Nếu ai chưa từng đến những ngôi trường như vậy đều sẽ rất ngạc nhiên khi biết rằng hầu hết các em đều đi học trễ hơn nhiều so với độ tuổi cắp sách đến trường thông thường. Một buổi trò chuyện với các em bên ngọn lửa bập bùng và làn sương giá lạnh khi đêm xuống, những mảnh đời chầm chậm hiện ra như những thước phim tư liệu khiến người xem phải suy nghĩ...

Trúc, tên thật là Nguyễn Thị Thu Huyền, đã hơn 16 tuổi và chỉ mới bắt đầu học lớp 1 được một thời gian ngắn. Ba mẹ em mất từ khi em còn nhỏ xíu, và em chỉ mới được chuyển đến trung tâm. Còn trước kia, em là trẻ lang thang ở TP Buôn Ma Thuột và ngủ nhờ ở các mái ấm tình thương. Do đã quá tuổi nên Trúc không thể đến trường công lập học mà em được các thầy, cô trong trung tâm dạy riêng. Thoạt đầu, Trúc cảm thấy rất mặc cảm, nhưng rồi em nhận ra rằng, ít nhất mình cũng cần phải học để có thể đọc thông viết thạo, để có thể tìm kiếm cơ hội làm việc và giúp đỡ các em nhỏ hơn mình trong trung tâm. Hiện nay, vừa quyết tâm học chữ, Trúc vừa nhận chăn đàn bò 10 con ở trung tâm để có thể dành đủ tiền đi học được nghề may, ổn định cuộc sống. Trong những lúc rảnh rỗi, Trúc lại trở thành người chị cả, cùng các thầy cô chăm sóc cho các em.

Với Nông Thị Tiến, 10 tuổi thì lại là một hoàn cảnh khác. Khi còn đang học lớp 1, em đã phải nghỉ học để ở nhà chăm sóc mẹ bị ốm liệt giường. Ba mẹ mất cách nhau chỉ 5 ngày, sau đó Tiến cùng với Thìn, em trai mình được các cô ở trung tâm đưa về chăm sóc. Từ khi đến trung tâm và được cho đi học, cả hai chị em đều cố gắng học thật giỏi và luôn đứng đầu trong lớp. Hiện nay cả hai chị em cùng học lớp 3 và liên tục thay nhau vị trí nhất, nhì. Tiến tâm sự cùng chúng tôi, mơ ước của em là trở thành bác sĩ để chữa bệnh cho mọi người. Không chỉ chăm học, tuy còn nhỏ nhưng Tiến luôn ý thức giúp các cô nhà bếp trong việc phụ giúp chuẩn bị cơm nước cho trung tâm hay quan tâm chăm sóc các em nhỏ hơn mình khi cùng các em đến trường, sinh hoạt tập thể.

Ở cùng các em trong Trung tâm nuôi dưỡng trẻ mồ côi và đối tượng xã hội tỉnh Đắk Lắk một buổi, chúng tôi thấy thật khâm phục các thầy cô đã nuôi nấng, bảo bọc các em trở thành những em nhỏ rất lạc quan, luôn chăm chỉ học tập và sống với nhau rất vui vẻ, hòa đồng, yêu thương nhau như anh chị em trong cùng một gia đình. Tuy đã từng ở trong những hoàn cảnh vô cùng khó khăn và nghiệt ngã, nhưng giờ đây các em là những người sống rất có mục đích, luôn biết quan tâm, chia sẻ, có những ước mơ tốt đẹp cho mình và cho mọi người.

Như em H Hảo Tơn (thường gọi là Hảo), người dân tộc M’Nông là một điển hình. Năm nay Hảo 12 tuổi và em đã sống ở trung tâm 6 năm rồi. Ba mẹ em mất sớm, chỉ còn bà nội già yếu không chăm sóc được cháu nên đã gửi em vào trung tâm. Hảo hiện đang học lớp 6 và em tiết lộ với chúng tôi một bí mật là em rất yêu ca hát. Tuy nhiên em lại ước mơ sau này có thể trở thành chiến sĩ công an để "có thể bắt cướp giúp cho người dân được yên ổn hơn".

Ba trường hợp trên chỉ là một vài trường hợp điển hình trong số hơn 100 em đang được nuôi dưỡng, dạy dỗ ở trung tâm. Những em khác mà chúng tôi có cơ hội tiếp xúc đều có chung những suy nghĩ, cách sống tốt đẹp như vậy. Em Hoàng Văn Dậu, 14 tuổi, đã ở trung tâm được hơn 4 năm. Từ khi vào đây em mới bắt đầu được đi học và năm nào em cũng là học sinh đứng đầu lớp. Là người lớn nhất trong số các em còn học tiểu học, Dậu luôn chăm sóc và bảo ban các em nhỏ hơn mình. Chứng kiến cảnh các em nhỏ hơn chạy ra chạy vào tìm "anh Dậu" để nhờ giải bài toán khó, chúng tôi cảm nhận rất rõ hơi ấm của sự giúp đỡ, sẻ chia đang lan truyền trong khắp mái ấm nơi đây.

