(VietNamNet) - Tác hại của thuốc lá đối với sức khoẻ con người thì ai cũng biết. Vậy mà chỉ đến khi sức khoẻ giảm sút, người ta mới giật mình nhìn lại thì mọi sự có khi đã quá muộn...

''Bỏ vợ, không bỏ thuốc''!

''Cách đây vài năm, tôi đã từng tuyên bố với vợ mình như vậy. Giờ nghĩ lại thấy...'' - bác Trần Quang Hiệp ở huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên đã tâm sự như vậy. Khuôn mặt người nông dân 62 tuổi này trông già hơn tuổi rất nhiều, đang nằm điều trị tại Viện Lao và Bệnh Phổi Trung ương. Tháng trước, bác Hiệp có biểu hiện ho ra lẫn máu. Gia đình đã đưa đến BV huyện, tỉnh điều trị nhưng không đỡ. BV phải chuyển bác lên đây điều trị. Các bác sĩ của Viện kết luận: Bác Hiệp bị viêm phổi nặng và hen phế quản.

''Bác bắt đầu hút thuốc lá từ khi nào?'' - tôi hỏi. ''Năm 1964, tôi là anh lính trẻ mới 22 tuổi. Hồi đó, đơn vị chúng tôi phải hành quân qua nhiều mặt trận, chống chọi với những đêm mưa rét thấu xương thịt. Điếu thuốc lá làm bạn đã làm chúng tôi quên đi cái rét cắt thịt và nỗi nhớ nhà... Mỗi đêm, tôi đốt trung bình hết mười điếu thuốc, chủ yếu là thuốc tự cuốn chứ làm gì có đầu lọc như bây giờ...''.

Khi đó, bác có biết hút thuốc có hại cho sức khỏe không? Bác Hiệp đáp: ''Có chứ, nhưng nhiều nguyên nhân khiến tôi không thể bỏ được thuốc. Sau này, hút nhiều, cứ thấy nghiện như "thuốc phiện" ấy, không cưỡng nổi. Mỗi ngày, bình quân tôi hút hết gần bao thuốc Du Lịch. Có lần vợ tôi ném bao thuốc đi, tôi đã nói: ''Anh có thể bỏ em chứ không thể bỏ thuốc được''. Vậy mà bây giờ tôi phải chịu đầu hàng đấy...''.

Sau đợt này, bác có dám hút thuốc nữa không? ''Thôi, sợ lắm rồi! Tôi cũng đã khuyên con trai tôi nên bỏ thuốc. Tuy mới từ bỏ thuốc được hơn một tháng nhưng tôi thấy sức khỏe tốt hơn. Mỗi bữa ăn ba lưng bát cơm, chứ trước kia chỉ ăn miệng bát đã thôi'' - bác nói.

Còn đây là tâm sự của một nhà khoa học: ''Công việc của tôi là nghiên cứu, hay phải thức khuya nên đã nhiều lần tôi tính bỏ thuốc lá nhưng không làm nổi. Những lúc suy nghĩ căng thẳng, cách giúp tôi "thư giãn" tốt nhất là rít liền mấy hơi thuốc, thật sâu. Cách đây hai năm, tôi bị tràn dịch màng phổi, phải nằm viện hai tuần. Quãng thời gian đó không được hút thuốc, lúc đầu tôi thấy bứt rứt cả người nhưng khoảng một tuần sau thì đỡ. Ra viện, BS dặn không được hút thuốc lại, tôi cũng nghĩ chắc mình bỏ được. Không ngờ, khi thức khuya lại để làm việc, tôi bỗng cảm thấy thèm thuốc lá kinh khủng. Thế là phải trốn vợ để hút. Rồi thì tôi chẳng trốn tránh gì nữa, cứ hút bừa ra đấy. "Cơn nghiện" lên thì mọi hậu quả mình lờ đi hết…".

