Bà Nguyễn Thị Mỹ đọc lá thư xin lỗi của Trần Chinh gửi từ trại giam - Ảnh: H.Đ.

Quá ngạc nhiên vì thấy công an bắt mình, còn vợ con thì chết đứng. Bảy tháng sau khi bắt, tòa xử 20 năm tù.

Những ngày sống trong trại giam, thương vợ, thương con,
ân hận vì mình thiếu hiểu biết nhưng phạm nhân này cũng nhận ra rằng
“mình vẫn còn đang sống”, và vợ con vẫn được ôm mình mỗi khi đến thăm,
còn người đàn bà kia sẽ không bao giờ có lại được cảm giác có chồng bên cạnh.

Tôi đã từng nghĩ đến cái chết

Đã 17 năm trôi qua kể từ ngày người thanh niên đó xuống
tay đâm rất nhiều nhát vào người đàn ông chỉ vì ông đã dùng tay bạt tai
anh ta một cái. Anh ta cáu, rồi đi uống rượu và trở về thì gây án mạng.
Đến nỗi khi tỉnh táo, người thanh niên đó đã không hiểu vì sao mình có thể hung hãn đến như vậy.

Để bây giờ khi mang trên người bộ quần áo kẻ sọc, anh
ta mới thấm thía những sai lầm mà mình đã gây ra và ân hận về tất cả những điều đó.

Và hơn hết, suốt mười mấy năm tha hương, có lúc bị hắt
hủi đã khiến anh ta nghĩ đến cái chết. Mở đầu lá thư gửi cho người đàn bà là vợ nạn nhân, anh ta viết:

“Gửi chị Mỹ

Tôi tên là Trần Chinh, là bị cáo trong vụ án của chồng chị.

Hiện nay tôi đang chấp hành án trong trại giam, trước
tiên chị cho tôi gửi lời xin lỗi đến chị, các cháu và gia đình chị về sự
việc đáng tiếc đã xảy ra và được phép gửi lời chúc sức khỏe đến toàn thể gia đình chị.

Tính đến ngày hôm nay thì cũng đã 17 năm trôi qua rồi phải không chị, nhưng nỗi day dứt cứ ám ảnh mãi trong tôi.

Chị ơi, 17 năm trước tôi là một thằng thanh niên mới
lớn, rất háo thắng và lứa tuổi đó tôi nghĩ chắc chị cũng hiểu “rất bốc
đồng và bộc phát”, vào lúc xảy ra vụ việc chị biết là tôi không suy nghĩ
gì hơn là trốn chạy. Nhưng mỗi ngày trôi qua tôi không thể quên được sự việc xảy ra hôm đó.

Tôi vẫn mơ ước nếu như ngày ấy anh đừng đánh tôi và khi
đó tôi bình tĩnh hơn thì không có sự việc đau buồn như vậy phải không chị.

Thời gian ấy về sau tôi rất khủng hoảng tinh thần, bạn
bè xa lánh, gia đình bỏ mặc không biết đi đâu, về đâu và cũng có lúc tôi
đã nghĩ đến cái chết để đền tội với chồng chị và gia đình chị. Nói đúng
hơn là trốn chạy sự thật đang xảy ra nhưng tôi không đủ can đảm làm
điều đó. Lúc ấy tôi mới hiểu rằng sự sống rất quan trọng, vậy mà tại sao mình lại cướp đi sự sống của người khác.

Rồi thời gian trôi qua, tôi sống lay lắt từ nơi này đến
nơi khác làm để kiếm cái ăn. Đối diện với luật pháp thì tôi không dám
vì không biết và không hình dung ra nhà tù sẽ như thế nào nên tôi rất sợ.

Và rồi một ngày tôi lấy can đảm gọi điện thoại về hỏi
thăm gia đình và chị tôi nói là đã qua nhà chị lo hậu sự, bồi thường cho gia đình chị và gia đình chị cũng đã viết đơn bãi nại cho tôi rồi.

Tôi rất mừng vì nghĩ chị và gia đình chị đã tha thứ cho
tôi. Sau đó chị tôi đã la mắng tôi thậm tệ. Nói rồi chị tôi cúp máy. Tôi đau lắm nhưng không trách chị tôi được, chị ấy đã cứu tôi.

Vào thời điểm đó số tiền 10 triệu đồng bồi thường cho
gia đình chị và lo hậu sự cho chồng chị cũng là cả một gia tài của một gia đình bình thường phải không chị?

