Điều trị HIV bằng thuốc kháng vi rút – Tuân thủ là yếu tố quyết định Ngày 31/3/2008. Cập nhật lúc 15h 16'
(ĐCSVN)-Trong đó điều trị HIV, điều trị bằng thuốc kháng vi rút (ARV) là một trong các biện pháp được chú ý nhiều nhất. Tuy nhiên, không phải bất cứ ai khi bị nhiễm HIV cũng có thể dùng được ngay ARV. Việc dùng thuốc ARV phải được các bác sỹ chuyên khoa chỉ định và phải đảm bảo các yêu cầu bắt buộc như: tư vấn, tập huấn, khám lâm sàng và xét nghiệm.-->
v\:* { behavior: url(#default#VML) } o\:* { behavior: url(#default#VML) } .shape { behavior: url(#default#VML) }
(ĐCSVN)- Trong đó điều trị HIV, điều trị bằng thuốc kháng vi rút (ARV) là một trong các biện pháp được chú ý nhiều nhất. Tuy nhiên, không phải bất cứ ai khi bị nhiễm HIV cũng có thể dùng được ngay ARV. Việc dùng thuốc ARV phải được các bác sỹ chuyên khoa chỉ định và phải đảm bảo các yêu cầu bắt buộc như: tư vấn, tập huấn, khám lâm sàng và xét nghiệm.
Theo y học, tuân thủ điều trị được định nghĩa một cách ngắn gọn là phải dùng tất cả các thuốc đúng như đã kê đơn bao gồm: đúng thuốc, đúng thời gian (hàng ngày, hàng giờ) và đúng cách (tuân thủ các hạn chế về thức ăn và nước uống).
Thuốc ARV là thuốc đắt tiền, có thể có nhiều tác dụng phụ và là thuốc khi đã dùng thì phải dùng suốt đời nên việc dùng thuốc ARV phải được chỉ định chặt chẽ và theo dõi một cách thường xuyên. Để đảm bảo việc điều trị HIV bằng thuốc ARV có hiệu quả thì tuân thủ điều trị đóng một vai trò hết sức quan trọng.
Phải dùng đúng giờ
Hầu hết thuốc ARV được chỉ định dùng hai lần mỗi ngày và cách nhau 12 giờ.Việc uống thuốc đúng giờ cũng không kém phần quan trọng nên trước khi uống thuốc phải cân nhắc kỹ để có một giờ uống thuốc thích hợp, làm sao để giờ uống thuốc đó dễ dàng và đỡ quên.
Tại sao lại phải uống thuốc đúng cách ? Vì một số thuốc cần có sự điều chỉnh về chế độ ăn như: Zidovudine (AZT) uống khi no để tăng sự dung nạp thuốc, Efavirenz (EFV) uống lúc đói và thức ăn mỡ làm tăng dung nạp thuốc, Nelfinavir (NFV) uống lúc ăn hoặc ăn nhẹ và hấp thu tốt hơn với thức ăn béo, Didanosine (DDI) uống trước ăn 30 phút hoặc sau khi ăn 2 giờ, Indinavir (INV) phải uống với nhiều nước để tránh tạo sỏi…Một số thuốc lại không được dùng với các thuốc khác như AZT không dùng với Stavudine, Indinavir, Nelfinavir không dùng với Rifampicin…
Để đảm bảo sự tuân thủ tốt thì trước hết người bệnh cần có sự hiểu biết đúng mức về HIV và thuốc ARV. ARV là thuốc làm chậm sự nhân lên của vi rút HIV, chính vì thế dùng thuốc ARV là phải dùng liên tục, suốt đời. Dừng thuốc có nghĩa là vi rút HIV có cơ hội để nhân lên. Nếu người nhiễm HIV còn nghiện ma tuý thì tốt nhất là từ bỏ ma tuý vì ma tuý không những làm tổn hại đến sức khoẻ mà còn là nguyên nhân làm cho bệnh nhân quên thuốc.
