Sau nhiều biện pháp không hiệu quả, các BS quyết định bật nhạc với những bản nhạc tiết tấu mạnh cho bệnh nhân nhảy và lắc, 2 rồi… 3 tiếng. Sau đó tiếp tục chuyển sang một dạng nhạc êm dịu, cuối cùng cơn lắc cũng dừng. Các BS gọi hiện tượng trên là hội chứng bị lạm dụng ATS – ma tuý tổng hợp kích thích.
Nhận diện ATS
Hàng trăm năm trước có một loại thảo dược đã được người Trung Quốc dùng để chữa bệnh có chứa biệt dược ephedrine. Sau đó Amphetamine được tổng hợp vào năm 1887 bởi một nhà hoá học người Đức để sử dụng thay cho ephedrin.Methamphetaminne được một nhà hoá học người Nhật Bản tổng hợp năm 1917. Ephedrine và chất giống ephedrine – “pseudo ephedrine” là thành phần chủ yếu trong Methamphetamine. Tại hội thảo khoa học về các loại ma tuý tổng hợp (MTTH) kích thích vừ được tổ chức gần đây, theo chuyên gia cao cấp Simon Blad Win (FHI - Tổ chức Quốc tế về sức khoẻ gia đình) giải thích: ATS dạng Aphetamine không phải là heroin. Các loại ATS có cấu trúc phân tử liên quan tới Amphetamine đều kích thích lên hệ thần kinh trung ương tác động giống hormone tự nhiên là adrenaline. ATS được coi là chất kích thích bất hợp pháp gây nghiện gồm: Methamphetamine (MA); đá (tinh thể Methamphetamine); Yaba (dạng viên nén có 25% MA), ecstasy, viên uống “speed” (Amphetamine dạng bột chất lượng kém). Tất cả đều có thể uống hay tiêm được.
Tại Hoa Kỳ vào những năm 50-60 thế kỷ trước, việc sử dụng ATS gia tăng. Thậm chí với chính sách quản lý lỏng lẻo của chính phủ, ATS còn xuất hiện trong toa thuốc của BS để… giảm cân và điều trị chứng ngủ rũ. Chính vì vậy đã và đang xảy ra một tình trạng có thực đang xảy ra tại nhiều nước – đó là tình trạng sinh viên đại học, lái xe tải và vận động viên… sử dụng ATS không phải vì mục đích chữa bệnh là khá phổ biến.
Theo UNODC (Tổ chức Liên Hiệp Quốc kiểm soát ma tuý và tội phạm ma tuý), ước tính có khoảng 24,7 triệu người trên thế giới hiện đang sử dụng chất kích thích có dạng Amphetamine trong đó Methamphetamine là chất được nhiều người sử dụng nhất, chiếm khoảng 65% hay gần 16 triệu người. Một khác biệt rõ rệt giữa heroin và ATS là ATS gây kích thích, còn heroin chỉ gây ức chế. Người phê heroin chỉ lăn ra ngủ, còn phê ATS sinh quậy phá, tạo cảm giác người sử dụng như thấy mình trở nên siêu phàm, thông minh, hấp dẫn… Do đó khi sử dụng ATS người dùng rơi vào tình trạng phấn khích dễ vi phạm pháp luật. Một điều tra của UNODC (từ năm 2002 tới 2007) trên 1.900 người có liên quan tới ATS tại Lào, Thái Lan, Campuchia cho thấy trên 75% vụ án về ma tuý ở các nước này liên quan đến chất kích thích dạng Amphetamine với những tác động tức thời nguy hiểm như: hung hăng, dễ gây lộn. Người sử dụng trong trạng thái tăng nhịp tim, nhịp thở, nhiệt độ cơ thể, giãn cơ vòng; hay tăng năng lượng, tò mò và quan tâm với môi trường xung quanh.
