Điều trị AIDS: 30 năm, nhiều hy vọng

01/06/2013 10:00

Sau 30 năm “chỉ mặt đặt tên” vi rút gây bệnh AIDS, khoa học đã có nhiều bước phát triển quan trọng và ngày càng tiến gần đến mục tiêu chiến thắng hoàn toàn HIV.

Ngày 20.5.1983, nhóm của các giáo sư (GS) Luc Montagnier và Françoise
Barré-Sinoussi (Pháp) đăng tải kết quả nghiên cứu về HIV, một loại vi rút mới, trên chuyên san Science. Vi rút này là thủ phạm gây hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS).

Năm 2008, các tác giả của phát hiện cực kỳ quan trọng này được trao giải Nobel Y học. Trả lời Đài phát thanh Europe 1,
GS Barré-Sinoussi cho biết ngày ấy, bà không thể nào ngờ rằng HIV lại trở thành nỗi ám ảnh của nhân loại và đã làm hơn 28 triệu người tử vong.

Tại các nước có điều kiện y tế tốt, bệnh nhân nhiễm HIV
được điều trị đúng phác đồ hầu như không phát bệnh, có thể “sống chung
với lũ”. Không dừng ở mục tiêu khống chế bệnh, các chuyên gia vẫn tìm kiếm phương pháp chữa dứt điểm AIDS.

Hồi tháng 3.2013, các nhà khoa học Mỹ công bố trường hợp một bé gái 3
tuổi ở nước này bị nhiễm HIV từ trong bụng mẹ, nay đã gần như bình phục
hoàn toàn. Các bác sĩ dùng một số biện pháp để ngăn cản vi rút truyền
từ mẹ sang lúc em còn là một thai nhi. Khi em vừa chào đời đã được cho
dùng các loại thuốc đặc trị HIV trong khoảng 18 tháng rồi ngưng luôn cho
đến nay. Kết quả xét nghiệm mới nhất cho thấy bé gái không còn nhiễm bệnh nữa.

Trường hợp này đã mở ra một triển vọng mới để điều trị “bệnh thế kỷ”,
giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về khả năng “đề kháng” với HIV một cách tự nhiên hoặc sau khi được cho dùng thuốc rất sớm ở một số người.

Một thông tin gây chú ý khác là nhóm nghiên cứu thuộc Bệnh viện
Timone ở thành phố Marseille, miền nam nước Pháp bắt đầu thử nghiệm vắc
xin điều trị bệnh AIDS lên người từ giữa tháng 4. Hồi đầu năm, Cơ quan
Quản lý dược phẩm và sản phẩm y tế Pháp (ANSM) đã “bật đèn xanh” để GS
Erwann Loret và các cộng sự tại Bệnh viện Timone thử nghiệm lâm sàng loại vắc xin này.

Đây là cột mốc quan trọng cho gần 15 năm miệt mài tìm đường “khuất
phục” vi rút HIV của nhóm Loret. Vắc xin được thử nghiệm có thể xem là
một trong những phương pháp điều trị AIDS hứa hẹn nhất trên thế giới hiện nay.

Ngoài công dụng phòng ngừa, hiện vắc xin còn được nghiên cứu để áp dụng cho điều trị ung thư, bệnh AIDS, Alzheimer... Nguyên tắc của liệu pháp này là hướng hệ miễn dịch vào một “mục tiêu” cụ thể như tế bào ung thư, tế bào nhiễm khuẩn.

Từ hơn 1 thập niên qua, GS Loret tập trung nghiên cứu protein Tat do
các tế bào nhiễm vi rút HIV tiết ra, theo tờ La Provence. Loại protein
này đóng vai trò như một “vệ sĩ”, khiến hệ miễn dịch không thể tiêu diệt
tế bào mang mầm bệnh. Từ đó, nhóm nghiên cứu đã phát triển protein nhân tạo Tat Oyi có khả năng ức chế protein Tat.

Sau khi “vệ sĩ” bị vô hiệu hóa, hệ miễn dịch sẽ rộng đường loại trừ
“kẻ xâm lăng”. Tat Oyi là nền tảng phát triển vắc xin điều trị AIDS của các nhà nghiên cứu thuộc Bệnh viện Timone.

GS Loret giải thích thêm: “Loại dược phẩm này dùng nguyên tắc của
phẫu thuật, nghĩa là nhằm đúng mục tiêu mà tấn công nên chỉ cần một
lượng kháng thể nhỏ”. Về thành phần, vắc xin không có thuốc bổ trợ nên các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ hạn chế tối đa phản ứng phụ.

Trong đợt thử nghiệm đầu tiên, 48 tình nguyện viên là các bệnh nhân
có xét nghiệm dương tính với vi rút HIV sẽ được tiêm thuốc 3 lần, kéo
dài trong 1 năm. Các tình nguyện viên sẽ được chia thành 4 nhóm, trong
đó, 3 nhóm được tiêm với liều lượng khác nhau và 1 nhóm được tiêm giả dược.

Những bệnh nhân này đều đang được điều trị bằng phương pháp kết hợp 3
loại thuốc nên khống chế được sự phát triển của bệnh. Sau khi được tiêm
vắc xin, họ sẽ ngưng dùng thuốc trong 2 tháng, sau đó sẽ được cho xét
nghiệm lại. Nhóm có liều lượng thuốc phù hợp nhất sẽ cho kết quả “đẹp”
nhất, tức lượng tế bào nhiễm HIV không tăng lên. Nếu kết quả khả quan,
nhóm nghiên cứu sẽ cho thử nghiệm đợt tiếp theo lên 80 bệnh nhân. Kết quả chính thức sẽ được công bố vào giữa năm 2015.

Mục tiêu sau cùng là có ít nhất 30% bệnh nhân đáp ứng thuốc, không
phát hiện được vi rút trong máu. Đây là mức tối thiểu để được Chương
trình Phòng chống AIDS của Liên Hiệp Quốc (UNAIDS) công nhận là một liệu pháp chính thức.

Những thử nghiệm từ năm 2001 trên động vật, đặc biệt là khỉ cho thấy
không chỉ điều trị hiệu quả, vắc xin của nhóm Loret còn có công dụng phòng ngừa vi rút HIV.

Hiện nay, phương pháp điều trị bệnh AIDS phổ biến nhất là dùng kết
hợp 3 loại thuốc đặc trị. Tuy nhiên, bệnh nhân sẽ phải dùng thuốc suốt
đời với nhiều nguy cơ tác dụng phụ đi kèm. Bên cạnh đó, liệu pháp kết
hợp 3 loại thuốc khá đắt đỏ, nên không phải bệnh nhân nào trong số 33 triệu người bị nhiễm HIV trên thế giới cũng có điều kiện theo tới cùng.

Trong gần 15 năm qua, việc phát triển vắc xin của Bệnh viện Timone
gặp nhiều khó khăn về mặt tài chính, một phần là do không hãng dược nào
chịu tài trợ. Rõ ràng việc bệnh nhân phải dùng thuốc suốt đời sẽ mang
lại hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn cho những hãng này so với 1 liều vắc
xin duy nhất. Nhưng nhờ các nhà hảo tâm chung tay, nay công trình nghiên
cứu của nhóm Loret đã tiến một bước đáng kể, mang lại hy vọng cho hàng triệu bệnh nhân.

Nguyễn Ngọc Lan Chi