Dấu hiệu ung thư 'mượn'

TS Lê
Chính Ðại, Phó Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện
Bạch Mai cho biết. Ung thư vòm mũi, họng thường không có những triệu
chứng đặc biệt, mà là triệu chứng 'mượn' của các bệnh lý khác, nên phần
lớn các bệnh nhân đều đi khám nhiều nơi vẫn không được chẩn đoán chính xác.

Các triệu chứng của ung thư vòm mũi, họng thường nhầm lẫn
với các bệnh lý khác như viêm mũi, viêm họng, mắt, thần kinh... Bệnh
nhân thường đến khám bệnh khi ở giai đoạn đầu có các triệu chứng chính
tai, mũi, họng là chảy máu mũi, khạc ra máu, ù tai, đau tai; triệu chứng
hạch cổ, thường nằm ngay dưới tai hoặc góc hàm và triệu chứng thần kinh: nhức nửa bên đầu, lé (lác) mắt.

Trong số những bệnh nhân
ung thư vòm mũi, họng được điều trị tại Trung tâm với nhiều lứa tuổi
khác nhau, trẻ nhất là sáu tuổi, già nhất là 87 tuổi. Ung thư vòm họng
là bệnh lý thường gặp nhất trong số các ung thư vùng đầu mặt cổ. TS Lê
Chính Đại cho biết, ung thư vòm mũi họng xuất hiện nhiều ở châu Á. Việt Nam là nước thuộc nhóm các nước có tần suất mắc bệnh cao trên thế giới.

Bác
sĩ Trần Hải Bình, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch
Mai cho biết, trong thực hành lâm sàng, nếu chỉ dựa vào các kỹ thuật
chẩn đoán thông thường như siêu âm, chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ...,
chúng ta có thể gặp một số trường hợp ung thư nhưng chưa rõ ổ nguyên
phát. Nguyên nhân là do chỉ tổn thương di căn được phát hiện trong khi
khối u nguyên phát còn quá nhỏ. Rất nhiều trường hợp bệnh nhân có biểu
hiện di căn rất rõ nhưng vị trí tổn thương nguyên phát không tìm thấy
được, điều này gây cản trở đến chiến lược điều trị và rõ ràng là hiệu quả điều trị không cao, tỷ lệ tử vong cao và thời gian sống thêm thấp.

Những dấu hiệu của ung thư, áp dụng chung cho các loại ung thư, nên chú ý tới các dấu hiệu báo động sau đây:

- Vết loét lâu liền

- Ho dai dẳng, tức ngực, điều trị không đỡ

- Chậm tiêu, khó nuốt

- Thay đổi thói quen bài tiết phân, nước tiểu

- U ở vú hay ở trên cơ thể

-Hạch to lên không bình thường

-Chảy máu, dịch ra bất thường ở âm đạo

-Ù tai, nhìn đôi

-Gầy sút, thiếu máu không rõ nguyên nhân

Khi
có các dấu hiệu này, không có nghĩa là đã mắc bệnh ung thư. Tuy nhiên,
nếu có, mọi người nên đến ngay các cơ sở chuyên khoa để khám, có hướng điều trị và những lời khuyên thiết thực.

(GS.TS Nguyễn Bá Đức, nguyên Giám đốc Bệnh viện K)

PET/CT chẩn đoán khá chính xác ung thư

Bệnh
nhân Nguyễn Thị B., 48 tuổi, chẩn đoán ung thư biểu mô di căn hạch cổ
chưa rõ nguyên phát, với kết quả nội soi vòm họng và CT không phát hiện
thấy tổn thương. Theo bác sĩ Trần Hải Bình, đối với bệnh nhân Nguyễn Thị
B, hình ảnh trên phim CT thông thường không phân biệt được rõ ràng tổ
chức u ác tính hay vùng xẹp phổi (không có tế bào ác tính). Nhưng trên
hình ảnh PET/CT lại phân biệt rõ tổ chức u ác tính, vùng xẹp phổi. Dựa
vào các kết quả trên, bệnh nhân được chẩn đoán là ung thư vòm họng di
căn hạch cổ hai bên. Đồng thời đánh giá được giai đoạn bệnh để các bác sĩ lập kế hoạch điều trị tiếp theo, xạ trị phối hợp hoá trị.

Bác
sĩ Trần Hải Bình cho biết, đây là một trong hàng trăm bệnh nhân tại
Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu được chẩn đoán là ung thư chưa rõ
nguyên phát, có sử dụng kỹ thuật chụp PET/CT để chẩn đoán và phát hiện
sớm ung thư. Nhiều người bệnh ung thư đầu mặt cổ, ung thư phổi, tuyến
giáp, đại trực tràng, thực quản, dạ dày, gan, tuyến tiền liệt, cổ tử
cung, buồng trứng... đã được chụp PET/CT tại Trung tâm Y học hạt nhân và
Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai có hình ảnh khối u không phát hiện thấy trên CT, MRI, nhưng lại thấy rõ trên hình ảnh PET/CT.

