  Danh hiệu: AdministrationNhóm: Administrators
Gia nhập: 24-06-2009(UTC)
Bài viết: 1.969
Cảm ơn: 235 lần
Được cảm ơn: 519 lần trong 224 bài viết
|
Trẻ em bị nhiễm HIV/AIDS và thái độ của cộngđồng
(Tamly) – Đứng trước người bị nhiễm HIV/AIDS, nếuchúng ta cảm thấy sợ hãi, ghê tởm, lo lắng bị lây nhiễm, về vô thức chúng tathường có hành động né tránh, phớt lờ và chỉ tiếp xúc khi cần thiết.
Ước tính trên thế giới có khoảng hơn 1.000.000 trẻem bị nhiễm HIV. Khoảng bốn trong số mười đứa trẻ bị HIV thường chết trước khichúng được một tuổi. Hơn một nửa số trẻ bị nhiễm HIV có thể sống tới năm năm.Một số ít trẻ sau mười năm mới biểu hiện các dấu hiệu lâm sàng của bệnh, nếutrẻ được chăm sóc tốt [1]. Điều này có ý nghĩa quan trọng rằng: trẻ bị nhiễmHIV vẫn có quyền được sống một cuộc sống bình thường. Trẻ rất cần được vuichơi, được hoà đồng với chúng bạn, trẻ vẫn cần được đến trường, bởi những trẻbị nhiễm HIV không thể truyền bệnh cho người khác qua những hoạt động thôngthường.
Thông qua nhiều cuộc tập huấn "Hỗ trợ kỹ năngtâm lý, xã hội cho trẻ em nhiễm HIV/AIDS" cho các nhân viên xã hội đangchăm xóc trực tiếp trẻ em bị nhiễm HIV tại các Trung tâm bảo trợ xã hội (Chươngtrình tập huấn do UNICEF tài trợ cho bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, năm2001, 2002 và 2003), chúng tôi xin trình bày một số vấn đề về thực trạng trẻ embị nhiễm HIV/AIDS sống tại các Trung tâm bảo trợ xã hội và thái độ của cộngđồng đối với những trẻ em này. Một sự hiểu biết toàn diện về trẻ em bị ảnh hưởngbởi HIV/AIDS sẽ giúp chúng ta có ý thức và có trách nhiệm hơn với nhóm trẻ nàyvà cũng giúp các em sống tích cực, có trách nhiệm với bản thân và xã hộihơn.
Trẻ bịnhiễm HIV/AIDS - Các em là ai?
Trẻ em bị nhiễm HIV/ AIDS được sống trong cácTrung tâm bảo trợ xã hội thường do các bệnh viện hoặc các gia đình không có khảnăng chăm sóc các em gửi đến (không ngoại trừ trường hợp các em bị bỏ rơi đượcgom về). Nhiều em không biết nguồn gốc gia đình mình. Các em dễ bị mất giađình, mất lai lịch và sự thừa kế. Nguồn đảm bảo cuộc sống cho các em bị hạnchế. Hầu như các em không đến trường học, không có những người bạn mà các emthích. Các em thiếu thốn tình cảm ruột thịt và nhận được ít tình thương yêu, sựvuốt ve như các trẻ nhỏ khác. Trẻ bị nhiễm HIV bị hạn chế các hoạt động và giaotiếp xã hội. Các em thường bị sống cách li và được chăm sóc riêng vì sợ gây ảnhhưởng đến người khác và do nhiều người không muốn tiếp xúc với các em. Khikhông bị đau yếu, các em thường vui đùa, nghịch ngợm, hồn nhiên như bao trẻ emkhác. Tuy nhiên các em thường bị ghẻ lạnh, bị trêu trọc, bị coi thường, bị canhchừng từ chúng bạn và thậm chí cả từ những người chăm xóc các em.
