Trong khi chương trình phòng chống HIV đang có những “rào cản” thì lại phải đối mặt hàng loạt khó khăn do khoản hỗ trợ từ dự án quốc tế Quỹ toàn cầu cắt giảm và sẽ chấm dứt vào năm 2016.

Dự án quốc tế tài trợ chương trình can thiệp giảm tác hại đã rút dần khiến cho công tác phòng chống HIV/AIDS gặp khó khăn về kinh phí. Trong ảnh: Khám cho bệnh nhân điều trị Methadone (một trong những chương trình can thiệp giảm tác hại) tại Trung tâm Y tế TP.Vũng Tàu

Chi phí bị cắt giảm

Trong năm 2013, trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đã có 203 người mới được phát hiện bị nhiễm HIV; riêng trong 6 tháng đầu năm 2014 có 116 trường hợp. Xu hướng lây nhiễm qua đường tình dục ngày càng gia tăng rõ rệt. Cụ thể, nhóm nhiễm HIV qua đường tình dục tăng từ 1% (năm 2006) lên 3,33% (năm 2010) và 2,66% (năm 2014). Điều này cũng thể hiện rõ qua sự gia tăng đáng kể tỷ lệ người nhiễm HIV là nữ. Về giới tính, số lũy tích tỷ lệ nhiễm HIV ở nam thường cao hơn nữ (78,14% so với 21,86%), tuy nhiên các năm gần đây tỷ lệ nữ có xu hướng tăng (0% giai đoạn 1988-1995; 18,42%  trong năm 2005 và 38% năm 2013). Phân tích đã cho thấy khả năng nguy cơ nhiễm HIV ở nữ do bạn tình đã tăng lên khá nhanh và phù hợp với thống kê về tỷ lệ nhiễm HIV qua đường quan hệ tình dục.

Dự báo trong vài năm tiếp theo, tốc độ lây nhiễm có xu hướng chậm lại nhưng chưa thật sự ổn định. Đường lây chủ yếu vẫn là đường máu và quan hệ tình dục, trong đó lây truyền qua quan hệ tình dục sẽ chiếm tỷ lệ ngày càng lớn. Việc kiểm soát lây truyền HIV trong nhóm mại dâm khó khăn hơn nhiều và tốc độ lây truyền cũng nhanh hơn rất nhiều so với nhóm đối tượng nghiện chích ma tuý. Trong khi đó, hàng loạt các chương trình can thiệp giảm tác hại như chương trình bơm kim tiêm, bao cao su do các dự án quốc tế tài trợ đã rút đi nên hiện tại các hoạt động này không có kinh phí để tiếp tục duy trì.

Chương trình Methadone cho người nghiện ma túy cũng đang phải đối mặt với khó khăn do hàng loạt khoản hỗ trợ từ dự án Quỹ toàn cầu bị cắt giảm như: Chi phí hoạt động cho cơ sở điều trị Methadone, xét nghiệm cho bệnh nhân...  Hơn nữa, BR-VT cũng sẽ phải đối mặt với nguy cơ thiếu thuốc Methadone nếu không có nguồn viện trợ hay đầu tư thay thế khác. Bởi hiện nay, toàn bộ kinh phí mua Methadone vẫn được trích từ tiền tài trợ của quốc tế, nhưng nguồn này đang bị cắt giảm và sẽ kết thúc vào năm 2015.

Theo bác sĩ Bùi Minh Kha, Giám đốc Trung tâm phòng chống HIV/AIDS, mặc dù HIV/AIDS tiếp tục có xu hướng giảm cả về số người nhiễm, số bệnh nhân AIDS, và tử vong do AIDS, nhưng vẫn chưa bảo đảm tính bền vững. HIV/AIDS tại Bà Rịa-Vũng Tàu vẫn tiềm ẩn những nguy cơ lây lan trong cộng đồng nếu không có những biện pháp can thiệp giảm tác hại mạnh mẽ và hiệu quả. 

Tuyên truyền viên đang hướng dẫn sử dụng bao cao su phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS cho thanh niên trên địa bàn TP.Vũng Tàu.

Nguy cơ khi hết tài trợ

Theo lộ trình của các nhà tài trợ, các dự án sẽ rút dần cho đến khi kết thúc hẳn, khi đó bệnh nhân phải tự chi trả cho khám điều trị, mức chi trả khá cao (phác đồ bậc 1 là 2 triệu đồng/tháng, phác đồ bậc 2 là 3,5 triệu đồng/tháng). Bệnh nhân HIV/AIDS chủ yếu là người nghèo nên khả năng chi trả dịch vụ suốt đời là rất khó.

Anh N.V.L. ở huyện Xuyên Mộc đang điều trị HIV hiệu quả bằng thuốc kháng virus (ARV) tại phòng khám ngoại trú Bệnh viện Bà Rịa. Việc điều trị hiện đang hoàn toàn miễn phí với anh. Sắp tới đây nếu không còn được tài trợ để điều trị miễn phí, anh phải trả hàng tháng 2 triệu đồng tiền thuốc, điều này vượt ngoài khả năng của anh. N.V.L. cho biết, trước đây anh có cửa hàng sửa xe nhưng do nghiện ma túy nên anh đã phải bán đi để lấy tiền hút, chích. Bây giờ anh đã từ bỏ được ma túy, đang điều trị HIV và bắt đầu đi làm trở lại nhưng số tiền hàng tháng cũng chỉ đủ trang trải sinh hoạt hàng ngày. Nhiều người nhiễm HIV/AIDS cũng có cùng nỗi lo như anh nếu như phải tự trang trải chi phí điều trị.

Theo số liệu của Cục phòng, chống HIV/AIDS (VAAC), Bộ Y tế đến cuối năm 2012, cứ 10 người cần được điều trị kháng virus ở Việt Nam thì đã có gần 6 người được điều trị. Tuy nhiên, 97% ngân sách dành để mua thuốc kháng virus (ARV) là tiền tài trợ nước ngoài. Nguồn tiền này dự kiến sẽ giảm đi đáng kể sau năm 2015. Các dự báo nhu cầu sử dụng ngân sách để mua thuốc ARV nhằm điều trị cho mọi người dân có nhu cầu sẽ gặp nhiều khó khăn. Bộ Y tế đã có phương án để bù đắp phần nào từ quỹ BHXH, nhưng với điều kiện người nhiễm HIV/AIDS phải có thẻ BHYT.

Việc cắt giảm nguồn tài trợ từ nước ngoài trong thời điểm hiện nay sẽ dẫn đến những hậu quả to lớn. Trước hết, việc gián đoạn điều trị cho bệnh nhân AIDS sẽ làm bệnh tăng lên, tỷ lệ kháng thuốc, tử vong sẽ cao hơn rất nhiều. Nghiêm trọng hơn, nó có thể làm bùng phát dịch trở lại, đồng thời làm tăng chi phí y tế, ảnh hưởng rất lớn đến đời sống, kinh tế và xã hội.

Bài, ảnh: MINH THIÊN