Thượng tá Lê Tiến Trung, Phó phòng Tham mưu, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý (C17) - Bộ Công an cho biết: Ngoài vụ Trần Kỷ Điền (người Đài Loan) sản xuất thuốc ma tuý tổng hợp dạng tinh thể tại Hóc Môn, TP HCM rồi đem đi tiêu thụ tại Đài Loan là vụ duy nhất từ năm 2003 tới nay chưa phát hiện thêm vụ sản xuất thuốc ma tuý tổng hợp dạng kích thích nào tại Việt Nam. Tuy nhiên, không vì thế mà mất cảnh giác với nguy cơ hoạt động ngầm với ATS dang diễn ra ở Việt Nam. Amphetamine và Methamphetamine tại biên giới Việt – Lào mua rất dễ, cũng như thuốc lắc được bán rất nhiều ở biên giới Việt – Trung từ Quảng Đông, Quảng Tây và Hồng Công (TQ) sang… qua ngả đường bộ, hàng không, bưu điện, chuyển phát nhanh… Đặc biệt tỉnh giáp ranh Campuchia là Tây Ninh đã phát hiện nhiều đối tượng sau khi sang bên kia chơi bạc bị thua đã mua những loại thuốc này về Việt Nam tiêu thụ. Đây là nguyên nhân khiến trên dưới 20.000 vụ buôn bán ma tuý tổng hợp đã bị bắt giữ tại Việt Nam trong thời gian qua với hàng chục ngàn đối tượng.
Một số loại ma tuý tổng hợp
“Sân chơi” ATS – con đường gần tới nhiễm HIV
Các nghiên cứu ghi nhận người thường xuyên dùng ATS có mối quan hệ mật thiết với giới nghiện heroin: 43% tại Thái Lan, 14,7% tại Lào và 21% tại Campuchia từng nhìn thấy, tiếp xúc với người tiêm chích heroin. Việc sử dụng ATS thường xuyên sẽ tăng dần liều lên gấp mấy trăm lần so với lần đầu sử dụng vì người sử dụng muốn tăng tối đa cảm giác hưng phấn do ATS mang lại. Hậu quả lạm dụng ATS sẽ khiến rối loạn giấc ngủ mãn tính, hồi hộp, lo lắng, kém ăn cùng suy giảm sức khoẻ trầm trọng. Có người bị nổi ban da, tăng huyết áp, tăng nhịp tim… Đặc biệt nguy hiểm là ATS làm tăng ham muốn và hoạt động tình dục kèm theo tăng việc uống rượu cùng tăng liều nhanh. Thông tin từ một khảo sát tại Chiang Mai, Thái Lan cho biết tỉ lệ mắc bênh lây truyền qua đường tình dục (STD) trong những người sử dụng ATS rất cao: 39% trên nữ (gấp 3 lần so với nam) và ngang bằng với tỉ lệ GMD mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục – STD. Chỉ có 12% trong số họ tìm tới được cơ sở y tế chữa trị. Như vậy 88% số người mắc bệnh STD trong số họ không kiểm soát được sẽ là nguy cơ khủng khiếp lây cho cộng đồng. Tại cả 3 nước trên ghi nhận độ tuổi lạm dụng ATS ngày càng trẻ hoá: 20-22 tuổi. Phần lớn là thất nghiệp, nghiện rượu, đa số có quan hệ tình dục bừa bãi.
Xuất hiện trở lại ở Việt Nam vào năm 1990 thì nay ATS đã lan khắp các tỉnh thành. Năm 1999, số người sử dụng ATS chỉ chiếm 1% trong số người sử dụng ma tuý ở nước ta. Sang năm 2001, chiếm 2,2% sử dụng ecstasy và 2% sử dụng Amphetamine (theo điều tra trên 6 tỉnh). Đáng lo ngại từ năm 2002 tỉ lệ người sử dụng thuốc ATS chủ yếu trong sinh viên, học sinh là 7,2% so với 3,2% năm 1999. Tỉ lệ người sử dụng năm 2003 tiếp tục tăng lên 4% trong số 180 người nghiện ma tuý được điều tra (từ 18 tới 25 tuổi) ở 3 tỉnh miền Bắc (Lai Châu, Yên Bái, Sơn La).
