Bà Hương nêu, năm 2009, Luật BHYT và Luật Phòng, chống HIV/AIDS đều quy định người nhiễm HIV và bệnh nhân AIDS khi đi khám chữa bệnh (KCB) được thanh toán theo danh mục thuốc, kỹ thuật được ban hành. Nếu có những trở ngại cho bệnh nhân HIV/AIDS khi đi khám bệnh là do khâu tổ chức thực hiện.

Thách thức tổ chức được tốt
Vẫn theo bà Hương, Luật Phòng, chống HIV/AIDS và Luật BHYT đã quy định NCH có thẻ BH được BHYT chi trả chẩn đoán, điều trị HIV/AIDS và các bệnh khác như các bệnh nhân có thẻ. Không có câu nào là không thanh toán cho bệnh nhân nhiễm HIV. Tuy nhiên, thông tin đến người thực hiện, người thụ hưởng chưa đầy đủ, các vấn đề phát sinh là do khâu tổ chức thực hiện. Không vì vướng mắc ở cơ sở mà nói là chính sách cần sửa đổi. Số người nhiễm HIV/AIDS có thẻ tăng theo quy mô gia tăng người tham gia BHYT. Cũng chưa có số liệu thống kê về số người có thẻ BHYT nhiễm bệnh và số bệnh nhân được điều trị. Nhưng hiện có 35.000 người đang điều trị ARV, trong đó có 2.000 trẻ em. Trong xu hướng giảm nguồn tài trợ từ bên ngoài, đây thực sự là thách thức cho việc tổ chức.

Nhưng ngay cả người dân không nhiễm HIV/AIDS nhiều khi cũng thấy phiền hà khi đi khám bệnh bằng thẻ BHYT, thưa bà!
Tôi không bao che là ngành y tế có vấn đề. Cách đây 1 tuần, tôi có người thân lớn tuổi đi khám bệnh ở 1 bệnh viện (BV) mà chưa hiểu rõ về sử dụng thẻ vướng mắc nên hỏi nhân viên giám định BHYT. Bác ấy điện thoại cho tôi, tôi có nhờ cô nhân viên nói cho tôi biết vướng mắc, để tôi có thể giải thích kỹ hơn cho người nhà, nhưng cô ấy “cho” tôi một tràng, không có một chỗ chấm xuống dòng “Tôi nói cho chị biết thế này, tôi nói cho chị biết thế kia”, khiến cho tôi không có chỗ nào xen vào… Sau đó một lúc tôi mới hỏi được việc. Những trường hợp như thế này, tôi cho rằng không phải nhiều, không phải tất cả bệnh nhân có thẻ BHYT đều bị đối xử như vậy.

Cứ chuyển bệnh nhân HIV sang Khoa Truyền nhiễm là sai và gây quá tải cho Khoa Truyền nhiễm. Ảnh: Trần Hoàng (cung cấp)

Nhiều bệnh nhân HIV/AIDS khi đi khám chữa bệnh đã không dám trình thẻ BHYT vì sợ bị kỳ thị. Theo bà, có thể làm gì để tấm thẻ trong tay họ phát huy vai trò?
Tôi biết có những bệnh nhân không dám trình thẻ, không dám đến nơi đăng ký KCB ban đầu, vì sợ thông tin về bệnh của mình bị rò rỉ từ cán bộ y tế, đến tai người làng xóm. Hoặc có những người lao động nhiễm HIV bị lao, hạch… cũng không dám dùng thẻ BHYT vì sợ sau đó qua hồ sơ bệnh án, người cùng cơ quan biết bệnh của họ. Đây là một thách thức đối với ngành y tế, khi mà tấm thẻ trở nên vô nghĩa đối với những bệnh nhân HIV, thường là những người có điều kiện kinh tế khó khăn. Qua kiểm tra một số cơ sở KCB, chúng tôi thấy có sự không nhất quán trong triển khai. Nhân viên y tế và BHXH chưa hiểu đầy đủ về chính sách mới. Những hạn chế từ thói quen và tư duy cũ. Có một số quy định về thủ tục có sự khác biệt giữa BHYT với HIV/AIDS nhưng chưa được hướng dẫn cụ thể. Chúng tôi thấy cần có văn bản hướng dẫn quản lý vấn đề này, và đã phối hợp với Cục Quản lý khám chữa bệnh, Cục phòng chống HIV/AIDS xây dựng một Thông tư hướng dẫn thanh toán cho người bệnh HIV. Nhưng trong quá trình dự thảo, chúng tôi cũng đã nhận được nhiều ý kiến trái chiều, ngay cả từ phía người nhiễm HIV. Tại sao phải đặt ra một văn bản như vậy, khi mà họ đi khám chữa bệnh (KCB) cũng phải theo phác đồ điều trị, tuân theo quy trình thanh toán như bình thường. Có hướng dẫn riêng cho HIV thì sao không có cho các bệnh đang rất nóng hiện nay như ung thư, tiểu đường… Đây là vấn đề mà chúng tôi còn phải cân nhắc thêm nữa.

Tuy nhiên, cần cố gắng để việc khám chữa bệnh cho người nhiễm HIV diễn ra bình thường. Có người đã đặt ra vấn đề không ghi tên bệnh HIV/AIDS trong hồ sơ bệnh án mà ghi theo code, mã bệnh. Nhưng cho dù như vậy, đến lúc nào đó, người ta vẫn hiểu đó là bệnh gì. Như vậy, vấn đề không phải là có ghi hay không, mà là xoá bỏ được sự kỳ thị với người nhiễm HIV từ cộng đồng mới là giải pháp từ gốc.

