Cuộc chiến chống HIV/AIDS gặp khó khăn về tài chính
Từ ngày
18 đến ngày 23 tháng 7, Hội nghị Quốc tế lần thứ 18 về phòng chống HIV/AIDS
diễn ra ở Vienna (Áo), với sự tham dự của 20.000 nhà lãnh đạo các nước,
các nhà nghiên cứu, bác sĩ, và đại diện các hiệp hội quốc tế. Đây là
Hội nghị Quốc tế về HIV/AIDS do LHQ tổ chức hai năm một lần, nhằm thúc
đẩy cuộc chiến phòng chống căn bệnh thế kỷ này. Cũng như nhiều hội nghị
trước đây, hàng loạt các vấn đề được đặt ra về tình trạng lây nhiễm,
đóng góp tài chính, nghiên cứu khoa học, giáo dục cộng đồng... về
HIV/AIDS trên thế giới.

Giới trẻ Trung Âu và Đông Á :
nạn nhân hàng đầu của HIV/AIDS
Sở dĩ Ban Tổ chức đã chọn Vienna làm nơi họp hội nghị
lần này, đó là vì thủ đô nước Áo được xem là cửa ngõ mở qua vùng Đông Âu
và Trung Á, vốn là khu vực duy nhất vẫn còn thấy bệnh HIV/AIDS lan rộng. Nguyên nhân là vì rất nhiều nước
trong vùng vẫn còn áp dụng chính sách đàn áp trong việc chống nạn chích
ma túy. Những người nghiện bị coi là phạm pháp và đa số không được thừa
hưởng các chương trình phòng chống.
Ngày thứ hai hội nghị quốc tế về HIV/AIDS, Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) đã công bố một bản báo cáo, theo đó 80% số người
bị lây nhiễm trên thế giới là các thành phần trẻ sống tại Trung Âu và
Đông Á. Theo báo cáo của UNICEF, tại hai khu vực nói
trên, có thêm 1,5 triệu nguời bị lây nhiễm. Số này gia tăng đáng kể so
với thống kê được thực hiện vào năm 2001. Cách nay gần 10 năm, số ca bị
lây nhiễm HIV tại Trung Âu và Đông Á là 900 ngàn trường hợp. Tại một số
vùng ở Nga, tỷ lệ người bị nhiễm HIV/AIDS tăng thêm 700% so với đầu thập niên
2000.
Đa số những ca bị nhiễm là thanh niên sống lang
thang ngoài đường phố, trẻ vị thành niên sống bằng các hoạt động mại dâm , sống bên lề xã hội, nghiện ma túy. Vẫn theo
báo cáo của UNICEF, nguyên nhân hàng đầu đẩy hàng triệu trẻ em, thanh
niên vào cảnh nghiện ngập là sự thiếu tình thương gia đình. Một cuộc
điều tra tại thành phố Saint Petersbourg (Nga) thực hiện trên 300
trẻ em vô gia cư, cho thấy có đến 40% trong số này bị nhiễm HIV/AIDS .
Tại Ukraina, trên tám trăm em tham gia vào công trình nghiên cứu của
UNICEF, có đến hơn 56% sống bằng các
hoạt động mại dâm. Nói tóm lại ma
túy, mại dâm là hai đường truyền nhiễm chính của HIV/AIDS.
Thêm một
yếu tố khác được nêu lên trong báo cáo vừa được UNICEF công bố là mối đe
dọa lớn nhất đối với số thanh thiếu niên bị nhiễm HIV/AIDS là
cái nhìn khắt khe của xã hội. Cho nên phần lớn trong số này chủ yếu lo
che giấu căn bệnh thay vì tìm cách điều trị. UNICEF nhấn mạnh : xã hội cần
thay đổi quan điểm về những người bị lây nhiễm HIV/AIDS,
không nên đóng cửa cả trường học và nhà trẻ đối với giới trẻ là nạn
nhân của HIV/AIDS.