Theo ông Simon Bald Win, tình trạng cho thấy ATS đang được giới thanh thiếu niên chưa nhận thức được tác hại của nó coi như một văn hoá sành điệu và rất khác với sử dụng heroin. Với đặc điểm sử dụng ở một tập thể đông người. Khi đã phê thuốc không kiểm soát được hành vi. Dùng nhiều rượu mạnh hơn để thêm phần phấn khích, nhảy nhót nóng bức dẫn tới cởi bỏ hết quần áo và cuối cùng là quan hệ tình dục tập thể. Thật nguy hiểm khi bao cao su lại luôn là thứ họ chẳng mấy quan tâm. Không ít vụ khi lực lượng cảnh sát ập vào và chứng kiến cảnh sống thác loạn của những nhóm thanh thiếu niên bị ảnh hưởng của thuốc kích thích. Không một mảnh quần áo trên người, lắc liên hồi kỳ trận, nốc rượu mạnh như điên, quan hệ tình dục lẫn lộn, quan hệ tình dục đồng giới… Đây là một trong những nguy cơ cao nhất dẫn tới lây nhiễm căn bệnh thế kỷ.
Thế nhưng dưới ánh đèn màu của vũ trường, một bộ phận thanh thiếu niên Việt Nam vẫn dành những đêm “hết mình” cho những viên “thuốc điên”, viên chúa, viên hoàng hậu, viên max, xìcọt… và gần đây nhất những cậu ấm cô chiêu còn truyền thay nhau một loại “thần kỳ” có tên: “1001 đêm” với logo hấp dẫn quảng cáo trên bề mặt viên thuốc với ngụ ý: 1.000 đêm ăn chơi không bằng 1 lần sử dụng viên thuốc này… Không ít vụ khu lực lượng CSĐT ập vào thì họ đã tổ chức sinh nhật cả 7 ngày 7 đêm, có những quán karaoke mà cuộc chơi của nhóm lắc kéo dài 3 ngày… là bình thường. Gần đây để trốn tránh cơ quan pháp luật, dân nghiền ATS tìm cách chuyển thú vui lắc trên taxi, lắc tại gia, tại quán karaoke, lực lượng công an đã khám phá cả vụ lập web thành lập “hiệp hội lắc” trên mạng… Có cầu ắt có cung, cho tới nay hàng năm lực lượng chống tội phạm ma tuý Bộ Công an vẫn thu giữ từ 8.000 tới 10.000 viên ma tuý tổng hợp.
Song quan niệm ATS chỉ dành cho dân chơi lắm tiền nhiêu của với những cuộc chơi thâu đêm suốt sáng đã bị lạc hậu khi mới đây một loại ATS mới xuất hiện mang tên Yaba. Giá rẻ nên đối tượng sử dụng của nó nhắm tới cả những sinh viên - học sinh. Thậm chí, một số phụ huynh không bíêt đây là một dạng ma tuý tổng hợp đã mua cho con uống để tỉnh táo học bài. Những phụ nữ quá khổ nghe đối tượng bán “rỉ tai” đây là loại thuốc giảm cân nên cũng mua uống. Nhưng nhiều nhất phải kể đến cánh lái xe tải, lái xe đường dài. Trên 200 lái xe container ở Hải Phòng bị kiểm tra thì hết 97 đối tượng sử dụng loại này.
Công tác phòng chống và thách thức
Việc lạm dụng các chất ma tuý kích thích hiện rất đáng báo động. Thế nhưng trong 180.000 người nghiện ma tuý được thống kê tại Việt Nam thì không biết có bao nhiêu “đệ tử” của ma tuý kích thích. Gần đây liên tục có những vụ việc như cùng lắc trong ôtô và cùng sốc, cùng tử vong khi dùng ma tuý tổng hợp quá liều, hay đâm chết bạn học do quá phê thuốc… Nhưng khác với các nước khác trong khu vực, Việt Nam hiện chưa có một trung tâm cái nghiện nào dành riêng cho những người lạm dụng ATS. Theo nhận định của cơ quan chức năng, tuy tình hình sử dụng các chất ma tuý tổng hợp ATS tại Việt Nam chưa đến nỗi phức tạp như các nước trong khu vực nhưng cuộc chiến chống ma tuý đã rất đáng lo ngại qua những vụ việc phát hiện, bắt giữ những vụ sử dụng, tàng trữ, vận chuyển ATS thời gian vừa qua. Theo các chuyên gia thì việc can thiệp tới giới trẻ đang nghiền ATS tại Việt Nam không gì tốt hơn bằng việc vừa quản lý chữa trị với tuyên truyền tác hại của ATS tới sức khoẻ trong đó việc nâng đỡ tinh thần cho những người bị lạm dụng ATS là một việc làm càng sớm càng tốt.
(Theo báo An ninh thế giới thứ bảy 13/6/2009)
