LTS: Hoàng
Tá Thích là em rể của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Quen biết nhạc sĩ từ thời
thanh niên và sau này là "người trong nhà", nên tác giả có điều kiện để
hiểu và viết đúng về đời thường của nhạc sĩ. 1/4 sắp tới, tròn 10 năm
ngày mất của nhạc sĩ tài hoa, Tuần Việt Nam xin giới thiệu bài viết có tựa đề: Những gì tôi đã học được nơi Trịnh Công Sơn.

Trong
phần dẫn nhập cho một tuyển tập các ca khúc, Trịnh công Sơn đã viết:
"Ban đêm tôi nhìn trời đất để học về lòng bao dung, nhìn đường đi của
kiến để biết về sự nhẫn nhục. Sông vẫn chảy đời sông, suối vẫn trôi đời suối. Đời người cũng chỉ để sống, và hãy thả trôi những tỵ hiềm".

Nhìn trời để thấy mình nhỏ bé
trong vũ trụ vô biên, con người chỉ là hóa thân của một hạt bụi trong
mênh mông trần thế. Nhìn đất để học cái hạnh tha thứ bao dung của đất.
Đất nhận biết bao nhiêu là chất thải dơ bẩn của con người, nhưng lại chuyển hóa tất cả để lại nuôi sống mọi loài.

Kiến biểu hiện cho
lòng kiên nhẫn. Người ta nói kiến tha lâu đầy tổ chẳng khác gì nước chảy
đá mòn. Hình ảnh một đàn kiến bò luôn luôn giữ đúng đường đi còn gợi cho ta về sự nhẫn nhục.

Nhẫn nhục làm nguôi sự giận dữ và bắt
đầu cho sự tha thứ. Tha thứ trong ý thức con người nhỏ bé đối với vạn
vật. Tha thứ trong ý thức quên mất cái ngã của mình. Cho nên "Sống trong
đời sống, cần có một tấm lòng. Để làm gì, em biết không? Để gió cuốn
đi" là thế. Chung quy cũng tại người đời thường thấy cái "Tôi" của mình
quá lớn. Không ai muốn người khác hơn mình. Tham - sân - si vốn là ba
nghiệp lớn của con người. Mọi tỵ hiềm, ganh ghét cùng những tính xấu
khác đều do chấp ngã mà ra. Không chấp ngã mới có thể khiêm nhường và bao dung.

Ảnh: VietNamNet

Khiêm
nhường là một phẩm hạnh cao quý. Có khiêm nhường mới có thể tha thứ. Nhưng tha thứ không phải là chuyện dễ làm đối với mọi người.

Người
ta thường có thể tha thứ mà không thể quên. Tha thứ biểu hiện bên
ngoài. Quên là thầm lặng bên trong. Điều thầm lặng bên trong mới làm người ta ray rứt.

Trịnh Công Sơn là một người nổi tiếng. Nổi
tiếng quá sớm và đương nhiên phải có những người ganh ghét, mặc dù  anh  là một người rất khiêm tốn.

Sống giữa những ganh ghét tục lụy,
chưa bao giờ nghe một người bạn nào nói Trịnh công Sơn có lòng tỵ hiềm
với bất cứ ai. Trái lại, anh đã từng gặp những  người ganh tỵ, đối xử 
không công bằng với anh. Có những người thể hiện một cách trắng trợn vì
đố kỵ, cũng có những người nói xấu anh với mục đích đẩy anh ra khỏi lòng
yêu thương của quần chúng. Chưa bao giờ thấy anh có phản ứng. Nhiều lắm
thì cũng là những lời than phiền nhẹ  nhàng. Lòng bao dung và tha thứ
của anh đã thể hiện rất nhiều ngay cả với những kẻ không xứng đáng với
tình yêu của anh đối với họ. Quên hay không chỉ trong lòng anh biết,
nhưng mãi đến khi nhắm mắt, không bao giờ nhắc đến điều mình đã tha thứ thì có lẽ anh đã quên hẳn trong lòng.

Hai chữ "Thôi kệ" của anh
vẫn thường được bạn bè nhắc đến như một ấn tượng về người nghệ sĩ tài
hoa này. Hiếm khi anh thắc mắc khi nghe  một điều nói không đúng về mình, và không bao giờ anh có ý định cải chính những điều sai lầm đó.

Từ
hai chữ Thôi kệ của anh, tôi đã học được nhiều điều. Hãy bắt đầu bằng
chữ Nhẫn: Có một người làm bực mình, thay vì phản ứng ngay lúc đó thì
tôi tự nhủ lòng, để mai hẵng nói. Hôm sau thì sự giận dữ của mình đã nguội rồi và không còn hứng thú để nói chuyện hôm qua.

