương tính với HIV, chị H. vừa sợ hãi, vừa lo lắng và bị ảm ảnh suốt thời gian dài. Tuy nhiên, sự động viên, chia sẻ của người thân, gia đình đã giúp chị vượt qua cú sốc tinh thần để lấy lại thăng bằng. Chị H. bắt đầu tìm hiểu các thông tin, tiếp cận với dịch vụ điều trị dành cho người nhiễm HIV. Song khó khăn lớn nhất với chị H. là phải đối diện với ánh mắt dè bỉu, sự lạnh nhạt từ những người quen khi biết chị nhiễm HIV. Bị cho nghỉ việc từ công ty đang làm, những ngày sau đó chị H. bắt đầu cuộc hành trình tìm việc vô cùng khó khăn. “Thái độ cư xử của mọi người nhiều lúc khiến tôi thấy chạnh lòng. Cảm giác bị tổn thương khiến tôi dần tránh tiếp xúc với mọi người”, chị H. nói.

Do thiếu hiểu biết thông tin về HIV/AIDS khiến nhiều người nghĩ rằng HIV là bệnh lây qua các tiếp xúc thông thường như: sinh hoạt, vui chơi, nói chuyện, chơi chung đồ chơi, ngủ chung giường, ngồi chung ghế… nên không muốn tiếp xúc với người nhiễm HIV. Sự kỳ thị, thiếu thông cảm ấy còn diễn ra đối với trẻ em bị nhiễm HIV. Một bảo mẫu tại Trung tâm Bảo trợ trẻ em TP. Vũng Tàu cho biết, nhiều phụ huynh trong lớp khi biết con mình học chung với trẻ nhiễm HIV đã không cho con chơi chung, ngồi chung. Thậm chí, phụ huynh còn tỏ thái độ phản ứng gay gắt buộc nhà trường phải cho các em nhiễm HIV nghỉ học. Chỉ sau khi có sự can thiệp của chính quyền địa phương các em mới được trở lại trường học bình thường. Chính thái độ phân biệt ấy đã gây tổn thương về tinh thần rất lớn, tạo sự mặc cảm đối với trẻ. Bà V. (phường 5, TP.Vũng Tàu) cho biết, Q. cháu ngoại bà năm nay 6 tuổi bị phát hiện nhiễm HIV từ mẹ. Ba mẹ Q. ly hôn nên để Q. cho bà V. nuôi. Hàng ngày Q. chỉ quanh quẩn chơi với ông bà trong căn phòng trọ vì những đứa trẻ gần đó đều bị ba mẹ cấm chơi với Q. Lắm hôm về nhà thấy cháu lủi thủi chơi một mình, bà V. ứa nước mắt.

Tính đến nay, BR-VT có lũy tích số người nhiễm HIV là 5.222 người, gần 2.173 người chuyển sang giai đoạn AIDS và 1.453 người chết vì AIDS. Hiện số người nhiễm HIV còn sống tiếp cận được trên địa bàn tỉnh là 3.192 người.

Để tăng cường biện pháp phòng, chống HIV/AIDS, hoạt động thông tin, giáo dục, truyền thông thay đổi hành vi đã được triển khai tại 100% xã, phường, thị trấn với hình thức và nội dung đa dạng, phong phú. Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đã hỗ trợ phân phát bao cao su tại 8/8 huyện, thành phố và các trạm y tế xã, phường, thị trấn. Dự án Qũy toàn cầu hỗ trợ can thiệp tác hại được triển khai tại 2 huyện: Long Điền và Tân Thành. Đặc biệt, chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng chất thay thế Methadone được triển khai tại TP.Vũng Tàu và huyện Long Điền đang mang lại nhiều tín hiệu khả quan. Thông qua nhân viên y tế từ tuyến huyện, thành phố đến các xã, phường, thị trấn có cộng tác viên, người nhiễm HIV/AIDS được tiếp cận, tư vấn hỗ trợ trong quá trình điều trị, giới thiệu chuyển tiếp đến phòng khám ngoại trú. Hiện 3 phòng khám ngoại trú người lớn và 2 phòng khám ngoại trú nhi là nơi khám cấp thuốc ARV, thuốc nhiễm trùng cơ hội, xét nghiệm theo dõi điều trị, xét nghiệm theo dõi kháng thuốc, chẩn đoán sớm cho trẻ HIV phơi nhiễm. Tính đến đầu tháng 9-2014, toàn tỉnh có 1.312 bệnh nhân được điều trị ARV, trong đó có 1.229 người lớn và 83 trẻ em.