Nhìn về tương lai, trẻ em bịlây nhiễm HIV/ AIDS mang bệnh cho đến lúc chết. Sức đề kháng cơ thể kém, các emthường dễ đau ốm vặt. Các em không có nghề nghiệp cho tương lai do không có sứckhoẻ, không được học văn hoá, học nghề và cơ bản các em thường chết trước tuổitrưởng thành. Nếu trẻ vị thành niên bị HIV/AIDS do sử dụng ma tuý, mại dâm… cácem sẽ bị cộng đồng, xã hội và thậm chí cả gia đình kỳ thị, lên án. Bệnh tật,thiếu thốn, cô đơn, lo sợ, mặc cảm…. có thể nhanh chóng đẩy các em quay lại vớicác tệ nạn xã hội ... Nhìn chung trẻ em bị nhiễm HIV/AIDS trong bối cảnh hiệnnay là không có tương lai.
Xem xét nguồn gốc gia đình,các em bé bị nhiễm HIV đa phần có cha mẹ cũng bị nhiễm căn bệnh này. Cha mẹ cácem thường nghèo khó, mất nguồn thu nhập và có thể bị tan vỡ, hoặc đã bị chết.Với những trẻ đang còn cha mẹ, sự mặc cảm, đau buồn, tủi nhục hay vô tráchnhiệm với bệnh của các em đã khiến họ tránh, giảm liên hệ với các em. Hầu nhưhọ phó thác các em cho các Trung tâm xã hội, bệnh viện. Nhìn chung, các giađình có người bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS khó đương đầu tốt với dư luận cộngđồng, với mặc cảm bản thân, với bệnh tật và với kinh tế. Do đó các gia đình nàythường khó lập được kế hoạch đối phó với những gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Các nghiên cứu của nước ngoài chỉ ra rằng: Quyềncon người của trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS thường bị chối bỏ, trong đó chủyếu là các quyền cơ bản sau
1. Quyền tự do không bị phân biệt đối xử (điều2)
2. Quyền được sống, tồn tại và phát triển
3. Nghĩa vụ của nhà nước trong việc hỗ trợ cha mẹvà những người bảo trợ hợp pháp trong việc nuôi trẻ em (điều 18)
4. Quyền có được tiêu chuẩn cao nhất về chăm sóc ytế và sức khoẻ (điều24)
5.Quyền có được tiêu chuẩn sống đầy đủ và tiếp cậnphúc lợi xã hội (điều27)
6. Quyền được biết tất cả những vấn đề có ảnhhưởng đến bản thân đứa trẻ (điều12)
7. Quyền được học hành và tiếp cận thông tin (điều28 và 13 )
8. Quyền được nhận sự chăm sóc thay thế thích hợpkhi gia đình không có khả năng chăm sóc (điều 20 và 21 ) Thái độ của cộng đồngđối với trẻ nhiễm HIV/AIDs
Với trẻ có HIV/AIDS cộng đồng luôn có thái độ xấu,tiêu cực. Thái độ này thể hiện qua ngôn từ, lời nói mang tính riễu cợt, nguyềnrủa, thể hiện ở sự phân biệt ứng xử. Quan sát của chúng tôi tại một Trung tâmbảo trợ xã hội - nơi chăm soc, nuôi dạy rất nhiều nhóm trẻ có các hoàn cảnh khókhăn khác nhau, cho thấy: những ngôn từ mà trẻ thường dùng để ám chỉ, để gọitrẻ em có HIV là: "Con siđa", "Con ết", "Đồ mắcdịch", "Cẩn thận nó đến đấy". TháI độ tiêu cực với người bị ảnhhưởng còn thể hiện trong sự hiểu biết không đúng về HIV/AIDS, về người bệnh củahọ. Đặc biệt tháI độ này được quan sát rõ trong ứng xử kỳ thị, trong hành vixua đuổi trẻ. Ví dụ như ở một số Trung tâm bảo trợ hoặc ở cộng đồng, trẻ có HIVkhông được đến nhà trẻ, trường học để cùng vui chơi, học tập với trẻ khác. Điềunày làm hạn chế các em tham gia vào đời sống xã hội, ngay cả khi các em cònkhoẻ mạnh.
