Hai mươi năm trước, rất ít người biết đến đại dịch HIV/AIDS. Khi hội chứng AIDS mới được phát hiện (1981), không ai nghĩ rằng trẻ em sẽ bị mắc bệnh. Thoạt tiên, AIDS hầu như chỉ xuất hiện ở nam giới đồng tính luyến ái và người tiêm chích ma túy. Những trẻ em đầu tiên mắc bệnh đều do truyền máu, hoặc dùng những sản phẩm máu, kim tiêm và dụng cụ mổ xẻ bị nhiễm HIV. Chính vì vậy, việc phòng chống HIV cho trẻ em lúc đầu chủ yếu được đề cập đến theo hướng này. Nhưng vài năm sau, người ta đã phát hiện được những trẻ em còn rất nhỏ đã bị nhiễm HIV từ mẹ. Người mẹ nhiễm virus đã truyền bệnh cho con từ trước ngày sinh, trong lúc sinh và ít ngày sau khi sinh (thời kỳ chu sinh).

Trong khi đó, chỉ một tỷ lệ rất nhỏ trẻ em mồ côi cha mẹ vì AIDS được sống trong cô nhi viện do không đủ cô nhi viện cho số lượng trẻ mồ côi đang ngày một gia tăng. Hệ thống bảo trợ xã hội ở những nước phát triển cũng quá tải do số trẻ em mồ côi vì AIDS gia tăng. Mặc dù phần lớn trẻ em mồ côi cha mẹ vì AIDS ở châu Phi vẫn sống cùng với gia đình và bạn bè trong làng, các em bị phân biệt đối xử và phải tự bảo vệ mình. Do bố mẹ ốm và chết vì AIDS, gánh nặng gia đình đè lên vai bọn trẻ. Trẻ em, đặc biệt là các em gái, thường phải nghỉ học để kiếm tiền, kiếm thức ăn và chăm sóc các em nhỏ.

Một điều đáng nói nữa là ảnh hưởng của đại dịch HIV/AIDS đối với trẻ em không chỉ xảy ra ở châu Phi. Tất nhiên, phần lớn trẻ em mồ côi và chịu ảnh hưởng của AIDS sống ở châu Phi (13 triệu em) song đại dịch này cũng đe doạ nhiều gia đình châu Á và Caribbe - trẻ em ở khu vực này không được chăm sóc, hỗ trợ, và phải tự mình kiếm sống.

Trong khi đó, các nước phát triển cũng phải đối mặt với nhiều nguy cơ: chi phí y tế tăng do lượng bệnh nhân AIDS tăng, đầu tư cho giáo dục bị ảnh hưởng mạnh, đặc biệt là ở những nơi trẻ em phải nghỉ học để kiếm sống hoặc chăm sóc người thân bị AIDS, nguồn cung lương thực bị ảnh hưởng do số người chết và tàn tật vì nhiễm AIDS, sản lượng vụ mùa và thu nhập giảm.Tất cả điều này cũng làm ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc gia.

SC khuyến cáo, ngay từ bây giờ, phải quan tâm hơn đến trẻ em chịu ảnh hưởng của nạn dịch thế kỷ ở châu Phi, châu Á và Caribbe.

Đại diện SC nhấn mạnh, trong khi số lượng trẻ em nạn nhân của AIDS đang tăng mạnh, có thể áp dụng những biện pháp đơn giản, ít tốn kém nhằm cải thiện cuộc sống của những đối tượng này. Thông qua hợp tác với cộng đồng, Chính phủ các nước và các tổ chức phi Chính phủ có thể hỗ trợ các em được học hành và tìm cách kiếm sống, đảm bảo cho các em được bảo vệ đầy đủ, ăn uống và chăm sóc sức khoẻ tốt, có khả năng chống đỡ với những đau khổ, tổn thương vì mồ côi cha mẹ do AIDS.

Trong năm tài khoá 2004, quốc hội Hoa Kỳ đã chi khoảng 2,4 tỷ USD để chống nạn dịch HIV/AIDS ở các nước đang phát triển, trong đó khoảng 10% được dùng để trợ giúp trẻ mồ côi hoặc bị ảnh hưởng vì HIV/AIDS. Các em đã được hưởng những nguồn hỗ trợ này. Ví dụ, ở Mozambique, SC đã dùng một phần tiền nói trên để xây dựng trung tâm chăm sóc trẻ em 3-5 tuổi bị mồ côi hoặc ảnh hưởng vì AIDS. Tại đó, trẻ em nạn nhân của AIDS được giáo dục cơ bản, ăn uống dinh dưỡng và chơi cùng với những em khác. Tuy nhiên, những khoản hỗ trợ này không đủ đáp ứng nhu cầu của số lượng trẻ em nạn nhân của HIV/AIDS đang tăng nhanh.

• Minh Thương (tổng hợp)