Kỳ 1: Chắp cánh nhân cách 

Mai Xuân

Chúng tôi đến Nhà cứu trợ trẻ em tàn tật xã Vĩnh Chân, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ sau cơn mưa lũ vừa đi qua. Nhà cứu trợ nằm sát chân đê cũng bị ảnh hưởng bởi nước ngập tràn qua đê. Cái nắng hanh hao của những ngày cuối thu đã trả lại sự quang đãng cho sinh hoạt của các em nhỏ trú tại nơi này.

Ấn tượng nhất là trường hợp bé Bùi Thị Dung, đã 9 tuổi nhưng Dung bé xíu như trẻ lên 5. Với Dung, thì nhà cứu trợ là ngôi nhà thứ hai của em bởi từ khi còn rất nhỏ em đã gắn bó với nơi này. Vốn là đứa trẻ sinh thiếu tháng, nơi trạm xá không có lồng ấp chăm sóc nên Dung trở thành èo uột, chân tay yếu ớt. Được biết nhà cứu trợ ở xã khám chữa bệnh miễn phí, bố mẹ Dung đưa con đến với sự phấp phỏng, không mong gì có thể vơi bớt sự thiệt thòi của con. Vậy mà hơn 4 năm, với sự kiên trì của các thầy thuốc nơi đây, Dung đã đứng dậy đi được, tay phải đã cầm được bút và đang là học sinh lớp 3 trường Tiểu học Vĩnh Chân.

Hoàn cảnh khiến mọi người cảm phục nhất là cậu bé Hà Văn Cần, 14 tuổi ở xã Hương Xạ, Hạ Hòa, Phú Thọ. Mới 2 tuổi, Cần đã bị u máu phải vào Viện K ở Hà Nội để xạ trị. Lên 3 - 4 tuổi, Cần yếu hẳn, chân bị khoèo, liệt nửa người không đi lại được. Được người giới thiệu, cha của Cần đã đưa con đến đây. 7 năm kiên trì chữa trị, giờ Cần đã đi lại được, tuy vẫn còn khó khăn. Vượt lên trên hoàn cảnh, Cần rất chăm học, nhiều năm liền là học sinh tiên tiến. Năm nay học lớp 8, mong ước lớn của Cần là chữa khỏi hẳn bệnh để có thể làm được mọi việc, học hành tốt để sau này tự lo liệu được cuộc sống của mình, và giúp đỡ bố mẹ.

Hai em nhỏ Dung và Cần chỉ là một trong số những cảnh đời mà Nhà cứu trợ trẻ em tàn tật Vĩnh Chân hỗ trợ. Ông Bùi Văn Thành - Chủ nhiệm Nhà cứu trợ kể cho chúng tôi hàng trăm cảnh đời của các em nhỏ đến đây chữa trị. "Chúng tôi đã chữa trị cho hơn 370 cháu, hơn 500 người lớn của 62 xã, thị trấn, thành phố trong tỉnh và 20 tỉnh bạn. Có người ở tỉnh rất xa cũng tìm đến như Lào Cai, Hà Giang, Hà Tĩnh...", ông Thành nhớ lại. Trong số các em đến, có những em bị khuyết tật vận động rất nặng. Hầu hết các em đều có gia cảnh khó khăn không có điều kiện chữa bệnh. Khi đến với trung tâm, các em đã được chữa trị bệnh tật, được nuôi dưỡng bằng nguồn đóng góp của các nhà hảo tâm, đồng thời được học chữ, học nghề. Có những em đã kiên trì chữa bệnh, học nghề, tự nuôi sống bản thân, hữu ích cho đời. Nhiều em đã có nghề may kiếm sống nuôi bản thân mình, riêng em Nguyễn Hữu Thắng khỏi hẳn bệnh liệt chân, học nghề sửa chữa điện thoại di động và được nhà cứu trợ giới thiệu cho việc làm ở Hà Nội.

Ông Thành và các thành viên Ban chủ nhiệm đều là những người có tấm lòng nhân ái, yêu trẻ, tâm huyết với công việc tại trung tâm. Ông tâm sự: "Điều chúng tôi canh cánh trong lòng là không chỉ chữa lành bệnh, giảm bệnh cho các cháu mà làm sao để các cháu có thể hòa nhập với cuộc sống, không phải phụ thuộc, dựa dẫm vào người khác. Quan trọng hơn cả là giúp các cháu trở thành những con người hoàn thiện về nhân cách, với những tâm hồn không khuyết tật, hiểu được giá trị của sự chia sẻ mà các cháu đã được nhận từ mọi người, từ đó biết sống tốt và trở thành những người có ích, đóng góp lại cho đời".

Ra về trong nắng chiều chạng vạng, bé Dung líu ríu bước chân không vững theo các thầy lên đê để tiễn chúng tôi. Cố nói mãi không ra lời chào, ánh mắt bé vẫn vui lắm, cánh tay khó nhọc nâng lên để thay cho lời chào. Còn cậu bé Cần, tiễn chúng tôi với một lời hứa, em quyết tâm chiến thắng bệnh tật để trở thành thầy giáo, để dạy chữ, truyền tri thức cho các em nhỏ, nhất là những em có hoàn cảnh thiệt thòi...

Mai Xuân