Chúng tôi xin đơn cử một câu chuyện nuôi trẻ nhiễmHIV ở cộng đồng do Giám đốc Trung tâm nuôi dưỡng trẻ có hoàn cảnh đặc biệt khókhăn, tỉnh Sóc Trăng kể:
"Trong làng có một gia đình bán hàng khô(mắm, muối, mì chính, mì gói, đường, hành. tỏi khô...). Gia đình này mới nhậnnuôi một cháu bé bị nhiễm HIV đã bị cha mẹ bỏ rơi . Từ khi đem đứa trẻ về nhà,người làng không còn ai đến mua đồ của chị nữa. Điều này đe doạ đến nguồn sốngcủa cả gia đình chị và cháu bé. Chị khẩn khoản nói với người làng: "Mua đồcho người ta đi, người ta có hoàn cảnh mà, thông cảm vì đứa bé đi..."Người làng vui vẻ cười nói với nhau: "Nếu muốn mua xi măng thì đếnbả"(ý nói nếu muốn chết, muốn xây mả thì đến mua hàng bà ấy).
Thực tế làm việc với các nhân viên xã hội trongcác khoá tập huấn cho thấy: Các nhân viên xã hội thường có những đánh giá tíchcực, thể hiện thái độ thiện chí với người nhiễm, hoặc thường nói đến những tìnhcảm cao đẹp mà xã hội cần đạt tới, như: "Cần phải thương yêu trẻnày", "Cần phải tôn trọng các cháu đó", "Cần phải coi trẻnày như con cái mình", "Không nên kỳ thị các em" .v.v…. và họrất ít nói về những thái độ tiêu cực của bản thân, cộng đồng; những lo sợ bịlây nhiễm cũng như những định kiến của cộng đồng đối với trẻ bị HIV/AIDS.
Tuy nhiên, các cuộc thảo luậnnhóm đều cho thấy có sự khác nhau rất lớn giữa những mong muốn điều tốt lànhcho trẻ HIV và thực tế biểu hiện những cảm xúc, hành vi âm tính của họ. Điềunày thể hiện rất rõ khi những người nuôi trẻ, những người có trách nhiệm giámsát trẻ mô tả cảm xúc, suy nghĩ của mình đối với các cháu bị nhiễm HIV/AIDS,như: "Cảm thấy lo sợ bị lây", "Rùng mình”, “Hạn chế tiếpxúc", "Cảm thấy công việc vô vọng", "Quả báo củamình", "Mong cha mẹ nó rước về"...
Đứng trước người bị nhiễmHIV/AIDS, nếu chúng ta cảm thấy sợ hãi, ghê tởm, lo lắng bị lây nhiễm, về vôthức chúng ta thường có hành động né tránh, phớt lờ và chỉ tiếp xúc khi cầnthiết. Khi chúng ta cảm thấy bối rối trước người bị nhiễm, ta dễ có những tháiđộ biểu hiện cười, nói, hành vi không đúng với tâm trạng và hoàn cảnh, hoặcchúng ta sẽ lánh xa, rủa, hạn chế trò chuyện trực tiếp và hỏi chuyện của họ quangười khác. Trước người có HIV ta cảm thấy bất lực vì cho là không thể giúp đỡđược, ta sẽ làm căng thẳng vấn đề của họ, tỏ ra thương hại hoặc bực bội với họmột cách vô cớ. Khi chúng ta cho rằng người bị HIV/AIDS không có khả năng ứngphó, không sống tích cực, không chịu trách nhiệm với bản thân và xã hội, chúngta dễ coi thường người nhiễm, tự quyết định việc của họ mà không hỏi ý kiếnhọ…
Khi xem xét thái độ của cộngđồng về khả năng hoà nhập học tập của trẻ bị nhiễm với các trẻ em khác, một côgiáo cho biết: " Trẻ nhiễm HIV nên được học tập, vui chơi với các trẻkhác, nhưng tôi làm sao dám đảm bảo là sẽ không có gì nguy hiểm với các trẻkhác. Tôi thì không có gì phản đối, nhưng chẳng cha mẹ học sinh nào đồng ý cả.(Trích lời của một cô giáo nói về trường hợp giả định trong lớp học của cô cótrẻ em nhiễm HIV).
