Việc các nhà tài trợ đang cắt giảm mạnh nguồn viện trợ và sẽ rút khỏi Việt Nam trong thời gian sắp tới là thách thức lớn đối với công tác phòng, chống HIV/AIDS, đặc biệt sẽ gây khó khăn cho những người nhiễm HIV đang điều trị thuốc ARV. Trong giai đoạn chuyển giao, bên cạnh giải pháp tiếp tục huy động nguồn lực từ quốc tế, giải pháp huy động người dân tham gia BHYT toàn dân là rất cần thiết để bảo đảm tính bền vững của chương trình.

Tư vấn điều trị cho người nhiễm HIV - Ảnh: Thùy Chi

Tuy nhiên, hiện nay có đến 80% người nhiễm đang điều trị HIV chưa có thẻ BHYT, TS Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho rằng, nguyên do người nhiễm HIV chưa để ý đến việc sử dụng thẻ BHYT là do trong thời gian qua người nhiễm HIV được điều trị miễn phí thuốc ARV, có đến 60% người nhiễm HIV là những người nghèo, hoàn cảnh khó khăn. Trong đó, có nhiều người nghèo không được hưởng lợi theo hộ nghèo do làm việc xa địa phương. Một số người nhiễm HIV lo sợ bị kỳ thị nên việc sử dụng thẻ BHYT sẽ làm lộ danh tính. Tuy nhiên, có nhiều người nhiễm HIV chưa hiểu biết đúng và hiểu hết về lợi ích của việc sử dụng BHYT.

Anh Đồng Đức Thành, đại diện người nhiễm HIV cho hay, các chi phí y tế về chăm sóc, điều trị cho người nhiễm HIV như là thuốc kháng virus là một trong những chi phí khổng lồ. Trong khi đó, đa phần người nhiễm HIV là những người có hoàn cảnh khó khăn nên không có tiền để mua thẻ BHYT.

Theo một báo cáo nghiên cứu khảo sát quốc gia về sử dụng dịch vụ và chi tiêu y tế gần đây nhất của tổ chức phi chính phủ Việt Nam CCRD và Dự án Sáng kiến chính sách y tế về chi phí y tế của người nhiễm HIV cho thấy “chi tiêu y tế trung bình (chưa bao gồm chi phí thuốc điều trị kháng virus) của người nhiễm HIV cao hơn rất nhiều so với chi tiêu y tế bình quân của người dân bình thường.

Tiêu chuẩn hộ nghèo cho thấy, 63,2% người nhiễm HIV có thu nhập bình quân đầu người dưới 500.000 đồng/người/tháng (tính theo chuẩn nghèo ở thành phố), trong khi chi phí cho y tế trung bình dành cho một người nhiễm HIV là trên 4.170.000 đồng/năm (tương đương 350.000 đồng/tháng, không kể thuốc điều trị HIV vì được miễn phí theo các chương trình, dự án). Như vậy, chi phí y tế của người nhiễm HIV hiện đang chiếm 70% thu nhập hàng tháng. Với tỷ lệ chi phí cao như vậy, người nhiễm HIV đang phải rất vất vả để có thể đáp ứng nhu cầu tối thiểu khác của cuộc sống.

Lý do hiện không có nhiều người nhiễm HIV không có thẻ BHYT còn do lo sợ bị kỳ thị nên họ không muốn tiết lệ thông tin mình nhiễm bệnh. Việc mua thẻ theo hộ gia đình là khó khăn vì phải mua ở nơi có hộ khẩu thường trú hoặc có sổ tạm trú, trong khi đó, nhiều người nhiễm HIV làm ăn xa nhà nên họ ngại nếu mua ở quê khi ốm đau lại phải chuyển tuyến. Đồng thời, có không ít người nhiễm HIV đã vào trung tâm 06 hoặc trại cải tạo không có chứng minh thư.

Cần tạo điều kiện cho người nhiễm HIV sử dụng BHYT

TS Nguyễn Hoàng cho biết, nguồn viện trợ cho công tác điều trị ARV cho người nhiễm HIV hiện chiếm đến 95%, trong khi đó các tổ chức quốc tế cam kết sẽ kết thúc vào năm 2017. Cụ thể, từ tháng 4/2016 họ sẽ ngừng viện trợ cho tất cả các bệnh nhân mới.