Và hậu quả là đây: Ông đang phải nằm điều trị tại BV K (Hà Nội) vì căn bệnh ung thư phổi. Nghe BS bảo khối u của ông phát triển nhanh quá, hai năm trước, khi ông bị tràn dịch màng phổi, chụp X-quang còn chưa thấy gì… "Giờ thì nhìn thấy thuốc lá, tự nhiên tôi thấy sợ… Nhưng có lẽ muộn rồi!" - ông nói.

Tiếp xúc với chúng tôi, BS Đào Bích Vân, Viện Lao và Bệnh Phổi cũng cho biết: ''Chồng chị hứa bao lần rồi cũng không bỏ được. Vợ làm bác sĩ của Viện Lao - Phổi mà cũng không sợ. Ông ấy làm phóng viên, chẳng biết còn tuyên truyền cho ai...''.

Hút thuốc liên quan đến nhiều bệnh

Ngay từ cổng vào BV K, đập vào mắt mọi người dòng chữ "Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh ung thư". Thế nhưng bao nhiêu người ý thức được điều này? Không ai kiểm chứng được. Chỉ có một sự thật là những căn bệnh liên quan đến thuốc lá đã cướp đi sinh mạng 4,9 triệu người/năm trên thế giới và 30.000-40.000 người mỗi năm tại Việt Nam.

Trên thực tế, thuốc lá không chỉ gây ra bệnh phổi mà còn rất nhiều bệnh khác như ung thư miệng, họng và thanh quản; ung thư thực quản; ung thư phổi; ung thư tuỵ; ung thư bàng quang; ung thư cổ tử cung và nhiều loại ung thư khác... Ngoài những tác hại bệnh tật giống như nam giới khi hút thuốc, phụ nữ khi mang thai dù hút thuốc chủ động hay bị động đều gây ảnh hưởng đến thai nhi như: dễ sẩy thai, thai chết lưu, đẻ non... Tuy nhiên, bệnh nhân mắc các bệnh khác do hút thuốc lá chưa nhiều và chưa biểu hiện rõ, mà chủ yếu còn tập trung vào hệ hô hấp.

PSG TS Đinh Ngọc Sỹ, viện trưởng Viện Lao và Bệnh Phổi trung ương, cho biết: "Hút thuốc lá không chỉ gây hại trực tiếp cho người hút thuốc mà còn làm ảnh hưởng đến sức khoẻ những người phải “hút thuốc thụ động”. Đối với những người hút thuốc, căn bệnh liên quan nhiều nhất là hô hấp như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ưng thư phổi... Theo số liệu điều tra của chúng tôi, 15-50% người hút thuốc bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính; tử vong nơi người hút cao gấp mười lần người không hút thuốc".

Liệu có thể giảm tỷ lệ thanh thiếu niên (15-24 tuổi) hút thuốc lá từ 26% xuống dưới 15% vào năm 2005?

Mặc dù công tác tuyên truyền đã được đẩy mạnh nhưng số người hút thuốc vẫn không giảm, thậm chí còn tăng mạnh ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Theo nghiên cứu của tổ chức PATH Canada, tỷ lệ thanh niên hút thuốc tăng lên nhưng số điếu hút bình quân một ngày của đối tượng này lại thấp hơn người lớn. Trung bình một ngày ở nhóm tuổi 25 là 9,5 điếu, trong khi con số này ở nhóm người 25-34 tuổi lên đến 12,2. Thanh niên hút thuốc đắt tiền hơn so với người lớn. Điều này có thể giải thích thanh niên lại hút ít hơn.

Thật đáng buồn là dù biết rất rõ về tác hại của thuốc lá nhưng nhiều người vẫn không đủ can đảm để rời xa nó. Và càng sai lầm khi ai đó cho rằng hút thuốc lá có thể giúp kiểm soát tâm trạng, giải tỏa stress, làm người ta trở nên “sành điệu”, hay "người lớn" hơn… Một bác sĩ trong BV K nói: "Nếu ai muốn biết thuốc lá gây hại kinh khủng như thế nào, xin mời đến BV K để được tận mắt chứng kiến nỗi đau của những người bị ung thư mà nguyên nhân có liên quan mật thiết đến thuốc lá. Có lẽ trăm nghe không bằng một thấy…".