Tuy chưa có nhiều người thực lòng thương yêuthương và chăm sóc trẻ có HIV như con mình, nhưng chúng tôi cũng tìm được nhữngngười mẹ thứ 2 của trẻ – những người hàng ngày bồng bế, bón cơm, chăm sóc trẻthay cho cha mẹ chúng. Như chị H. (Nhân viên chăm sóc các cháu bé bị HIV sơsinh quận Gò Vấp, TP HCM) mộc mạc chia sẻ:
" Nếu nhiều người trongxã hội đều không sợ hãi trẻ bị HIV thì cuộc sống của chúng chắc sẽ còn được kéodài thêm. Trẻ nhiễm HIV dù không được cha mẹ, người lớn quan tâm nhiều như trẻem trong các gia đình, nhưng chúng vẫn vô tư, hồn nhiên. Tôi thương chúng nhưcon mình. Tôi muốn có thêm nhiều hiểu biết về tình cảm của các cháu này để biếtcách chăm sóc các cháu."
Hiện nay, thái độ của cộngđồng, của những người nuôi dưỡng các cháu bị nhiễm HIV/AIDS thể hiện ở nhữngmức độ khác nhau và phát triển theo các giai đoạn khác nhau. Thường bắt từ sựđịnh kiến, phủ nhận các cháu và căn bệnh, rồi chuyển dần đến giai đoạn chấpnhận sự hiện diện của các cháu với một thái độ dè dặt, sau đó là muốn thử giúpđỡ, chăm sóc các cháu.
Kinh nghiệm tập huấn về Hỗtrợ tâm lý cho trẻ em bị nhiễm HIV/AIDS cho thấy: phần lớn những thái độ tiêucực của cộng đồng đối với trẻ em bị nhiễm HIV/AID đều xuất phát từ sự hiểu biếtkhông đầy đủ về HIV/AIDS, nguồn gốc phát sinh và quá trình tiến triển của cănbệnh này. Việc xác định được mức độ định kiến của cộng đồng và cung cấp thôngtin chính xác về căn bệnh này sẽ làm giảm sự sợ hãi, xa lánh, khinh bỉ của cộngđồng với người bị ảnh hưởng.
Qua việc tiếp xúc với các cháu bị nhiễm HIV/AIDSvà các nhân viên trợ giúp các cháu tại các trung tâm bảo trợ xã hội, chúng tôirút ra một điểm chung cần nhấn mạnh đối với cộng đồng là:
Những người bị nhiễm HIV(trong đó có trẻ em bị nhiễm HIV), họ có thể tự đương đầu với bệnh tật một cáchthích đáng. Nhưng họ khó có thể vượt qua được rào cản tâm lý xã hội để có được1 cuộc sống bình thường như mọi người. Rào cản đó là sự khinh rẻ, kỳ thị, sự sợhãi của nhiều người đối với người nhiễm. Vì vậy, ngăn ngừa thái độ tiêu cực vàphân biệt ứng xử với người bị nhiễm HIV/AIDS phải được bắt đầu từ chính thái độcủa các nhân viên xã hội, các bác sỹ, các nhà giáo dục, những người thân tronggia đình người bị nhiễm HIV/AIDS... và cả cộng đồng.
Trẻ nhiễmHIV sẽ được chăm sóc ở đâu?