TS Lê Chính
Đại, Phó Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu đánh giá, chụp
hình toàn thân bằng PET/CT có thể phát hiện được các bất thường về
chuyển hóa, ghi được những hình ảnh bệnh lý sớm, còn nhỏ thậm chí khi chưa có thay đổi về cấu trúc.

Ghi hình bằng máy PET/CT đã giúp
ích rất nhiều trong việc chẩn đoán, phát hiện tổn thương ung thư nguyên
phát một cách chính xác, nhanh chóng, hiệu quả mà các xét nghiệm khác
như CT, MRI… chưa phát hiện được. Ở những bệnh nhân ung thư sau phẫu
thuật, xạ trị, hóa trị các tổn thương có thể biến dạng, thay đổi cấu
trúc nên hình ảnh CT, MRI có nhiều hạn chế trong việc xác định các tổ chức còn sót, không phân biệt được tổ chức xơ hóa với tái phát, di căn…

Việc
sử dụng hình ảnh PET/CT để làm mô phỏng trong xạ trị gia tốc với kỹ
thuật điều biến liều (IMRT) sẽ giúp các thầy thuốc xác định chính xác
vùng khối u có các tế bào ác tính để lập kế hoạch xạ trị được chính xác.
Kỹ thuật này được thực hiện qua việc đồng thời chia các trường chiếu ở
nhiều góc độ khác nhau nhằm tối ưu hoá liều cao nhất theo hình dạng khối u và liều cho phép giới hạn ở tổ chức lành.

Theo PGS.TS Mai
Trọng Khoa, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu, Trung tâm đưa
hệ thống máy PET/CT của hãng Siemens (Ðức) vào hoạt động, mô phỏng để
lập kế hoạch xạ trị trên máy gia tốc cho bệnh nhân ung thư từ tháng
8-2009. Việc sử dụng hình ảnh PET/CT để lập kế hoạch xạ trị (PET/CT mô
phỏng) cho máy gia tốc tuyến tính với kỹ thuật 3D và xạ trị điều biến
cường độ (IMRT) là đỉnh cao của kỹ thuật xạ trị với máy gia tốc tuyến
tính lần đầu tiên triển khai ở Việt Nam cho bệnh nhân ung thư. Việt Nam
là một trong số các nước trong khu vực châu Á thực hiện tốt kỹ thuật này.

Kỹ thuật PET/CT mô phỏng trong lập kế hoạch xạ trị đã ứng
dụng thành công ở các nước phát triển như Mỹ, Ðức, Anh, Pháp, Nhật Bản,
Hàn Quốc... Cùng với việc ứng dụng công nghệ PET/CT để chẩn đoán ung
thư, Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu – Bệnh viện Bạch Mai, còn một
số kỹ thuật tiên tiến khác đã được ứng dụng, người bệnh không phải ra
nước ngoài để chụp chẩn đoán như trước đây, tiết kiệm chi phí, đồng thời
nâng cao chất lượng chẩn đoán, điều trị, mở ra nhiều cơ hội nâng cao
chất lượng sống cho người bệnh. Chi phí điều trị ung thư ở trong nước
giảm hơn nhiều lần so với chi phí điều trị ở nước ngoài được các chuyên gia ước tính, lên tới 1 tỷ USD/năm.

Sàng lọc phát hiện sớm ung thư

TS
Nguyễn Bá Đức, nguyên Giám đốc Bệnh viện K cho biết, sàng lọc, phát
hiện sớm ung thư là quá trình tìm kiếm những dấu hiệu sớm của bệnh ung
thư trên những người khỏe mạnh mà chưa hề có triêu chứng của bệnh. Sàng
lọc ung thư còn được gọi là phòng bệnh bước 2, nghĩa là đi tìm những dấu
hiệu sớm nhất có thể của một bệnh ung thư, để có thể phát hiện ung thư ở
giai đoạn còn sớm, làm tăng tỷ klệ chữa khỏi và giảm tỷ lệ tử vong do ung thư.

Một số ung thư có thời gian tiềm ẩn khá dài trong khi một
số lại phát triển rất nhanh, khi phát hiện đã ở giai đoạn muộn. Một số
ung thư có thể phát hiện được sớm bởi ở những vị trí dễ tiếp cận như ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng….

Tại Việt Nam hiện nay, các
loại ung thư ưu tiên cho việc sàng lọc và chẩn đoán sớm bao gồm: ung thư vú, ung thư cổ tử cung, ung thư khoang miệng và đại trực tràng.