Khó khăn tài chính
Trong lịch sử của cuộc chiến
chống HIV/AIDS, chưa bao giờ hy vọng chiến thắng căn bệnh quái ác này
lại trở nên to lớn đến thế. Và cũng chưa bao giờ người ta lo ngại đến
thế cho nguy cơ các hy vọng này sẽ bị tan biến dưới sức ép của cuộc
khủng hoảng kinh tế thế giới. Do đó, vấn đề đầu tư cho cuộc chiến chống
HIV/AIDS trở thành chủ đề chính của hội nghị lần thứ 18 này. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon nói ông
rất quan ngại rằng tình trạng suy thoái toàn cầu sẽ khiến các nước giàu
cắt giảm ngân quỹ chống bệnh HIV/AIDS.
Đối mặt với khủng hoảng tài chính, các quốc gia
phát triển buộc phải thắt chặt chi tiêu. Theo báo cáo của Tổ chức Y sĩ
không biên giới, phần lớn các quốc gia phát triển giảm đóng góp cho Quỹ
chống HIV/AIDS , sốt rét và bệnh lao Quốc tế (ONUSIDA) . Được thành lập
năm 2002, Quỹ quốc tế này đã tài trợ 15 tỷ UER để cứu sống hơn 5,7 triệu
người, trong đó 2,8 triệu người là bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS.
Có thể nói,
tính đến thời điểm hiện tại, trên thế giới chưa có chương
trình tài trợ y tế nào hiệu quả như vậy. Thế nhưng, trên 15 triệu người
nhiễm HIV/AIDS cần phải được điều trị, thì có đến 10 triệu bệnh nhân
chưa từng được điều trị. Trong khi đó, căn bệnh thế kỷ này phát triển
nhanh chóng : trên thế giới, cứ có 2 người được điều trị, thì lại có đến
5 ca nhiễm HIV/AIDS mới. Cuộc chiến chống mua bán ma túy trên thế giới
đã tỏ ra không hiệu quả, vì thế lây nhiễm HIV/AIDS do kim tiêm không
ngừng gia tăng.
Cộng đồng các nhà khoa học và các tổ chức
đấu tranh chống bệnh HIV/AIDS đều tố cáo việc nguồn tài trợ cho công cuộc
phòng chống HIV/AIDS bị sút giảm nặng nề. Các nước giầu đang tìm cách tiết
kiệm ngân sách, và điều đó có nguy cơ tác hại đến những tiến bộ đạt
được những năm gần đây trong lãnh vực chăm sóc cho những người bị nhiễm HIV/AIDS, nhất là tại khu vực châu
Phi phía dưới sa mạc Sahara. Thế mà cách đây 4 năm tại LHQ, tất cả các nước trên thế
giới đều đã cam kết là sẽ bảo đảm vấn đề chữa trị cho các bệnh nhân HIV/AIDS. Để đạt mục tiêu đó, cần
phải có 25 tỷ USD trong năm 2010 này. Tuy nhiên, cho đến
giờ này, ngân quỹ phòng chống chỉ mới có 11 tỷ USD , và mọi người đang tự hỏi
là ai sẽ trở thành nạn nhân của việc cắt giảm ngân sách đó. Mỹ là một trong những nước bị
chĩa mũi dùi. Tổng Thống Mỹ Barack Obama từng cam kết nhân lên gấp ba
khoản viện trợ cho các nước nghèo. Thế nhưng, do khủng hoảng tài chính, Mỹ chưa có gì được thực hiện
từ lúc ông Obama lên cầm quyền đến nay.
Cựu Tổng
thống Mỹ Bill Clinton kêu gọi các tổ chức nhân đạo về phòng chống HIV/
AIDS sử dụng viện trợ của các nước giàu một cách hợp lý và hiệu quả hơn.
Ông Clinton nói rằng mỗi một đồng đôla bị lãng phí ‘đặt mạng sống của
một người vào tình thế nguy hiểm'. Ông nói rằng tương lai của việc gây
quỹ chống HIV/ AIDS phụ thuộc vào việc thu được các khoản tiền lớn từ
các đóng góp góp nhỏ của một lực lượng hùng hậu người hảo tâm. Ông nêu
dẫn chứng về việc gây quỹ cho các nạn nhân của trận động đất ở Haiti hồi
tháng giêng. Ông Clinton cũng bênh vực các nỗ lực của Tổng thống Barack
Obama trong cuộc chiến chống AIDS, trước những lời chỉ trích ngày càng
nhiều cho rằng ông Obama đã không thực hiện các cam kết trước đó nhằm
gia tăng chi tiêu chống AIDS.
