Do tự ý số hóa hàng triệu đầu sách, trong đó có hơn 4.000 tác phẩm VN, dự án Google Books đối diện với vụ kiện tập thể liên quan đến tác quyền. Vì vậy, Google đã liên hệ Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả văn học VN (VLCC do bà Đoàn Thị Lam Luyến làm giám đốc) và cá nhân tác giả đề nghị thỏa thuận. Theo đó, nếu phía VN đồng ý với thỏa thuận và từ bỏ quyền khiếu nại, Google sẽ trả 60 USD (khoảng một triệu đồng) cho việc số hóa mỗi tác phẩm và 63% doanh thu từ mỗi lần sử dụng tác phẩm. Đổi lại, Google được quyền quét và lưu trữ các cuốn sách dưới dạng điện tử, bán quyền truy cập và tận dụng một số hình thức kinh doanh khác từ tác phẩm. Nếu VN không đồng ý, ấn bản phẩm của các tác giả VN sẽ không tồn tại trên công cụ tìm kiếm của Google. Thời hạn cuối cùng để chủ sở hữu tác quyền tại VN trả lời là ngày 4/9/2009.

"Thông báo pháp lý" của Google gửi các nhà văn VN

"Chuyện này rồi sẽ diễn biến đến đâu, liệu VLCC có đủ tư cách và uy tín để đại diện cho các tác giả VN trong cuộc thỏa thuận này?". Tìm đến một số nhà văn, nhà thơ nổi tiếng, có nhiều tác phẩm được phổ biến trên internet, chúng tôi ghi nhận được những ý kiến đáng lưu ý:

Nhà văn Nguyễn Đông Thức: Lực của VLCC như thế nào?

Google nên có một thông báo chung trên mạng, về danh mục tác giả và tác phẩm VN đã quét và sử dụng, để các tác giả còn biết đường mà lần. Đi kèm là quyền lợi đề nghị như thế nào? Sử dụng như thế nào? Bao lâu? Từ đó, mới có cơ sở để quyết định tham gia hay phản đối.

Thật sự, VLCC chưa đủ sức để đại diện cho các tác giả VN (rút kinh nghiệm về Trung tâm Bảo vệ bản quyền của các nhạc sĩ). Vừa qua, VLCC có gửi cho tôi một tờ giấy đề nghị ủy quyền nhưng quá chung chung, chẳng khác nào giao toàn bộ tác quyền của tôi (trên tất cả tác phẩm) cho trung tâm này quản lý. Thật khó đồng ý, vì khi tôi trực tiếp ký hợp đồng xuất bản với các NXB thì việc gì tôi phải nhờ VLCC, để rồi bị trích bớt một phần nhuận bút vốn đã ít ỏi của mình! Nếu chỉ ủy quyền riêng vụ tác quyền trên Google hoặc trên internet thì còn có khả năng.

Lực của VLCC (có bao nhiêu nhân viên, khả năng am hiểu luật quốc tế và giao thiệp quốc tế như thế nào, cách làm việc có đảm bảo sự minh bạch, tận tụy...?) như thế nào? Nếu ta thỏa hiệp với Google chỉ vì vài chục USD trong khi nhiều quốc gia khác nhất định đi kiện thì có hợp lý, hợp tình không?

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh: Mọi việc còn khá mơ hồ!

Theo tôi biết, thư viện sách trực tuyến là một dự án lớn của Google, được họ khởi động từ năm 2004, và họ cũng đã từng giới thiệu dự án này ở nhiều quốc gia. Nhưng việc hợp tác giữa Google và các tác giả VN cho đến nay vẫn chưa có gì rõ ràng. Tôi đọc tin trên báo chí và vào Google Books thì biết, ngày 4/9/2009 là thời hạn cuối cùng để các chủ sở hữu bản quyền tuyên bố dứt khoát là có tham gia, không tham gia hay phản đối thỏa thuận thu xếp do Google công bố. Thực tế cho thấy, thời hạn 4/9 mà Google ấn định là quá gấp gáp. Chưa kể, ít người ở VN biết rõ nội dung thỏa thuận hay hợp đồng giữa Google và các tác giả bao gồm những điều khoản cụ thể gì.

Với tư cách một người sáng tác, tôi luôn ủng hộ những cư xử tuân thủ luật pháp về vấn đề bản quyền. Chỉ có điều, một tổ chức như Google ký kết hợp tác với một đơn vị (như VLCC) về vấn đề bản quyền cho toàn bộ sách lưu hành (khổng lồ) của một quốc gia thì tôi chưa hình dung được. Tất nhiên đây chỉ là dự kiến thiện chí của VLCC, nhưng tôi thấy có vẻ không khả thi, bởi không phải nhà văn nào cũng muốn đưa tác phẩm của mình lên mạng. Cách làm thực tế nhất và có trách nhiệm nhất là phía Google phải liên hệ với các chủ sở hữu bản quyền (tác giả hay nhà xuất bản) để thương lượng, nếu họ thực sự quan tâm đến việc sử dụng sách báo của VN.

Nhà thơ Phạm Thị Ngọc Liên: Thỏa thuận với Google tạo tiền lệ tốt

- Tôi cho rằng, việc thỏa thuận với Google chỉ mang lại lợi ích cho các tác giả. Mặc dù tác quyền của tôi - và rất nhiều tác giả khác - từng bị Google xâm phạm, do từ trước đến nay không có tiền lệ trả bản quyền cho các tác giả, hoặc có mà mình không biết, không hiểu cách đòi, thì cũng phải công nhận rằng, qua Google, tác phẩm của chúng tôi đã được phổ biến rộng rãi đến người đọc. May mắn là qua các vụ kiện Google trên thế giới, các tác phẩm của tác giả VN cũng đang được Google đưa lên bàn đàm phán, và nhờ thế, chúng tôi sẽ được hưởng quyền lợi chính đáng từ công sức của mình. Tôi thấy việc kiện cáo này cũng chẳng đến nỗi rùm beng, mà chỉ là thủ tục cần có khi ai đó muốn sử dụng chất xám của người khác. Nếu có tinh thần hợp tác, thì việc giải quyết cũng không căng thẳng gì.

Theo tôi được biết, hiện VLCC mới chỉ đại diện cho khoảng 1.000 tác giả. Hơn 3.000 tác giả khác chưa đồng ý để VLCC làm đại diện cho mình. Đó cũng là câu trả lời về uy tín của VLCC đối với giới sáng tác. Theo tôi, Nhà nước cũng cần vào cuộc để bảo vệ quyền lợi của người dân.

Ngô Bá Nha (thực hiện)