• Lệ Hà

(VietNamNet) - Số lượng bệnh nhân bị suy hô hấp cấp do bệnh tắc nghẽn mạn tính (COPD) tại Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Phạm Ngọc Thạch (TP.HCM) tăng dần theo từng năm, có nguy cơ tử vong cao. Nguyên nhân: Hút thuốc lá!

Theo BS Nguyễn Hồng Đức, trưởng Khoa Khám và Điều trị của BV, năm 2002, bệnh nhân bị suy hô hấp cấp phải nằm điều trị tại phòng hồi sức cấp cứu chỉ trên dưới 100 trường hợp. Đến năm 2003, con số này đã tăng lên 300. Hiện nay, BV đang quản lý trên 3.000 hồ sơ bệnh nhân bị bệnh COPD. Số người đến khám hàng tuần: khoảng 250-300 bệnh nhân, đa số trong tình trạng bệnh đang diễn tiến từ vừa tới nặng.

Bệnh COPD, mà nguyên nhân chính là do hút thuốc lá, diễn ra khi các phế quản bị teo hẹp lại, không khí trong phổi không thoát ra bên ngoài được, các phế nang bị dãn và vỡ, mạch máu bị tắc nên không có sự trao đổi oxy, CO2 giữa máu và không khí. Đây là một bệnh nan y vì đến nay vẫn chưa có thuốc chữa, chỉ điều trị nhằm cải thiện "tình trạng khổ sở" của bệnh nhân.

Một người suy hô hấp do tắc nghẽn mạn tính như "cây đèn hết dầu" dễ dàng "tắt phụt" (tử vong) nếu có một "cơn gió" (các cơn nhiễm trùng) thổi qua. Vì sau nhiều năm hút thuốc, phế quản của người hút bắt đầu bị viêm và hỏng dần đi. Lúc đầu, chức năng thanh thải các chất dơ lẫn trong không khí bị mất, đàm nhớt thay vì được đưa lên cổ họng để khạc ra hoặc nuốt xuống thì cứ ứ đọng lại trong phổi.

Người hút thuốc thường khạc đàm vào buổi sáng. Đó là khi các phế quản lớn trong phổi đã bị hỏng. Sau đó, người bệnh thấy khó thở, hụt hơi khi làm những việc thường ngày. Đây là lúc bệnh đã ở giai đoạn suy hô hấp, không còn hồi phục nữa. Các phế quản nhỏ và phế nang đã bị tổn thương, phổi đã bị tắc nghẽn. Triệu chứng khó thở ngày càng tăng, ngay cả khi làm những việc nhẹ như đánh răng, thay quần áo và ngay cả khi ăn uống. Lúc này, bệnh nhân đã tàn phế hô hấp, những biến chứng dồn dập xảy ra, bệnh nhân thường xuyên bị những đợt viêm phế quản nặng, rơi vào suy hô hấp cấp và tử vong.

Một bệnh nhân lớn tuổi bị COPD.

Bệnh cũng có thể gây biến chứng làm suy tim và cũng sẽ mau chết. Hiện toàn thế giới có hơn 600 triệu người mắc COPD và mỗi năm có trên ba triệu người chết vì bệnh này.

Để nhận biết một người bị COPD trong cộng đồng, ngoài các dấu hiệu khạc đàm và mệt mỏi, cần chú ý đến hiện tượng ngực căng to do phế quản tắc, không khí bị ứ lại phình ra. Các bắp thịt ở cổ nổi lên.

BS Nguyễn Hồng Đức cho biết: Dù vậy, sẽ hạn chế được nguy cơ tử vong do COPD nếu phát hiện kịp thời, chẩn đoán đúng, điều trị và theo dõi đầy đủ. Tuy nhiên, quan trọng hơn hẳn là phải hiểu và phải sợ những tác hại của thuốc lá để từ bỏ chúng, cho dù  bệnh COPD tiến triển âm thầm và lâu dài.

Vân Điển