Để bảo đảm nguồn thuốc ARV cho những người nhiễm HIV/AIDS, vừa qua chính phủ đã quyết định bổ sung thêm 60 tỷ đồng để mua thuốc ARV, nâng tỷ trọng nguồn kinh phí trong nước cho thuốc lên tới 15%. Tuy nhiên, vẫn cần tiếp tục có sự đầu tư và giải pháp tổng thể để bảo đảm đủ thuốc điều trị thay thế khi nguồn viện trợ quốc tế bị cắt giảm.

Chia sẻ nguyện vọng của mình, anh Đồng Đức Thành mong muốn, những người nhiễm HIV có hoàn cảnh khó khăn nên được hỗ trợ thẻ BHYT. Khi thực hiện thủ tục sử dụng thanh toán cần nhanh gọn và đơn giản. Đối với những người nhiễm HIV không có giấy tờ tùy thân, kể cả người nhiễm HIV trong trung tâm 06 hoặc trong trại cải tạo nên có một cơ chế khác để được tham gia BHYT, chẳng hạn có một cơ quan nào đó đứng ra bảo trợ.

Không nên bắt buộc mua theo hộ gia đình và cần có một cơ chế để có thể mua thẻ BHYT tại bất kỳ nơi nào để thuận lợi cho việc đi lại và làm việc. Đối với việc điều trị ARV nên chi trả 80% theo quy định, 20% còn lại mong được sự hỗ trợ từ nhà nước.

Để tạo điều kiện cho những người nhiễm HIV/AIDS có thể sử dụng thẻ BHYT, TS Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết, hiện Cục phòng, chống HIV/AIDS đang dự thảo trình lãnh đạo Bộ Y tế để có cơ chế đặc thù hỗ trợ cho người nhiễm HIV/AIDS tham gia BHYT. Ngành y tế đang nỗ lực để có thể hỗ trợ bổ sung từ ngân sách nhà nước, từ Quỹ Hỗ trợ người nhiễm và từ các ban, ngành đoàn thể để có thể giúp người nhiễm HIV tiếp cận với thuốc ARV.

“Hiện các bệnh viện đang kiện toàn phòng khám điều trị để cho những bệnh nhân điều trị ở đây được hưởng quyền lợi như ở bệnh viện. Hy vọng đến tháng 6/2016 có thể hoàn thiện xong việc kiện toàn”, ông Nguyễn Hoàng Long nói.

Đối với những người đang điều trị ở đâu thì tiếp tục được điều trị ở đó, không cần phải quay về tuyến huyện. Tuy nhiên, với bản thân người nhiễm HIV, cần hiểu rõ quyền lợi, chủ động tư vấn cho những người thân cận nhiễm HIV biết được lợi ích của việc điều trị thuốc ARV và sử dụng BHYT.

Với những người nhiễm HIV, cần cố gắng vượt qua sự kỳ thị của bản thân để có thể hòa nhập với cộng đồng, tiếp cận thuốc điều trị. Đối với những người nguy cơ cao nhiễm HIV cần chủ động đi khám sớm để có thể tiếp cận thuốc ARV sớm, việc điều trị sớm sẽ giúp cho người nhiễm HIV cải thiện sức khỏe tốt hơn, thậm chí sẽ sống khỏe như những người bình thường nếu tuân thủ quy trình điều trị tốt.

Để người nhiễm HIV tự nguyện sử dụng thẻ BHYT, Ths.Bs Lã Thị Lan, Sở Y tế Hà Nội cho rằng, cần đẩy mạnh các hình thức truyền thông về hiệu quả điều trị ARV và kết nối chuyển gửi giữa các cơ sở xét nghiệm và điều trị; tích cực khuyến khích bệnh nhân mua thẻ BHYT; vận động các nguồn lực xã hội hỗ trợ mua thẻ BHYT cho bệnh nhân nghèo.