Người bệnh HIV đã phản ánh rất nhiều trường hợp không được thanh toán. Vậy những loại bệnh nào được chi trả, thưa bà?
Quỹ BHYT đang chi trả trên cơ sở giá dịch vụ. Nguyên tắc BHYT chỉ chi trả thuốc danh mục, theo giá quy định, vì sau chi có thanh tra, kiểm toán. Nếu thuốc không có trong danh mục 05 và 03 thì người bệnh phải chi trả. Với các dịch vụ kỹ thuật cao theo quyết định 36. Quỹ BHYT không thanh toán với các dịch vụ được chi trả bằng nguồn ngân sách khác nên những người có thai đang là đối tượng quản lý của các phòng khám ngoại trú do một số dự án tài trợ đi xét nghiệm sẽ không được chi trả.

Hãy gọi đường dây nóng bệnh viện
Bà Tống Thị Song Hương đưa ra khuyến nghị, nếu người sử dụng thẻ BHYT không được thanh toán đầy đủ theo các quy định này thì có thể phản ánh trực tiếp với Ban giám đốc BV mà họ đang điều trị, các BV đều có số điện thoại đường dây nóng được dán công khai. Hoặc liên hệ với cơ quan BHXH theo điện thoại được niêm yết ở phòng giám định ngay tại BV. Là người sử dụng thẻ, người nhiễm HIV cũng cần chia sẻ với hệ thống y tế, có trách nhiệm để phản ánh và lên án những thái độ thiếu trách nhiệm. Và các địa phương cũng cần tuyên tryền mạnh mẽ về Luật BHYT để không chỉ các cán bộ y tế mà cả người bệnh nắm rõ và đảm bảo quyền lợi, chi trả cho người bệnh theo đúng quy định.

Là người tham mưu về xây dựng chính sách BHYT, theo bà cần đề xuất những gì để hoàn thiện chính sách khám chữa bệnh cho người nhiễm HIV?
Cơ sở cung cấp dịch vụ đã triển khai tới tuyến xã và huyện, ở 97% huyện, 70% xã có HIV/AIDS. Tuy nhiên, 60% đăng ký KCB ban đầu tại bệnh viện huyện. Các Trung tâm, phòng khám ngoại trú HIV/AIDS thuộc các dự án chưa có cơ chế phối hợp chặt chẽ với các cơ sở y tế khác để đáp ứng KCB đối với bệnh nhân HIV/AIDS có thẻ BHYT. Theo tôi, cần mở rộng mạng lưới điều trị ngoại trú tới các cơ sở y tế tuyến huyện. Xây dựng, thí điểm triển khai mô hình quản lý KCB BHYT trong tổ chức cung cấp dịch vụ điều trị ngoại trú đối với bệnh nhân HIV/AIDS có và không có thẻ BHYT.

Muốn tham gia mua thẻ BHYT thì đến đâu, thưa bà? 
Đến cơ quan BHYT xã hội quận/huyện hoặc UBND quận/huyện hỏi thủ tục mua BHYT. Theo quy định, sau khi đóng tiền, nhận đầy đủ hồ sơ, sau 1 tháng sẽ cấp. Khi có thẻ, muốn được chi trả, thẻ phải còn giá trị sử dụng. Do đó, NCH khi có thẻ thì đọc thông tin trên thẻ, nếu gần hết hạn thì phải hỏi làm ở đâu và cũng cần tự mình tìm hiểu về những quyền lợi của mình.

Xin cảm ơn bà đã dành thời gian trả lời!

Với câu hỏi nhiều NCH gặp một số nhiễm trùng cơ hội như nấm và zona được bác sỹ Phòng khám ngoại trú (OPC) khám và kê đơn thuốc điều trị nấm hoặc acyclovir nhưng tại OPC không có hoặc không có đủ thuốc theo đơn kê, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Minh Thảo, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam về vấn đề này.

Vậy trong trường hợp trên, BHYT có thanh toán/chi trả cho các loại thuốc của bệnh nhân không, nếu bệnh nhân đó có thẻ BHYT? Nếu có thì bệnh nhân đó phải làm thế nào để có thể nhận được chi trả của BHYT?
NCH có thẻ BHYT được thanh toán trong trường hợp này. Bệnh nhân mang đơn thuốc bác sĩ kê xuống khoa Dược của bệnh viện để được nhận thuốc và được thanh toán từ 80 - 95% nếu khám chữa bệnh đúng tuyến và tùy theo đối tượng. Nếu khám chữa bệnh vượt tuyến thì được thanh toán một phần theo quy định của Luật BHYT. Trong trường hợp bệnh viện hết thuốc, bệnh nhân cầm đơn ra hiệu thuốc mua có hóa đơn đỏ. Sau đó kẹp hóa đơn với đơn thuốc về BHXH quận, huyện, tỉnh, Tp. nơi nào gần nhất với nơi đăng ký mua thẻ BHYT để thanh toán. BHXH sẽ thanh toán trừ vào bệnh viện sau. Thậm chí phê bình nhắc nhở bệnh viện không cung ứng đủ thuốc cho bệnh nhân. 

Quang Hưng - Hoa phạm (Ghi)