Theo
TS Trần Văn Thuấn, phó giám đốc Bệnh viện K, đây là những loại ung thư
có số người mắc cao, nếu được phát hiện sớm đem lại hiệu quả điều trị cao và giảm chi phí cho bệnh nhân.

Ung thư vú là loại thường gặp
nhất ở phụ nữ ở nhiều nước trên thế giới và Việt Nam. Trong số các ung
thư ở nữ, ung thư vú chiếm tới 35%. Trong đó, phát hiện ung thư vú gồm
cả hướng dẫn chị em tự khám vú, chụp tuyến vú định kỳ 1-2 lần/năm cho
nhóm từ 40 tuổi trở lên. Trong đó, đánh giá chụp tuyến vú có thể phát
hiện ung thư từ rất sớm, ngay từ khi chưa sờ thấy khối u. Các chuyên gia
khẳng định, nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, ung thư vú có thể được chữa khỏi 100%, bảo đảm nuôi con bằng sữa mẹ sau này.

Với
ung thư cổ tử cung, có thể phát hiện sớm bằng xét nghiệm tế bào học âm
đạo (PAP test) hoặc soi cổ tử cung. Với ung thư khoang miệng, biểu hiện
ban đầu là các vết loét, vết sùi lâu liền trong khoang miệng. Với ung
thư đại trực tràng, các bác sĩ có thể khám trực tràng hoặc xét nghiệm máu tìm dấu ấn ẩn trong phân.

Hướng tới mạng lưới 10 năm

Thứ
trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Xuyên cho biết, từ năm 2008 đến nay, Chương
trình Phòng chống ung thư quốc gia đã mở thêm năm bệnh viện chuyên khoa,
24 Khoa Ung bướu, 2.890 giường bệnh, 2.700 nhân viên y tế chuyên ngành.
Cả nước đầu tư thêm 9 máy xạ, 6 máy mô phỏng, 16 máy cobalt, 15 máy gia
tốc. Đồng thời triển khai nhiều kỹ thuật mới ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng...

Tuy nhiên, tại hội nghị quốc
gia về ung thư mới đây, bà Nguyễn Thị Xuyên cho rằng cả về nhân lực, vật
lực, ngành y tế mới đáp ứng được 25% nhu cầu điều trị cho bệnh nhân ung thư.

TS Lê Chính Đại, Phó Giám đốc Trung tâm u học hạt nhân và
UNg bướu cho rằng, từ nhiều năm nay, nhiều đoàn bác sĩ của Trung tâm
cũng như bệnh viện Bạch Mai cũng đã về hỗ trợ và chuyển giao kỹ thuật
mới cho bệnh viện. Tuy nhiên, ở các tỉnh, trong khi số bác sĩ đa khoa
còn đang thiếu, thì bác sĩ chuyên khoa ung bướu càng thiếu trầm trọng, vì cần phải học thêm vài năm chuyên khoa.

Khảo sát thực trạng chẩn
đoán, điều trị ung thư tại bệnh viện đa khoa 63 tỉnh, thành cho thấy,
đa số các bệnh viện thiếu trang thiết bị, nguồn nhân lực điều trị bệnh
nhân ung bướu đang thiếu ở mọi tuyến. Trong đó, 10/63 bệnh viện tuyến tỉnh không nhận điều trị bệnh nhân ung thư.

Trước tình hình gia
tăng bệnh nhân ung thư ở Việt Nam hiện nay, Bộ Y tế cũng vừa ra quyết
định thành lập mạng lưới phòng, chống ung thư từ tuyến địa phương tới Trung ương trong 10 năm từ 2010 -2020.

Theo đó, đến năm 2020,
ngoài bệnh viện Ung bướu quốc gia, Viện Ung thư quốc gia và bệnh viện
Ung bướu TP.Hồ Chí Minh sẽ có 7 trung tâm ung bướu thuộc 7 bệnh viện
lớn là: Bạch Mai, Bệnh viện E, Bệnh viện đa khoa Thái Nguyên, Bệnh viện
Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí (Quảng Ninh), Bệnh viện Việt Nam - Cuba
Đồng Hới (Quảng Bình), Bệnh viện Đa khoa Trung ương Huế và Bệnh viện Chợ Rẫy.

Ngoài ra, còn có 4 khoa ung bướu tại Bệnh viện Nhi Trung
ương, Bệnh viện Tai - mũi - họng Trung ương, Bệnh viện Phụ sản Trung
ương và Viện Lão khoa quốc gia; sáu Bệnh viện ung bướu,tám trung tâm ung bướu và 31 khoa ung bướu tại các tỉnh, thành phố.