Bà Nguyễn Thị Mỹ nhiều lần lau nước mắt khi nghe những lời tâm sự của phạm nhân Trần Chinh - Ảnh: H.Đ.

Công lý được thực thi

“Sau đó tôi không dám về nhà, lại tiếp tục lang thang
và trong đầu chỉ nghĩ rằng mình phải làm, phải làm sao cho có số tiền để
trả lại cho chị tôi. Nhiều đêm tôi đã không thể nào ngủ được, tôi trách
mình vì sao lúc nhỏ không chịu học hành đến nơi đến chốn để rồi thiếu hiểu biết và làm nên những chuyện như ngày hôm nay.

Tôi tự nhủ như vậy và nghĩ thôi mình không biết thì
phải cố sức mà làm việc và tôi đã học đủ thứ nghề cho đến ngày lập gia đình và sinh được một đứa con.

Một thời gian sau tôi đưa vợ và con về thăm nhà vài lần
thì bị bắt. Lúc đầu tôi đã không hiểu, tôi nghĩ chị đã làm giấy bãi nại
cho tôi là mọi việc xong rồi, nhưng khi bị bắt về cán bộ điều tra nói
tôi mới biết giấy bãi nại của chị chỉ là phần dân sự, còn đối với pháp
luật thì tôi phải ở tù. Bảy tháng sau tôi ra tòa và tòa đã tuyên tôi mức án 20 năm tù như chị đã biết và phải bồi thường thêm số tiền khá lớn.

Khi tôi mới bước vào đây, mọi thứ đối với tôi thật ngỡ
ngàng và sợ hãi, rồi từ từ tôi tiếp xúc với cán bộ nơi đây và nhận được
những lời chỉ dạy cách sống cùng những lời động viên từ cán bộ, tôi đã
nhận thấy rõ những tội lỗi của mình và cần phải ghi nhớ, học hỏi. Với
tuổi đời hiện tại tôi nghĩ mình đã đủ nhận thức và hiểu biết được những
điều gì cần sửa đổi trong con người mình, từ tính tình, suy nghĩ và cách
sống để sau này mình còn phải hiểu những gì nên và không nên để chỉ dạy
lại cho con cháu và bản thân làm lại một người mới cho gia đình và xã hội.

Chị biết không, lần đầu tiên được gặp thân nhân tại
đây, được nhìn vợ con, tôi cảm thấy rất hối hận và đau lòng vì họ không
biết trước điều đó. Tôi đã không nói cho vợ tôi biết chuyện này. Sau
những lần thăm gặp như vậy, tôi lại thấy sự trả giá của mình hiện tại là
đúng, vì thấy mình vẫn còn đây, vợ con vẫn còn thấy và ôm được mình,
nhưng ngược lại, với chị thì tôi đã cướp đi cái hạnh phúc này của chị và
các cháu. Tôi đã không biết phải làm gì để đền bù lại cho chị và các cháu.

Với hoàn cảnh hiện tại thật sự tôi không làm gì được
cho chị và các cháu, tôi đã tâm sự nỗi lòng với vợ tôi và chúng tôi đi
đến quyết định bán đi miếng đất của tôi. Đó là tài sản của nội tôi khi
qua đời đã để lại cho tôi, là tài sản duy nhất hiện tại mà vợ chồng tôi
có. Tôi đã bán nó và gửi cho chị số tiền. Với thời giá hiện tại thì số
tiền đó chẳng là bao nhưng tôi chỉ mong chị hiểu cho đây là tất cả những
gì tôi có, và là tất cả sự thiện chí của tôi. Sau khi đã làm điều này,
tôi cảm thấy nhẹ lòng bớt đi phần nào về lỗi lầm của mình gây ra và nhẹ
nhàng tiếp tục lao động, cải tạo thật tốt để chuộc tiếp lỗi lầm của mình với xã hội.

Thôi tôi không biết nói gì hơn là gửi lời xin lỗi đến
chị và các cháu cũng như linh hồn của anh nơi chín suối. Một lần nữa tôi
mong rằng những lời tâm sự trên của tôi. Tôi mong chị hiểu thêm lỗi lầm của tôi và tha thứ cho lỗi lầm tôi đã gây ra”...

... Lá thư của phạm nhân Trần Chinh gửi cho bà Nguyễn
Thị Mỹ, vợ của nạn nhân. Mười mấy năm không có chồng ở bên, bà Mỹ một
mình nuôi các con khôn lớn. Quá ngạc nhiên khi bưu tá chuyển thư đến và gia đình bà còn ngạc nhiên hơn khi biết đó là thư của Trần Chinh.

