Nơi đây có những con người kém may mắn, bất hạnh, chịu nỗi ám ảnh của bệnh phong. Ngoài ra, họ còn chịu sự kỳ thị của đồng loại, nhiều trường hợp ngay cả người thân trong gia đình cũng chẳng dám đến gần. Rất nhiều người cùng cảnh ngộ ở mọi miền đất nước tụ về đây điều trị, lập thành làng. Họ thắp lửa cho nhau trong miền tối, để giúp nhau đi tiếp con đường đời. Rồi họ thành cặp, thành đôi, sinh con đẻ cái. Làng phong Quỳnh Lập (Quỳnh Lưu - Nghệ An) là nơi xây tổ ấm của những con người bất hạnh này.

Nhịp sống làng phong

Đợt tôi vào làng phong, đúng hôm có hai người ốm chết. Những người con của họ được gọi điện từ quê ra, nhưng chỉ dám đứng ngoài cổng, không dám vào vì sợ lây bệnh. Một người bệnh ra đón, chỉ vào tôi nói: “Đây này, anh phóng viên báo còn vào ăn ở với người bệnh phong. Có sợ lây đâu”. Phải rất lâu sau, thêm sự khích lệ của tôi và các bác sĩ, những người con của hai người già vừa từ trần mới mon men vào chịu tang cha mẹ.

Vợ chồng ông Phạm Đình Tiến.

Đến làng phong, tôi nghe nói có rất nhiều đôi vợ chồng đã “xây tổ ấm” của mình ở trong đó, sinh ra những đứa con và hiện chúng đang học đại học hoặc đi lao động, làm công nhân. Ban đầu khi nói chuyện, các cặp vợ chồng làng phong tỏ ra e dè, họ sợ tôi còn điều gì đó kỳ thị, rằng tôi cũng sợ như bao nhiêu người khác, chẳng bao giờ thoải mái khi đến đây. Tôi nói rằng mình sẽ ở lại, sống cùng họ vài ngày. Điều đó khiến họ sung sướng vô cùng. Hiện tại, làng phong có khoảng 75 cặp vợ chồng, sống trong những ngôi nhà nhỏ. Phần lớn họ nhận tiền trợ cấp và tự nấu ăn lấy. Một số đôi vợ chồng vừa bị phong, vừa mắc các căn bệnh khác thuộc diện chăm sóc đặc biệt sẽ được các y tá, điều dưỡng viên chăm sóc, nấu nướng cho ăn.

Đôi vợ chồng đầu tiên tôi gặp là vợ chồng ông Phạm Đình Tiến - bà Nguyễn Thị Tuyến. Trong làng phong, ai cũng chào ông Tiến là “anh báo”. Ông muốn mọi người gọi mình là anh cho trẻ trung, còn “báo” là biệt danh mà bà con đặt cho bởi ông là người duy nhất ở làng phong viết báo, làm thơ. Được biết, ở làng phong Quỳnh Lập, mức lương trợ cấp của người cao nhất là hơn 300.000 đồng/tháng. Người thấp nhất là 200.000 đồng. Số tiền đó đủ để họ mua sắm, nấu ăn trong khuôn khổ hạn hẹp của một bệnh nhân. Nếu họ sinh con ra thì cả hai vợ chồng phải bóp mồm bóp miệng, cắt bớt khẩu phần ăn của mình cho con. Đôi vợ chồng nào có vốn, họ có thể mua đôi bò để thả, chờ giá cao thì bán hoặc cày cấy thêm. Phần lớn các gia đình đều tăng gia được một khoảnh đất nho nhỏ ở gần bãi biển để trồng rau xanh, thêm thắt trong bữa ăn hàng ngày. Khi tôi hỏi ông Tiến, tại sao nhiều đôi vợ chồng bị bệnh, phải điều trị ở đây lại muốn đẻ tới hai con, ông Tiến nói: “Trước hết, sinh con ra là để họ có chỗ dựa sau này. Dù biết là khó khăn đấy, chẳng biết lấy gì để cho con ăn, nhưng vẫn liều sinh. Thế rồi chúng nó vẫn lớn và nhiều đứa đã đỗ vào đại học”.

Xây tổ ấm trong trại phong

Ông Phạm Đình Tiến sinh năm 1950 tại Quảng Trạch (Quảng Bình), nổi tiếng thông minh lại học giỏi, nhiều người kỳ vọng ở cậu bé Tiến tương lai sáng lạn. Năm 14 tuổi, Tiến bị bệnh phong, đến năm 1970 ra Quỳnh Lập điều trị và để tránh thái độ kỳ thị của dân làng, tại đây, chàng thanh niên gặp rất nhiều người cùng cảnh ngộ. Sau một thời gian được điều trị, bệnh đỡ, chính Tiến lại là người đi giúp những bệnh nhân nặng khác và được hưởng thêm trợ cấp. Người làng phong còn nhớ những trưa hè nóng như lửa đốt, có một chàng trai gầy gò hì hụi cuốc từng thửa đất cằn sỏi trên những ngọn đồi nắng cháy. Mùa đông, chàng trai ấy với đôi bàn tay không lành hằng ngày xách thúng ra bãi biển bắt cua và ốc về bồi dưỡng cho những bệnh nhân nặng. Nhiều người “ra đi” vì bệnh tật khiến Tiến không kìm được nước mắt. Đó là nỗi đau mà Tiến phải trải qua trong suốt những năm tháng khi xã hội vẫn còn “bó tay” với căn bệnh này.