Anh
thường nói cuộc đời không có bao năm, tại sao lại phải phí mất thì giờ
làm những chuyện đó. Anh nói, nếu người ta nói một điều sai lầm về mình
và mình thưc sự không làm điều đó, thì cần gì phải cải chính. Trong
những năm tháng trước lúc từ giã cuộc đời, anh thường hát cho bạn bè
nghe ca khúc "Mưa hồng" và "Một cõi đi về" như một lời nhắn cho những ai còn ham mê vọng động, chưa thoát ra khỏi cái Ngã của mình.

Anh
Sơn uống rượu từ thời còn trẻ, và rượu trở thành không những là một
người bạn, mà còn là một nhu cầu. Bởi vì có bạn thì phải cần có rượu để
làm mồi câu chuyện. Thường nói rượu gọi bạn. Không ngày nào anh không
uống rượu, cho đến một thời gian rất ngắn trước khi qua đời, vì tình trạng sức khỏe trầm trọng, anh đành phải ngừng.

Đó là một trong những tiến thóai lưỡng nan của anh.

Anh
không thể tiếp tục uống rượu nhưng không bao giờ muốn mất bạn. Vì vậy,
anh lúc nào cũng sẵn sàng rượu để mời bạn và ngồi nhìn bạn bè uống.
Không phải dễ dàng để có thể làm như thế. Nó phải xuất phát từ sự nhẫn
nhịn và lòng bao dung để nhìn người khác đang hưởng thụ cái thú mà mình thèm muốn được thụ hưởng.

Tôi đã từng nghe một vị cao tăng nói: "Làm từ thiện nhiều sẽ mở mang trí tuệ." Và Ngài giải thích: "Nếu
có thể lấy của cải của mình để làm từ thiện thì rõ ràng là minh không
quá tham luyến vật chất. Bớt tính toán chuyện tiền bạc vật chất, trí óc sẽ luôn luôn được tỉnh táo sáng suốt.".

Có những người không những hà tiện, keo kiệt về vật chất mà còn keo kiệt cả lời nói.

Ảnh: VietNamNet

Không
phải mất tiền để nói một lời cảm ơn một người nào đó đã làm cho mình
một điều nhỏ nhặt như nhường một chỗ ngồi, mở hộ cánh cửa, mà cũng không
mở miệng được. Cho nên có hạnh bố thí không phải chỉ cho người khác vật chất mà còn cho người khác sự quan tâm, an ủi.

Tôi chưa bao giờ nghe anh Sơn nói một câu làm xúc phạm người khác.

Đã
có lần anh  đến thăm một nơi ở của  những người bị tàn phế vì chiến
tranh và anh nói với họ: "Các bạn không nên măc cảm vì mình là người tàn
phế. Đó chỉ là thể xác. Tôi nghĩ tâm hồn các bạn vẫn lành lặn và đẹp,
TÀN mà không PHẾ. Ngoài đời chúng tôi, ngược lại có những người lành lặn, nhưng đôi khi lại tàn phế trong tâm hồn."

Bản thân cũng đã
có lúc tuyệt vọng, nhưng anh lại tự nhủ lòng: "Tôi ơi đừng tuyệt vọng".
Ca khúc "Tôi ơi đừng tuyệt vọng" đã từng giúp cho nhiều người thoát khỏi
cơn tuyệt vọng và can đảm trở lại với cuộc sống, trân trọng cuộc sống, vì "Cuộc đời đó có bao nhiêu mà hững hờ."

Gần anh Sơn từ lúc còn
trẻ cho đến khi anh nằm xuống, tôi chưa bao giờ tìm thấy nơi anh chút bụi hận thù. Trong suốt cuộc đời, anh đã "để  gió cuốn đi" không chỉ một tấm lòng mà còn thả trôi đi những hỷ nộ ái ố của những kẻ đôi khi đã vô tình ngược đãi anh.

Có
người hỏi anh làm thế nào để có thể toàn vẹn trong cuộc sống với đủ
loại bạn bè với những tình cảm yêu ghét, anh trả lời: "Mình luôn luôn cố gắng sống thế nào cho tử tế."

Khó khăn làm sao hai chữ  "tử tế" ấy.

Đối
với tôi, anh Sơn không phải là một thần tượng. Có những tài năng lớn và
những nhân phẩm lớn. Nhưng một tài năng lớn ẩn trong một nhân phẩm lớn thì rất hiếm có. Trịnh Công Sơn  là một người hiếm có.

Riêng tôi
đã học được nơi anh từ hai chữ "thôi kệ" cùng rất nhiều điều. Và, tôi luôn luôn tâm niệm phải cố gắng sống thế nào cho thật tử tế.