HOÀNG ĐIỆP

Trung
tướng Nguyễn Văn Ninh, phó tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát thi hành
án hình sự và hỗ trợ tư pháp, thăm hỏi một nạn nhân đến dự buổi giao lưu “Gửi lời xin lỗi” tại trại giam Thủ Đức - Ảnh: Hoàng Điệp

Mong là sự thật

Là người nhận được lá thư xin lỗi của chính người đã
lừa mượn chiếc xe máy của mình rồi mang đi cầm đồ dẫn đến phải nhận mức
án 12 tháng tù giam, ông Nguyễn Văn Hỏa rất ngạc nhiên khi đọc lá thư
của phạm nhân Nguyễn Hữu Chỉnh. “Tôi không tin là Chỉnh có thể viết được
những dòng chữ như vậy, bởi đó là một lá thư tình cảm khiến tôi rất xúc động”.

Là hàng xóm ở thôn Hiệp Hòa, xã Tân Thắng, huyện Hàm
Tân, Bình Thuận, ông Hỏa không lạ gì cậu bé hàng xóm ham chơi, mải
nghịch. Ngay tại buổi gặp gỡ diễn ra tại trại giam Thủ Đức, Chỉnh cũng
nói với ông Hỏa rằng: “Cháu mong chú tha thứ cho lỗi lầm của cháu. Cũng
chỉ bởi cháu đua đòi theo bạn bè mà không nghĩ đến hậu quả của việc mình làm nên mới phải trả giá cho những sai lầm này”.

Tội mà Chỉnh gây ra là lấy chiếc xe máy của ông Hỏa mang đi cầm đồ.

Khi chú cháu gặp nhau tại trại giam Thủ Đức, Chỉnh phải
khoác trên mình chiếc áo phạm nhân khiến ông Hỏa không khỏi ngậm ngùi:
“Chỉnh còn trẻ nên nếu được giáo dục tốt thì có thể trở thành người tốt.
Và tôi mong những gì Chỉnh nói trong lá thư là thật, hi vọng Chỉnh thật
sự muốn trở thành người tốt”. Tuy nhiên, ông Hỏa cũng cho rằng ông trân
trọng và xúc động với những gì phạm nhân viết trong thư, là bởi sự giáo
dục và thức tỉnh của những người làm công tác giáo dục trong các trại
giam, nhưng ông cho rằng khi trở về nhà có hẳn một môi trường khác. “Tôi
không biết các anh chị, các em có thể vẫn nhớ những gì mình đã viết hay không” - ông Hỏa nói.

Cho rằng môi trường, thái độ của gia đình, người thân
rất quan trọng đối với sự trở về của những phạm nhân sau thời gian chấp
hành án phạt tù, ông Hỏa cũng nói lời cảm ơn những gì anh chị em cán bộ
trại giam đang thực hiện. “Tôi cảm ơn các anh chị cán bộ trại giam bởi
chính sự giáo dục của anh chị để tôi nhận thấy cháu Chỉnh đã có những
suy nghĩ khiến tôi thật bất ngờ. Tôi cũng hi vọng các anh chị tạo điều
kiện để cháu sớm trở về với gia đình và xã hội, và tôi cũng mong cháu sẽ thật sự thay đổi như cháu đã viết”.

Không phải ai cũng tha thứ

Trong hàng ngàn bức thư được gửi đi, phần lớn là thư
xin lỗi gửi về cho thân nhân các phạm nhân, một phần không nhiều là thư
gửi cho thân nhân bị hại hoặc những người bị hại. Nhưng không phải người
bị hại nào cũng sẵn sàng tha thứ cho lỗi lầm của những phạm nhân này, nhất là những người đã bị mất đi người thân của mình.

Trung tá Nguyễn Mạnh Hùng - người đã dành rất nhiều
thời gian đi gặp gỡ gia đình, thân nhân những người bị hại để nghe được
những tâm sự của họ sau khi nhận được lá thư - cho rằng: “Không phải ai
cũng dễ nguôi ngoai như thế. Rất nhiều người không vượt qua được nỗi mất mát lớn lao. Chúng tôi hoàn toàn hiểu và chia sẻ”.

Câu chuyện mà ông Hùng kể là lá thư của một phạm nhân
mang án chung thân bởi đã giết chết một cô gái. Khi các cán bộ công an
lần theo địa chỉ để tìm đến gia đình nhà cô gái xấu số thì gặp hai vợ chồng già đang chăm sóc nhau.