Chính trong trại phong, ông Tiến đã tìm thấy “nửa còn lại của mình”. Đó là bà Tuyến, quê Hải Dương, là vợ ông bây giờ. Nói về tình yêu, ông Tiến bảo chắc do phong trào văn nghệ dẫn dắt. Ngày trẻ, ông hát hay, diễn giỏi nên được không ít cô gái trong làng phong mê. Nhưng ông đã chọn cô gái đất Hải Dương. Lúc đó, ông hát không bị lắp, nhưng khi nói thì lắp rất nhiều. Khi tỏ tình, ông thường phải viết ra giấy. “Ai ngờ lại hiệu nghiệm thế” - ông Tiến cười rạng rỡ. Kết quả là ông đã có một gia đình hạnh phúc.

Đôi vợ chồng chưa một lần sinh con nhưng lại làm việc thiện, nhận rất nhiều con nuôi là ông Lộc Xuân Giao và bà Kim Thị Xuân. Cả hai là người dân tộc Thái ở Quỳ Châu (Nghệ An). Không sinh được con, hai vợ chồng quyết định cưu mang một đứa bé bị bỏ rơi. Chẳng bao lâu sau đó, vợ chồng ông lại nhận nuôi một đứa trẻ mồ côi cả bố lẫn mẹ trong họ mạc. Ngôi nhà nhỏ thành ra bốn miệng ăn. Tiền Nhà nước trợ cấp không đủ, hai vợ chồng đi cày cuốc, làm thêm, chăn bò, chữa xe đạp... để nuôi hai con. Ông Giao bảo: “Mình đã tật nguyền, sống tủi khổ nhiều rồi. Chúng nó làm gì có tội mà phải chịu khổ, cho nên phải cho chúng nó ăn học”. Mới đây, vợ chồng ông lại cưu mang một người phụ nữ vừa câm vừa điếc. Hành động dũng cảm đó khiến nhiều người nể phục. Vì bản thân hai ông bà sống đã khó khăn, còn phải đèo bòng. Điều đáng nói là ở một làng phong xa xôi này, trong nỗi khổ và thiếu thốn của những người mắc bệnh phong thì họ vẫn luôn rộng lòng nhân ái, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn hơn mình.

Ước mơ làng phong

Ước mơ lớn nhất của làng phong Quỳnh Lập vẫn là một thái độ đúng đắn của người đời về căn bệnh của họ mắc phải. Họ cũng là con người, có tình cảm, có con cái. Họ cần được giúp đỡ để có thể sống như bao nhiêu con người bình thường khác. Làng phong hiện có trường mẫu giáo, tiểu học và trung học cơ sở với gần 300 em học sinh, trong đó là con em bệnh nhân, có cả những em học sinh vùng biển Đồng Minh, Đồng Thanh...

Tôi thống kê được rằng, từ năm 1990 đến nay, gần 40 học sinh làng phong Quỳnh Lập đỗ vào các trường cao đẳng, đại học. Nhiều em đã chứng minh năng lực của mình bằng những tấm bằng tốt nghiệp đại học loại giỏi, ra ngoài sống làm người có ích cho xã hội.

Bác sĩ Ngô Gia Hiển - Giám đốc bệnh viện nói rằng, mặc dù quan niệm của người đời về căn bệnh này không còn nặng nề như trước nhưng chưa phải là đã hết. Tất cả các bác sĩ, cán bộ công nhân viên đang từng ngày, từng giờ làm hết sức mình để đưa những con người nơi đây được sớm tái hòa nhập cộng đồng. Bác sĩ Trần Thiện Hợp - Trưởng khoa Nội là người đã gắn bó với các bệnh nhân suốt 30 năm qua, được mọi bệnh nhân quý mến. Ông bảo: “Tôi ăn với họ, ở với họ suốt mấy chục năm có làm sao đâu”. Dân cư làng phong Quỳnh Lập và con em họ đã và đang cố gắng từng ngày chỉ để đạt được ước mơ bình dị là xóa đi khoảng cách giữa họ với xã hội nhưng dường như ước mơ đó vẫn còn quá xa xôi. Buổi trưa nay, chúng tôi ngồi ăn cơm, uống rượu với những bệnh nhân phong, có cả các bác sĩ bệnh viện. Tôi cảm thấy rằng, mình làm vậy là đúng và mong mọi người đừng kỳ thị, xa lánh họ. Tôi cũng đọc được một điều trong những đôi mắt ấy.

Phóng sự của Nguyễn Văn