Rõ ràng,
nếu cộng đồng quốc tế thay đổi cam kết, thì có nghĩa là họ từ bỏ cuộc
chiến trong giai đoạn gay go nhất. Lúc này, các nước giàu không nên
buông vũ khí dù tình hình kinh tế có khó khăn. Còn các quốc gia đang
trỗi dậy cần cấp bách tăng nguồn đóng góp. Việc đó không chỉ có ý nghĩa
trong cuộc chiến chống HIV/AIDS, mà còn là biểu hiện của một mô hình
toàn cầu hóa lấy đoàn kết làm mục tiêu ưu tiên.
LHQ
và Mỹ công bố chiến lược phòng chống HIV/AIDS mới
Một chiến
lược y tế thế hệ 2 do LHQ đề xướng mang tên "cách điều trị
2.0" : vừa là cách điều trị chống tác hại bệnh lý của HIV/AIDS, vừa là
vũ khí phòng ngừa lây lan căn bệnh.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới
(WHO) , nếu người trưởng thành chịu khó đi xét nghiệm HIV mỗi năm một
lần,thì các ca nhiễm HIV thường niên sẽ có thể giảm được 95%. Trong những nước có
thu nhập thấp và trung bình, hiện tại có khoảng 5 triệu người đang được
điều trị HIV/AIDS. Căn bệnh lây lan rất nhanh : khi có 2 người tiếp nhận
điều trị HIV/AIDS thì đồng thời có tới 5 người mới nhiễm loại vi rút
này. Ông Michel Sidibé, giám đốc điều hành Quỹ ONUSIDA tóm
lược : "Cách điều trị mới sẽ đơn giản hơn và rẻ hơn, với một sự quản lý
và cơ sở hạ tầng y tế ít nặng nề hơn". Theo tính toán của Quỹ ONUSIDA,
việc áp dụng "cách điều trị 2.0" sẽ giúp tránh được 1 triệu ca nhiễm mới
từ nay đến năm 2015, và tránh được 10 triệu ca tử vong từ nay đến năm 2025.
Ông Michel Sidibé kết luận : "Mục tiêu không quá khó đạt được. Vấn đề ở
đây hoàn toàn mang tính chính trị : Chúng ta có sẵn sàng đến với chiến
lược mới này hay không"!
Trong khi đó, Tổng thống Barack Obama công bố sách lược quốc gia toàn diện
phòng chống HIV/AIDS . Kế hoạch nhắm mục đích giảm thiểu 25% các ca lây
nhiễm trong vòng 5 năm, mở rộng giáo dục về dịch bệnh và gia tăng con số
những người bị nhiễm bệnh nhận thức được tình trạng HIV dương tính của
mình. Phát biểu trước khoảng 250 nhà hoạt động cho bệnh HIV/AIDS và các
nhà lãnh đạo cộng đồng tại một buổi tiếp tân ở Nhà Trắng, tổng thống nói
sách lược mới được đưa ra gần 30 năm sau khi cộng đồng y tế bắt đầu ghi
nhận một số những ca mắc bệnh HIV/ AIDS đầu tiên. Tổng thống nói sách
lược này sẽ có hiệu quả một cách toàn diện và phối hợp nhằm cải thiện
việc trị liệu cho những người nhiễm HIV/AIDS, mở rộng vấn đề thử nghiệm,
và thu hẹp những bất công qua việc bảo đảm rằng các cộng đồng nghèo khó
được trị bệnh. Theo tổng thống, vấn đề là liệu đất nước có chu toàn
được nghĩa vụ của mình, và cống hiến các tài nguyên và ý chí chính trị
để đối đầu với điều ông gọi là một thảm kịch có thể ngăn chặn được hay
không. Ông Obama nói: "Trong khi tỷ lệ lây truyền HIV ở nước này không
đến mức cao như trước đây, mỗi một ca bệnh mới cũng là quá nhiều. Chúng
ta ở đây bởi vì chúng ta đặt niềm tin vào một nước Mỹ trong đó những
người sống với HIV/AIDS không bị nhìn một cách nghi ngờ mà được điều trị
một cách khả kính. Nơi họ được cung cấp thuốc men và chăm sóc y tế mà
họ cần đến. Nơi họ có thể sống cuộc đời của mình một cách đầy đủ như sức
khoẻ của mình cho phép."