Khám cho bệnh nhân HIV/AIDS đang điều trị tại khoa Nhiễm Bệnh viện Bà Rịa. Ảnh: MINH THIÊN

Nhiều khó khăn cần tháo gỡ

Thời gian qua, các ngành, các cấp đã có sự phối hợp tích cực, chặt chẽ với các cơ quan, ban ngành chức năng để thực hiện công tác phòng, chống HIV/AIDS, ma túy. Tuy nhiên, công tác này vẫn còn nhiều vướng mắc cần sớm được tháo gỡ. Đến tháng 5-2014, BR-VT có 2.476 người nghiện ma túy có hồ sơ, tăng 244 người so với năm 2013. Trong đó số người nghiện ma túy đang có mặt ngoài xã hội là 1.535 người, tăng hơn trước 301 người do số người mới phát hiện tăng nhưng hình thức xử lý đưa vào trung tâm cai nghiện gặp nhiều khó khăn. Công tác phối hợp quản lý người nghiện sau cai nghiện ở các cơ sở trở về chưa chặt chẽ, tỷ lệ tái nghiện còn cao. Việc phát động phong trào quần chúng tham gia đấu tranh tố giác tội phạm và tệ nạn ma túy từng lúc, từng nơi ở một số địa phương còn yếu.

Một số ý kiến cho rằng, điều quan trọng nhất hiện nay là làm thế nào để không còn tình trạng phân biệt, kỳ thị đối xử với người nhiễm HIV/AIDS. Bởi  đây là rào cản lớn nhất cho việc xét nghiệm phát hiện HIV sớm và chuyển gửi người bệnh đến dịch vụ chăm sóc điều trị. Việc cắt giảm ngân sách cho chương trình cũng gây nhiều khó khăn cho hoạt động phòng, chống HIV/AIDS, nhất là việc điều trị ARV cho bệnh nhân. Chương trình điều trị Methadone hiện đang được Dự án Qũy toàn cầu tài trợ thuốc và một phần kinh phí hoạt động nên bệnh nhân đang được điều trị miễn phí. Tuy nhiên, trong thời gian tới dự án sẽ cắt giảm và dần rút đi sẽ gây nhiều khó khăn cho chương trình. Dự báo chỉ tiêu điều trị cho 1.200 người nghiện bằng Methadone vào năm 2015 sẽ gặp không ít khó khăn. Vì hiện nay trên địa bàn tỉnh mới chỉ triển khai điều trị tại 2 cơ sở để đáp ứng nhu cầu cần có thời gian xây dựng đề án, chuẩn bị nguồn nhân lực.

Một khó khăn nữa là công tác phòng, chống ma túy, ý thức về khai báo tình trạng của người nghiện và gia đình có người nghiện còn thấp. Nhiều gia đình không dám khai báo với chính quyền địa phương khi con em mình nghiện ma túy. Việc giúp đỡ người nghiện đi cai nghiện và phòng chống tái nghiện khó thực hiện. Đặc biệt là công tác quản lý người sau cai nghiện tại nơi cư trú còn gặp nhiều khó khăn do các đối tượng này thường đi làm ăn xa, thay đổi chỗ ở, không hợp tác với chính quyền địa phương, không có chế tài xử lý những người này khi không chấp hành đúng quy trình quản lý sau cai nghiện. Những bất cập trên làm cho công tác phòng, chống HIV đối với đối tượng tiêm chích ma túy khó khăn, đồng nghĩa với việc nguy cơ lây nhiễm ra cộng đồng càng tăng.

NHÃ UYÊN