Các thảo luận của chúng tôi về vấn đề này thườngđược bàn luận theo hai hướng. Cán bộ ở các Trung tâm nuôi dưỡng trẻ em khó khăncó xu hướng bảo vệ quan điểm cho rằng trẻ bị nhiễm cần được nuôi dưỡng trongcác Trung tâm xã hội. Theo họ, ở đó có các y, bác sỹ họ chăm sóc sức khoẻ chocác cháu tốt hơn ở cộng đồng, rằng chế độ dinh dưỡng của các cháu cũng được lưuý hơn, rằng các cháu sẽ có bạn – "Bạn giúp bạn" nên đỡ buồn tủi hơn.v.v… Trong khi đó, những gia đình nhận nuôi dạy các cháu bị nhiễm thì cho rằngcác cháu cần được tái hoà nhập cộng đồng để không bị phân biệt đối xử, rằng cáccháu cần có một mái ấm gia đình thực sự, cần tình yêu thương, đối xử thật sựnhư con cái trong nhà. Nhìn chung các nhân viên xã hội đều hiểu rằng việc đưatrẻ em bị nhiễm HIV về cộng đồng nhờ các gia đình chăm xóc là tốt nhất cho trẻ.Trong thực tế hiện nay của Việt nam, theo chúng tôi, tuỳ vào từng hoàn cảnh vàđiều kiện của các cơ sở mà chúng ta có những hình thức quản lý các cháu khácnhau. Cách nào cũng có mặt tích cực, cũng đáng trân trọng.
Chúng tôi xin giới thiệu các hình thức chăm sóctrẻ bị nhiễm HIV/AIDS khác nhau trên thế giới [3]:
· Trẻ sống với gia đình, họ hàng (giải pháp tốtnhất).
· Trẻ sống trong nhà nuôi dưỡng có hệ thống giámsát để đảm bảo trẻ em được chăm sóc tốt.
· Trẻ sống với cha mẹ nuôi để chăm sóc các em nhưlà một nhóm gia đình trong cộng đồng.
· Đứa trẻ lớn nhất quản lý gia đình và chăm sócnhững đứa em bé hơn dưới sự hỗ trợ của cộng đồng.
· Gửi trẻ đến trại mồ côi (giải pháp cuốicùng).
Hỗ trợ các kỹ năng tâm lý xãhội cho cán bộ xã hội đang trực tiếp nuôi trẻ em bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS cóliên quan đến việc tuyên truyền, thuyết phục những người thân trong gia đìnhtrẻ, cộng đồng, xã hội hiểu được bản chất của HIV, nhìn nhận HIV như là một cănbệnh hiểm nghèo như bao bệnh khác hơn là coi đó là tệ nạn xã hội hoặc là kếtquả của tệ nạn xã hội. Chỉ có như vậy chúng ta mới có thái độ thiện chí và đốixử công bằng với những người bị ảnh hưởng, để không coi người bị ảnh hưởng làthù địch trong cộng đồng. Điều này liên quan trực tiếp đến thái độ tích cực củanhững người đang làm việc trong các hệ thống truyền thông đại chúng trong việctuyền truyền nâng cao nhận thức xã hội về căn bệnh này. Cần tạo nên một dư luậnđúng đắn trong cộng đồng về bệnh HIV/AIDS và người bị ảnh hưởng để giúp cộngđồng thay đổi định kiến và ứng xử với người bị HIV/AIDS. ĐIều này liên quan đếntuổi thọ của người bệnh, hạn chế sự đổ bệnh của họ và đặc biệt làm vơi đi nỗiđau đớn về thể xác và tình thần của người bị HIV.
Tài liệutham khảo
1. Grace Ndeezi, The international newsletter onHIV/AIDS prevention and care, AIDS action, Asia-Pacific EDITION, July-December1999.
2. AIDS và quyền trẻ em, bản tin AIDS Net, phần 1,số 1.
3. Hội thảo về "Trẻ em bị ảnh hưởng bởiHIV/AIDS và cộng đồng", hội nghị AIDS thế giới lần thứ 12 ở Gênva, Thuỵ sỹ– 1998 -Trích kết luận và khuyến nghị.
PGS, TS. Trần Thị Minh Đức
TS. Nguyễn Trà Vinh Nguồn : Tại đây.
|