Không được quên uống thuốc
Một yếu tố thường làm cho bệnh nhân hay quên thuốc nữa là công việc. Những người có công việc không ổn định, những người hay thay đổi địa điểm như lái xe, ngư dân, xe ôm… hay những người làm theo ca rất dễ quên thuốc nếu như không đem thuốc bên mình và không có người nhắc nhở. Những người này tốt hơn hết là tìm cho mình một công việc ổn định hơn, hoặc là phải có biện pháp để khắc phục. Ngoài ra còn gặp một số tình huống như nhỡ tàu, nhỡ xe, hỏng xe, có việc đột xuất sẽ không về nhà uống thuốc kịp vì thế cách tốt nhất là hãy luôn đem theo một liều thuốc bên mình để dự phòng.
Việc uống thuốc ARV cần xem xét để có một thời gian uống thuốc thích hợp. Bệnh nhân có thể dùng các hình thức nhắc nhở như đặt chuông đồng hồ, điện thoại hay gắn hành động uống thuốc vào một công việc khá ổn định trong ngày như đánh răng, đưa con đến trường, xem thời sự ti vi…Người tuân thủ tốt nhất là người tuân thủ trên 95% yêu cầu đề ra mỗi tháng, có nghĩa là một tháng không quên quá 3 lần uống thuốc. Nếu bạn quên liều thì ngay khi nhớ bạn phải uống liều thuốc đó ngay, sau đó uống liều kế tiếp như thường lệ nếu như giữa hai lần uống cách nhau hơn 4 giờ. Còn nếu cách nhau không quá 4 giờ thì phải lùi thời gian uông liều kế tiếp lại cho đủ 4 giờ.
Việc uống thuốc ARV phải tuân thủ đúng giờ và thực hiện một chế độ ăn uống cần thiết nên bệnh nhân cần chia sẻ thông tin về tình trạng bệnh của mình cũng như việc dùng thuốc ARV cho người thân trong gia đình. Bệnh nhân cần có một người hỗ trợ điều trị, đó là người sẽ theo dõi, động viên và nhắc nhở bệnh nhân uống thuốc.
Ngoài ra bệnh nhân cũng cần phải biết cách theo dõi và phát hiện những tác dụng phụ có thể có của thuốc ARV. Các dấu hiệu có thể gặp là buồn nôn, đau bụng, chướng bụng, nổi ban,vàng da, tê bì các ngón chân, ngón tay, mất thăng bằng mất ngủ…Thông thường các biẻu hiện sẽ mất di trong vòng 2 - 4 tuần sau khi dùng thuốc. Sau thời gian này các dấu hiệu trên vẫn còn hoặc nặng hơn thì người bệnh cũng không được tự ý dừng thuốc mà phải liên hệ với bác sỹ điều trị ngay hoặc đến cơ sở y tế đẻ thăm khám và xử trí kịp thời. Người bệnh cần đến khám định kỳ tại các cơ sở điều trị để được theo dõi và đánh giá hiệu quả thuốc. Có một số thuốc cần thay đổi khi có bệnh kèm theo hoặc có thai nên việc phải tái khám định kỳ là rất cần thiết.
Như vậy, điều trị bằng ARV sẽ giúp bệnh nhân ngăn cản được sự phát triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống, đem lại niềm tin và hy vọng cho bệnh nhân. Tuy nhiên dùng thuốc ARV cũng đòi hỏi phải có sự rtuân thủ tốt mới phát huy hết hiệu quả của thuốc. Tuân thủ không những giúp cho người bệnh cải thiện sức khoẻ, hạn chế tác dụng phụ, ngăn ngừa khả năng kháng thuốc mà còn đem lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng. Điều trị ARV mà không tuân thủ tốt thì còn nguy hại hơn là không dùng ARV.
BS Phạm Gia Trung- Bệnh viện Hữu nghị Đa Khoa Nghệ An
