"Thực phẩm chức năng: hiểu đúng, làm đúng và dùng đúng" (Reload)

BÁC SĨ TRÒ CHUYỆN

Cảnh giác với “thần dược trường sinh” HGH

SGTT.VN - Hiện có nhiều người nghe qua lời đồn đại đã
tìm mua các chế phẩm chứa hormon tăng trưởng của người nhằm điều trị các
rối loạn do tuổi già mang đến như sút giảm trí nhớ, mất ngủ, yếu sinh
lý… với niềm tin các chế phẩm này có tác dụng thần dược, giúp trường sinh, chậm lão hoá. Hư thực về thông tin này?

Sống khoẻ, trường thọ, trẻ mãi không già là ước mơ bao
đời của nhân loại. Đó cũng là lý do mà nhiều người săn tìm các chế phẩm
giúp “làm lui tuổi già, phục hồi tuổi trẻ”, và cũng là điểm yếu của
người tiêu dùng mà các công ty dược nhắm vào để kinh doanh. Hiện đã xuất
hiện nhiều chế phẩm loại này, tuy có dạng như thuốc nhưng không được
xem là thuốc mà chỉ là thực phẩm chức năng, bán tự do trong các siêu
thị, nhà thuốc và trên mạng internet. Trong đó được quan tâm nhiều nhất
là hormon tăng trưởng của người (Human Growth Hormone, viết tắt HGH).
Đặc biệt thay vì dùng HGH, hiện còn có nhiều chế phẩm được giới thiệu
dùng như “những chất giúp tiết HGH” (HGH secretagogue hoặc HGH stimulator) và có ưu điểm hơn HGH.

HGH là chất gì?

Trước hết ta cần biết hormon là chất sinh học do tuyến
nội tiết bài tiết và máu chuyên chở đến các cơ quan để điều hoà hoạt
động sinh lý của cơ thể. HGH là hormon tiết ra từ tuyến yên nằm trong
não và là hormon giúp tăng trưởng, phát triển con người. Đó là một
protein gồm 191 axit amin, có nhiệm vụ kích thích sự tổng hợp chất đạm
để tạo nên hình hài, giúp cơ thể tăng trưởng. Hiện nay, nhờ công nghệ
sinh học và kỹ thuật tái tổ hợp ADN, người ta đã có thể sản xuất HGH với
số lượng lớn, rẻ tiền và không sợ nhiễm bệnh Creutzfelf-Jacob, một loại
bệnh truyền nhiễm do sản phẩm bào chế từ não (trước đây HGH dùng làm
thuốc, được trích từ não người chết, có thể gây bệnh nhiễm giống như bệnh bò điên).

Từ lâu các nhà khoa học đã ghi nhận vai trò một số
hormon đối với quá trình lão hoá của con người. Nhiều công trình nghiên
cứu cho thấy ở người, tuổi càng cao, lượng một số hormon tiết ra càng
giảm. Từ đó nảy sinh ý tưởng bào chế các hormon suy giảm theo tuổi già
để làm thuốc bổ sung chống lão hoá, cải lão hoàn đồng. Trước đây, người
ta từng đổ xô mua thuốc melatonin (một hormon do tuyến tùng trên não
tiết ra), nay lại tìm đến HGH. Lý do là vì quá trình lão hoá được ghi
nhận từ một số nghiên cứu cho thấy HGH góp phần làm khối lượng cơ bắp
tăng và khối lượng mỡ giảm. Tuy nhiên HGH có bất lợi phải dùng đường
tiêm và có nhiều tác dụng phụ, vì vậy các nhà khoa học đẩy mạnh việc
nghiên cứu, thay vì dùng HGH họ tìm ra các chất gọi là giúp tiết HGH
dùng đường uống hay xịt vào lưỡi hầu họng để được hấp thu vào cơ thể.
Mặc dù nghiên cứu còn đang tiếp tục, chưa khẳng định chắc chắn tác dụng
của HGH với quá trình lão hoá nhưng những chế phẩm là HGH hoặc “những
chất giúp tiết HGH” đã được quảng cáo rất nhiều. Ngay một số vận động
viên cử tạ và điền kinh cũng lạm dụng chúng, đặc biệt với HGH, không phải để trẻ hoá mà vì mục đích “doping” làm tăng cơ bắp và sức dẻo dai.