Ông bà có hai người con, một người đã qua đời vì bệnh
tật, một người thì bị giết. Bởi vậy khi nhắc đến lá thư của phạm nhân
gửi, không chỉ bà khóc mà cả ông cũng khóc. Họ nói không thể tha thứ cho
hành động ấy của phạm nhân. Việc viết thêm bức thư giống như thêm một
lần nữa xát vào nỗi đau của gia đình bị hại mà ông bà đã cố gắng quên
đi. Ở cái tuổi đáng lẽ ông bà được chăm sóc, vui vẻ với con cái thì phạm nhân kia đã tước đi mạng sống của con gái họ không một lý do.

“Khi con chết tôi đau một, ra tòa tôi nghe nó khai giết
con tôi, tôi đau thêm lần nữa, nhận lá thư của nó viết, tôi tưởng nỗi
đau đớn đã được ngủ yên thì lại trỗi dậy. Và tôi không bao giờ tha thứ”.
Đó là buổi gặp gỡ rất buồn. Và dù không thực hiện được mục đích của
chuyến đi nhưng anh em cán bộ công an trại giam đều hiểu rằng không phải
lỗi lầm nào cũng có thể bỏ qua, và không phải thời gian khi nào cũng
xóa nhòa đi được mọi nỗi đớn đau, nhất là những người làm cha mẹ ở tuổi ngả chiều, xế bóng.

Ai cũng có tính thiện

Việc vận động viết thư gửi lời xin lỗi được Tổng cục 8
Bộ Công an triển khai từ tháng 7-2013 và tháng 11-2013 đã diễn ra những
chương trình tổng kết đầu tiên của các trại. Tuy nhiên, vận động phạm
nhân viết thư là một chuyện, việc giáo dục các phạm nhân như thế nào để
họ cảm thấy có niềm tin ở cuộc sống ngày mai và nhận ra lỗi lầm của mình mới là điều quan trọng.

Thượng tá Phạm Quang Tư - phó giám thị phân trại số 4,
trại giam Thủ Đức - chính là người đã vỗ vai và nói với phạm nhân Trần
Hoàng Sơn, người bị chuyển từ Bắc vào Nam vì liên tục vi phạm nội quy
trại cải tạo, rằng: “Hãy sống vì mọi người, đừng để mọi người phải sống
vì mình”. Câu nói khiến phạm nhân Sơn, một người đàn ông 47 tuổi mang
cái án ma túy 20 năm, phải nhiều đêm mất ngủ rồi quyết tâm cải tạo tốt
để sớm được trở về với con gái. “Khi Sơn được đưa về phân trại do tôi
quản lý, “thành tích” của Sơn rất nhiều anh em biết rồi, đến cả các phạm
nhân ở phân trại với Sơn cũng biết. Vậy nên ngoài việc cán bộ trại
chuyện trò chia sẻ với Sơn mỗi khi có cơ hội, còn là sự cởi mở của các
anh em phạm nhân khác, trong đó có nhiều người quê ở miền Bắc như Hải
Phòng, Thái Bình... để Sơn có cảm giác ấm áp ở ngay nơi mình phải học tập và cải tạo” - thượng tá Tư chia sẻ.

Và đây không chỉ là kết quả giáo dục của riêng phạm
nhân Sơn mà còn là tất cả phạm nhân khác. “Trong mỗi con người đều mang
tính thiện, có thể bởi một phút sai lầm mà mang tội và cả quãng đời sau
đó đã phải trả giá bằng việc không được tự do sống ngoài xã hội rồi. Bởi
vậy, trại giam không phải là nơi để trừng phạt mà là nơi để những người
lầm lỗi có thể nhận ra lỗi lầm của mình và quay về” - thượng tá Phạm
Quang Tư nói. Và để chia sẻ được với anh em phạm nhân trong trại, chính
là sự gần gũi và chia sẻ của cán bộ công an: “Đó là những lúc sau buổi
chào cờ, những giờ sinh hoạt tập thể hoặc nghỉ ngơi, tôi đều dành thời
gian trò chuyện với các phạm nhân có hoàn cảnh khó khăn thông qua hồ sơ
lý lịch của họ. Có những phạm nhân vào trại nhiều năm trời nhưng không
có người thân đến thăm, có phạm nhân già yếu, bệnh tật cũng không được
con cái ngó ngàng tới nên họ rất tủi thân. Thậm chí có người nói mãn hạn
tù không biết sẽ đi đâu. Bởi vậy, việc động viên để họ lao động học tập và có sự yêu thương đùm bọc, chia sẻ là rất cần thiết”.

HOÀNG ĐIỆP