Trước đó, Bộ trưởng Y tế Kathleen Sebelius
tuyên bố sách lược thừa nhận rằng tuy đã đạt được tiến bộ trong việc
xoay chuyển tình thế chống lại HIV/AIDS, vẫn còn nhiều việc phải làm. Bà
Sebelius cho biết: "Kể từ cuối thập niên 1990, tiến bộ của chúng ta
trong việc ngăn chặn các ca lây nhiễm mới đã chậm lại. Số người nhiễm
bệnh hàng năm vẫn đứng nguyên ở mức khoảng trên 50 ngàn mỗi năm. Và bởi
vì số người sống với HIV/AIDS đã gia tăng trong những năm đó, điều ấy có
nghĩa là chúng ta đang kéo chậm được tỷ lệ lây nhiễm một chút, nhưng
chưa đủ nhanh. Chúng ta đang giữ nguyên tốc độ trong khi lẽ ra phải tiến
nhanh hơn."
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, hơn 1
triệu người ở Mỹ nhiễm HIV, với hơn 56.000 người bị lây nhiễm mỗi năm.
Những
tia hy vọng
Theo các nhà nghiên cứu, việc người nhiễm HIV
được phát hiện và điều trị sớm có thể giúp giảm tối đa lượng vi rút
trong cơ thể, và các bệnh nhân đó sẽ trở nên ít lây lan, thậm chí trong
trường hợp quan hệ tình dục không an toàn. Như vậy lý tưởng nhất là mỗi
năm người trưởng thành nên đi xét nghiệm HIV để được điều trị sớm nếu
phát hiện bị nhiễm HIV. Nếu như vậy, thì trong vòng 10 năm sẽ giảm được
95% các ca nhiễm thường niên mới.
Các nhà nghiên cứu cũng chú ý
đến vấn đề điều trị vì hiện tại khi phát hiện bị nhiễm HIV, bệnh nhân
không được điều trị ngay. Bởi theo lý thuyết, người nhiễm HIV có thể
sống mạnh khỏe nhiều năm. Họ chỉ được dùng thuốc điều trị khi bác sĩ
thấy hệ miễn dịch của họ bắt đầu suy yếu. Vì thế Tổ chức Y tế thế giới
khuyến cáo nên chữa trị ngay cho người bệnh khi phát hiện họ bị nhiễm
HIV.
Trong khi đó, các nhà khoa học báo cáo một bước
có thể gọi là đột phá trong cuộc chiến chống HIV/AIDS. Kết quả một cuộc
thử nghiệm ở Nam Phi cho thấy một chất nhờn mới được phụ nữ sử dụng có
thể giúp ích rất nhiều trong việc giảm bớt lây nhiễm từ một bệnh nhân
HIV/AIDS. Các nhà khoa học nói rằng, sau một năm sử dụng, phụ nữ dùng
loại nhờn có chứa chất tenofovir này có tỷ lệ nhiễm 50% ít hơn những
người dùng chất nhờn giả hiệu. Tỷ lệ lây nhiễm này là 39% ít hơn sau khi
dùng hai năm rưỡi. Một điều đáng ngạc nhiên, chất nhờn này cũng làm
giảm phân nửa nguy cơ mắc herpes, một bệnh lây qua đường tình dục ở phụ
nữ. Đây là lần đầu tiên các nhà nghiên cứu thành công khi bơm một tác
nhân chống vi trùng vào cơ thể con người trước khi giao hợp để ngừa lây
lan virut HIV. Chất nhờn Tenofovir do công ty Gilead Sciences của Mỹ sản
xuất, và cuộc khảo cứu này được tài trợ bởi chính phủ Nam Phi và cơ
quan viện trợ Mỹ USAID. Kết quả này được chính thức phổ
biến tại hội nghị quốc tế chống HIV/AIDS ở Vienna và được áp dụng rộng rãi khi hiệu quả thử nghiệm đạt từ 80%.
Lê Minh Châu