Chưa rõ tác dụng đã bán tràn lan

Về các chất giúp tiết HGH, các chế phẩm đầu tiên được
kể là các axit amin như arginin, ornithin, lysin. Axit amin là thành
phần cơ bản của chất đạm (vốn có trong thịt, cá, trứng, sữa… ta ăn hàng
ngày). Khi vào cơ thể, chất đạm được tiêu hoá và chuyển hoá thành axit
amin là chất dinh dưỡng cơ bản cơ thể tiêu thụ được. Một số người nghe
theo quảng cáo đã tìm mua chế phẩm có chứa arginin, ornithin, lysin cũng
nhằm mục đích trẻ hoá. Hiện chỉ mới có vài nghiên cứu cho thấy các axit
amin vừa kể khi sử dụng làm tăng rất ít hàm lượng HGH trong máu, chứ chưa khẳng định “chất giúp tiết HGH” có thật sự phục hồi tuổi trẻ không?

Các chất giúp tiết HGH thứ hai là một số dược thảo như:
cao cây Tribulus terrestris, cao rễ Astragalus, cao cây Rhodiola rosea.
Các loại này chỉ có ở phương Tây và về dược tính chưa được nghiên cứu
một cách rõ ràng, tức không có chứng cứ y học xác định có tác dụng hay
không. Kế nữa là các chế phẩm được gọi là giúp tiết HGH nhưng lại chứa
bột tuyến yên lấy từ súc vật và được dùng uống. Nếu uống bột tuyến yên, chắc chắn sẽ bị dịch vị tiêu hoá phân huỷ thì làm sao còn tác dụng?

Một chế phẩm nữa đang được quảng cáo rầm rộ trên mạng
là Nu-HGH. “Nu” để chỉ tên công ty sản xuất Nu-Healthy, “HGH” để chỉ
hormon tăng trưởng. Đây hoàn toàn không phải HGH mà chỉ là chế phẩm, như
lời giới thiệu, giúp tiết HGH. Có đôi điều không đáng tin cậy về chế
phẩm này. Thứ nhất, chế phẩm này quảng cáo “thiên nhiên 100%” nhưng
trong thành phần có khá nhiều hoá chất tổng hợp, như “methylparaben,
propylparaben” là các hoá chất giúp bảo quản, hay “sodium citral,
potassium sorbate, citric acid” là những hoá chất dùng làm tá dược bào
chế. Thứ hai, hoạt chất chính của Nu-HGH được ghi là “HGH stimulator”,
tức chất giúp tiết HGH mà lại không ghi rõ dược thảo hay chất thiên
nhiên loại gì, trong khi tác dụng lại ghi khá nhiều dễ làm người tiêu
dùng hiểu lầm là thần dược như: trị đau đầu, mất ngủ, tăng chức năng
miễn dịch, cải thiện trí nhớ, tăng khả năng tình dục, giảm lượng mỡ,
phục hồi cơ bắp, làm săn da... Cần lưu ý, chính nhà sản xuất cũng xác định Nu-HGH không phải thuốc mà là “thực phẩm chức năng”.

Tóm lại, những chứng cứ khoa học hiện có cho thấy các
chế phẩm gọi là giúp tiết HGH kiểu như Nu-HGH hoàn toàn không đáng tin
cậy. Mọi người đừng tìm cách mua sử dụng vì rất có khả năng “tiền mất tật mang”.

PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức

Hiểu đúng về thực phẩm chức năng

Thực phẩm chức năng được định nghĩa là
những chế phẩm bắt nguồn từ thực phẩm đã thay đổi thành phần qua chế
biến, bổ sung nhằm đưa đến tác dụng sinh lý nào đó có lợi cho sức khoẻ,
ngoài cung cấp chất dinh dưỡng cơ bản. Các thực phẩm chức năng được phép
bày bán với bao bì, chai lọ giống chai lọ thuốc và dạng bào chế là viên
nén, viên nang, thuốc nước, giống y như thuốc nhưng không được xem là
thuốc. Trên nhãn, bao bì bắt buộc phải ghi rõ: “Đây không phải thuốc và
không được dùng để thay thế thuốc”. Lấy ví dụ như vitamin và chất
khoáng, nếu nhà sản xuất đăng ký là thuốc thì sản phẩm đó phải bán trong
nhà thuốc. Nhưng nếu đăng ký thực phẩm chức năng thì chế phẩm vitamin
và chất khoáng đó phải bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, có thể bày bán
không chỉ ở nhà thuốc mà còn ở các siêu thị, chợ. Ở các nước tiên tiến
như Mỹ, thực phẩm chức năng không được cơ quan FDA (giống như cục Quản
lý dược ở ta) quản lý và thường chẳng có nghiên cứu khoa học nào chứng
minh tác dụng. Cũng cần lưu ý, các chế phẩm là thực phẩm chức năng vẫn phải dùng đúng liều lượng theo hướng dẫn thì mới an toàn.